مراحل و نکات آموزش و یادگیری خیاطی حرفه ای

مرحله اول- تعیین هدف از خیاطی و انتخاب روش یادگیری
–

در اولین قدم از یادگیری خیاطی باید دو موضوع زیر را مشخص نمایید:

• هدف از خیاطی: در این خصوص باید مشخص نمایید که در نهایت تمایل دارید در چه زمینه ای فعالیت نمایید تا بر اساس آن مسیر و روش یادگیری مشخص شود. به عنوان مثال چنانچه تمایل داشته باشید برای مصارف شخصی، دوخت مانتو، دامن، لباس عروس، فعالیت در تولیدی و به صورت تجاری، پرده دوزی و … خیاطی کنید، هر کدام مسیر آموزشی خود را خواهد داشت.
• روش یادگیری: برای یادگیری نیز می توانید به صورت خود آموز و یا از طریق کلاس و مربی اقدام نمایید. طبیعتا یادگیری از طریق کلاس و مربی، اثربخشی بیشتری خواهد داشت. خصوصا اگر تمایل به دریافت مدرک فنی و حرفه ای دارید، لازم به نظر می رسد.

بررسی دانوما نشان می دهد که روال کلی یادگیری خیاطی به صورت زیر است که بر همین مبنا دوره های آموزشی خیاطیتوسط موسسات مختلف ارائه می شود:

• نازک دوزی: چنانچه برای یادگیری خیاطی از ابتدا قصد شرکت در کلاس داشته باشید باید، در دوره نازک دوزی شرکت کنید. و آنچه از مرحله دوم تا ششم، توضیح داده شد نیز، در کلاس های نازک دوزی در خلال آموزش خیاطی ارائه می شود.
• ضخیم دوزی
• ژورنال شناسی
• لباس مجلسی
• لباس شب و عروس
• دوخت مانتو
• دوخت شلوار
• لباس زیر
• دوخت لباس بچه گانه
• سری دوزی یا دوخت تجاری
• راسته دوری (مناسب دوخت پرده و…)
• خیاطی آقایان: دوره های فوق مناسب خیاطی لباس های زنانه است، و به نوعی معادل آن برای خیاطی البسته آقایان وجود دارد.

!
برای دوره نازک دوزی، علاوه بر امتحان عملی، امتحان تئوریک نیز وجود دارد.

!
نازک دوزی در واقع دوره اولیه و مبانی یادگیری خیاطی است و چنانچه بخواهید به هر یک از دوره های تخصصی دیگر بروید می بایست مدرک دوره نازک دوزی را داشته باشید. به عنوان مثال اگر بخواهید دوره دوخت لباس مجلسی یا ضخیم دوزی را شرکت کنید باید مدرک دوره نازک دوزی داشته باشید و به نوعی بعد از دوره نازک دوزی باید مسیر خود را به صورت تخصصی مشخص نمایید.

!
برای تبدیل شدن به یک خیاط حرفه‌ای، حداقل به 3 سال آموزش و 5 سال کار دوختنیاز خواهید داشت.

آنچه در ادامه مطرح می شود، از مرحله دوم الی هفتم، به طور معمول در خلال کلاس نازک دوزی، آموزش داده می شود و در هر صورت موضوعات اصلی یادگیری خیاطی تلقی می شود.

مرحله دوم- شناخت و یادگیری کار با ابزار
–

ممکن است این مرحله در نظر شما یک فرایند ساده باشد. با این حال باید توجه کنید با اینکه شناخت ابزار و لوازم حرفه ای خیاطی پیچیدگی زیادی ندارد، اما اگر این مرحله را به درستی پشت سر نگذارید، نمی توانید به یک خیاط حرفه ای تبدیل شوید. همانطور که در بخش ملزومات ارائه شد، این ابزارها به صورت معمول شامل موارد زیر می شود:

• لوازم مورد نیاز برای اندازه گیری و رسم الگوی خیاطی مانند:
  • متر خیاطی
  • کاغذ الگو
  • خط کش بلند
  • خط کشی منحنی
  • خط کش، خط کش ماری و پیستوله
  • چسب نواری کاغذی یا چسب ماتیکی
  • قیچی کاغذ، ابزار برش الگو
  • صابون خیاطی یا مل
  • گچ
  • رولت خیاطی: بهترین ابزار علامت زدن الگو
• لوازم مورد نیاز برای دوخت و برش مانند:
  • چرخ خیاطی
  • قیچی مناسب پارچه
  • نخ زن و بشکاف
  • نخ و سوزن
  • انواع لایی مانند لایی حریر، لایی چسب و لایی ارگانزا
• لوازم مورد نیاز بعد از دوخت مانند: اتو سرد و گرم

در هر صورت پیشنهاد می شود، حتی المقدور ابزارهای مورد نیاز را تهیه کرده و در خصوص عملکرد آن، از منابع آموزشی مختلف استفاده نمایید. طبیعتا بخش عمده ای از یادگیری در خلال خیاطی تحقق می یابد.

مرحله سوم- شناخت و انتخاب متدهای خیاطی
–

یکی از مهم ترین انتخاب هایی که هنگام شروع خیاطی با آن روبرو هستید، انتخاب متد خیاطی است. متدهای خیاطی بسیار متنوع هستند و می توانند برای دوخت انواع لباس به کار روند. خیاطی هم مانند هنرهای دیگر دارای سبک ها و متد های گوناگون بوده که در طی زمان دچار تغییر و در نتیجه ایجاد متدهای جدید شده است. شاید لازم باشد در ابتدا آشنایی اولیه و کلی با متدها و روش های مختلف داشته باشید و یکی از الگوها را انتخاب نمایید. چراکه انتخاب هر متد و به طور متداول نیز در کلاس خیاطی بر اساس یک روش آموزش داده می شود. در مرحله بعد که رایج ترین آن ها به شرح زیر است:

• متد متریک: متد متریک یکی از متدهای رایج آموزش خیاطیاست که دارای ریزه کاری های فراوان با محاسبات دقیق می‌باشد. این روش با تکیه بر جدول سایزبندی 38، 40 الگوی شخص را آماده می‌کند. پس از بدست آوردن اندازه ها، محاسبات شروع می‌شود و با کمی حوصله و دقت به الگوی نهاییمی‌رسید. این مرحله، مرحله وقت‌گیری است، ولی سرعت دوخت را بالا می‌برد و شما اطمینان دارید که لباس به دست آمده، مناسب تن شده و کار خراب نمی‌شود.

!
متریک، روشی انگلیسی است، پس متناسب با اندام انگلیسی ها طراحی شده است. برای اینکه به الگوی مناسب ایرانی دست پیدا کنیم، لازم است در الگو دست ببریم.

• متد گرلاوین: متد گرلاوین یکی از قدیمی‌ترین متدهای خیاطی است. برخلاف متریک که از جدول اندازه گیری پیروی می‌کرد. در این روش باید قسمت های مختلف بدن اندازه گیری شود. مثل دور گردن، کارور، دور سینه، دور کمر و دور باسن البته با محاسبات کمتر. به همین دلیل، بیشتر آموزشگاه ‌های خیاطی و یا حتی دانشگاه های طراحی دوخت این روش را آموزش می‌دهند. الگوکشی در این روش نیازمند اندازه‌گیری های دقیق و زمان بر است ولی به پرو گیری هم نیاز دارد. نتیجه این روش، لباسی می شود که دقیقاً فیت بدن‌ است.
• متد مولر: متد مولر ( آلمانی) روشی است که همراه با محاسبات پیچیده اش لباسی ارائه می‌دهد که گاهی نیاز به پرو هم ندارد.
• متد ایتالیایی: متد ایتالیایی روشی است که مستقیم روی پارچه پیاده می‌شود. برای کسانی که حوصله محاسبه و الگو کشی ندارند، گزینه بسیار خوبی است. اشکال متد ایتالیایی این است که با این متد فقط می توان لباس های نسبتاً ساده دوخت.
• متد ABM (متد آمریکایی): در متد ABM که جزء متدهای تجاریاست. الگوها بر اساس سایزبندی (۳۶ تا ۵۴) آماده می شوند و به فروش می رسند. بنابراین دیگر خیاط وقت خود را صرف کشیدن الگو نمی کند بلکه براساس سایز دلخواه، الگوی آماده را روی پارچه قرار داده، پارچه را برش می زند. روش ABM هم برای مبتدیانو هم خیاطان باتجربه قابل استفاده است.

!
گاه به جهت نقص اندامی در افراد لازم است الگوهای آماده کمی دستکاری شود. مثلاً ممکن است بخواهیم برای کسی لباس بدوزیم که دارای قوز یا وتاژ (خمیدگی پشت) باشد در این صورت لازم است قسمت کارور الگوی پشت را اوزمان (فضا دادن) بدهیم.

!
مربیان خیاطی معمولا در ابتدای شروع آموزش خیاطی، یادگیری متد گرلاوینرا پیشنهاد می کنند. چراکه توجه بیشتر به جزئیات و الگوکشی در این روش مرسوم تر از دیگر متدها است.

مرحله چهارم- یادگیری تکنیک های اندازه گیری خیاطی
–

اندازه گیری صحیح مانند اولین آجری است که برای ساخت یک بنای ارزشمند می گذارید. اندازه گیری درست یکی از مهمترین نقاطی است که باید در آن حرفه ای عمل کنید.

در ادامه نکات مهمی که بهتر است در هنگام اندازه گیری مدنظر داشته باشید عبارت است از:

• توجه به نوع و مدل لباس: اندازه گیری برای دوخت لباس شب با یک مانتو کلاسیک متفاوت است. بنابراین بهتر است انواع لباس را دسته بندی و نحوه اندازه گیری هرکدام را برای خود جمع آوری کنید. با این روش می توانید در صورت نیاز، به اطلاعات قبلی نگاهی بیندازید و برای زمان خود، برنامه ریزی بهتری داشته باشید.
• دقت به نحوه ایستادن در هنگام اندازه گیری: یکی از نکات مهم در اندازه گیری، نحوه صحیح ایستادن هنگام اندازه گیری است. فراموش نکنید که شما قصد دوخت یک لباس خوش فرم و حرفه ای را دارید. بنابراین فرم بدن در هنگام ایستادن می تواند دقت اندازه گیری شما را پایین بیاورد. و باید توجه داشت که فرد مورد نظر باید در طبیعی ترین حالت بدنی خود بایستد. حبس کردن نفس، ایجاد انقباض غیر واقعی در ناحیه شکم، خمیدگی زانو و آرنج و ایجاد برآمدگی کمر، می توانند اندازه هایی غیر واقعی را به شما نشان دهند.
• در نظر گرفتن ضریب خطای اندازه گیری: برای اینکه در اندازه گیری خطای کمتری داشته باشید، بهتر است از مدل خود بخواهید که از پوشیدن لباس های بسیار گشاد و با مدل های خاص هنگام محاسبه سایز، خودداری کند. چرا که این نوع از لباس ها باعث انحراف متر و ایجاد اشکال در اندازه نهایی می شود.
• استفاده از جدول اندازه گیری لباس: هر فردی ویژگی های بدنی و فرم منحصر به فرد خود را دارد. به همین دلیل هیچ متدی در آموزش خیاطی استفاده از اندازه ها و الگوهای آماده را به هنرجویان پیشنهاد نمی کند. با این حال گاهی اندازه های آماده به شما کمک می کند تا بتوانید ساده تر مرحله دوخت را پشت سر بگذارید. یکی از مهم ترین کاربردهای اندازه های ثابت و آماده، این است که می توانید تعداد زیادی لباس با سایزهای متفاوت بدوزید.
• توجه به ترتیب مراحل انداز گیری خیاطی: بهتر است اندازه گیری را از بالاتنه و به ترتیب شروع کنید. دقت به این جزئیات کار شما را حرفه ای تر می کند.

!
یکی از فوت و فن های اندازه گیری خیاطان حرفه ای، این است که هنگام اندازه گیری با متر، سمت راست فرد قرار می گیرند. به این ترتیب تسلط بیشتری خواهند داشت.

!
بهترین لباس ها هنگام اندازه گیری با متر، لباس های نخی ساده و کم حجم هستند؛ چرا که حرکت متر روی آن ها ساده تر است و در نتیجه عدد به دست آمده با کمترین میزان اشتباه و دربردارنده فرم واقعی بدن خواهد بود.

مرحله پنجم- یادگیری رسم و خواندن الگو در خیاطی
–

برای تبدیل شدن به یک خیاط ماهر و حرفه ی شما باید بتوانید:

• الگوی مورد نظر را به درستی متوجه شوید و یا به اصطلاح به درستی الگوخوانی کنید، و همچنین
• در حد نیاز خود به درستی الگو رسم نمایید.

تجربه نشان می دهد در بسیاری حتی یک خیاط حرفه ای هم بدون نقشه راه یا الگو نمی تواند مواقع به مقصد ارزشمند خیاطی خود دست پیدا کنند. مهم ترین قدم بعد از اندازه گیری دقیق، یادگیری رسم الگو است، پس ابزار مناسب رسم الگو (مانند کاغذ الگو، خط کش ماری، مداد و صابون خیاطی) را بردارید و برای انجام مهم ترین کار پیش از دوخت، وقت صرف کنید.

معمولا وقتی که چند جلسه از کلاس نازک دوزی می گذرد باید بتوانید تمامی الگوی های شلوار، پیراهن، دامن را بخوانید.

!
متاسفانه امروزه در بیشتر آموزشگاه های خیاطی کمتر به این موضوع اهمیت داده می شود. اگر الگو به صورت کامل و اصولی به هنرجو آموزش داده نشود، هنر جو بعد از چند تجربه متوجه می شود که لباس هایی که می دوزد ایراد های اندامی دارد و اصلا نمی داند این ایراد ها به چه دلیل رخ داده است و طبیعتا اگر هنرجو متوجه علت این موضوع نشود، این امر می تواند روی انگیزه او تأثیر منفی بگذارد.

!
آموزش خیاطی بدون الگو، برای افراد مبتدی توصیه نمی‌شود، زیرا در این روش، الگو به طور مستقیم روی پارچه پیاده می‌شود و نیاز به دقت فراوان وجود دارد.

مرحله ششم- یادگیری تکنیک های برش زدن الگو روی پارچه
–

برش زدن پارچه یکی از مراحلی است که باید ترفندهای آن را اصولی و قدم به قدم را یاد بگیرید. نحوه قرار دادن الگوی کاغذی و ثابت کردن آن، باید با دقت انجام شود. شما باید بر اساس یک الگوی صحیح پارچه را برش دهید، پارچه را روی یک سطح صاف و تمیز پهن کنید و با قرار دادن الگو روی آن، برش خود را انجام دهید. فراموش نکنید که الگوها با خطوط راه پارچه، موازی باشند و قبل از اینکه آن را برش دهید باید با کمک سنجاق آن ها را محکم کنید. معمولا باید طول قد لباس را موازیبا ترکی پارچه قرار دهید و برای برش زدن به خواب پارچه دقت کنید. ترفندهای برش زدن به ویژه در آموزش مانتو دوزی و لباس هایی با ریزه کاری زیاد، کاربرد بسیاری دارد.

!
دقت کنید الگو ها روی راه پارچه برش بخورد.

!
قبل از برش لازم است پارچه هایی را که آبرفت دارند (مثل پارچه نخی) چند ساعت در آب خیس کنید تا آبرفتشان انجام شود.

مرحله هفتم- یادگیری دوخت
–

یادگیری برش و در نهایت دوخت در کنار یکدیگر معنادار است. در نهایت شما باید نسبت به دوخت به صورت دستی و همچنین دوخت با چرخ، به تبحر دست یابید.

در مرحله دوخت با چرخ حتما سوزن مناسب پارچه را انتخاب کنید:

• سوزن شماره 11 پارچه های نازک و کشی
• سوزن شماره 14 برای پارچه های معمولی
• سوزن شماره 16 برای پارچه های ضخیم است.

بنابراین از سوزن مناسب پارچه تان استفاده کنید، سوزن ظریف در اثر برخورد با پارچه ضخیم می شکند و سوزن درشت پارچه خیلی نازک را جمع می کند.

چرخ‌ های خیاطی انواع و اقسام مختلفی دارند از جمله نوع خانگی، صنعتی، مسافرتی، میان دوز و سردوز. چرخ‌های مسافرتی بسیار کوچک هستند و معمولا فقط یک ردیف دوخت می‌زنند. این چرخ برای دوخت درزهای پاره شده کفایت می‌کند. شما می‌توانید آن را همراه با 2 یا 3 رنگ نخ به مسافرت یا قرار‌های مهم ببرید. چرخ ‌های صنعتی معمولا قیمت بالاتری از چرخ‌ های خانگی دارند و در تولیدی ‌ها و مکان‌های صنعتی به کار می‌روند.

!
چرخ‌ ها از لحاظ دوخت، امکانات بسیار زیادی دارند بنابراین اگر می‌خواهید مزونبزنید یا خیاطی را به عنوان حرفه خود انتخاب کنید بهتر است چرخ صنعتی داشته باشید. چرخ‌ های خانگی نیز با مارک‌ های مختلف در بازار موجود هستند. توصیه می‌شود چرخی را انتخاب کنید که حداقل قطعات داخلی ‌اش فلزی باشد زیرا این چرخ‌ ها خیلی بیشتر عمر می‌کند و کارکرد بهتری دارند.

!
چرخ‌ های سر دوز نیز برای پاک دوزی و جلوگیری از ریش شدن لبه‌های پارچهکاربرد دارد. البته برخی از چرخ‌های سردوز امکانات دیگر هم دارند. برای مثال پولک‌دوزی، مهره ‌دوزی، نوار دوزی، قیطون ‌دوزی، مروارید دوزی و غیره نیز انجام می‌دهند. چرخ میان دوز نیز وسط پارچه و نه لبه پارچه دوخت می‌زند و پاک دوزی می‌کند. دوخت آن بسیار تمیز است و بیشتر برای تی‌شرت‌ها و لباس‌هایی کاربرد دارد که می‌خواهیم همزمان روی پارچه آنها هم پاک دوزی و هم دوخت انجام شود.

!
معمولا در کلاس های خیاطی، حتی در دوره ی ابتدایی نازک دوزی، به صورت اختصاصی آموزش کار با چرخ خیاطی آموزش داده نمی شود، که برای آن می توانید از منابع آموزشی دیگری مانند، فایل های آموزشی شرکت تولید کننده چرخ خیاطی استفاده نمایید.

مرحله هشتم- تمرین عملی برای یادگیری ظرایف و نکات حرفه ای خیاطی
–

در ادامه بعد از یادگیری حوزه های مختلف و مبانی خیاطی، که معمولا در درون دوره های نازک دوزی آموزش داده می شود، توصیه می شود قبل از ورود به موضوعات و دوره های تخصصی خیاطی، در یک بازه زمانی، همه دانسته های خود را به صورت عملی امتحان کنید و در حین تمرین نکات کلیدی و حرفه ای خیاطی را رعایت نمایید. در ادامه برخی تکنیک های کاربردی در هنگام خیاطی ارائه می شود:

• نخ کردن سوزن: کمی اسپری مو بر، سر نخ بپاشید تا با سفت شدن آن بتوانید سوزن را راحت تر نخ کنید.
• تیز کردن سوزن های چرخ خیاطی: با کاغذ سنباده می توانید سوزن های چرخ خیاطی را تیز کنید.
• دوختن درزهای پارچه: بهتر است درزها را صابون بمالید تا سوزن چرخ به راحتی از میان پارچه عبور کند.
• زیپ کهنه: زیپ را به مقدار کمی نشاسته و آب آغشته کنید تا هنگام دوختن آن مشکلی نداشته باشید.
• جلوگیری از افتادن دکمه ها: وسط دکمه ها را لاک بی رنگ بزنید تا دیرتر از لباس جدا شود.
• انگشتانه: در موارد اضطراری که انگشتانه در دسترس شما نیست، چند چسب زخم دور نوک انگشت بچسبانید.
• داشتن آهن ربا: این وسیله را همیشه در سبد خیاطی تان داشته باشید تا با حرکت دادن آن روی فرش سوزنی را که هنگام خیاطی کردن گم کرده اید، به آسانی پیدا کنید!
• اضافه پارچه ها: اضافه پارچه ها را در کیسه ای کنار چرخ خیاطی بگذارید تا برای درست کردن عروسک های پارچه ای و بالشت از آن استفاده کنید.
• چرخ خیاطی: توصیه می شود چرخ را روی ابر اسفنجی با ضخامت 4 سانتی متر قرار دهید تا لرزش آن کم شود و لیز نخورد.
• روغن کاری چرخ خیاطی: پس از روغن کاری و پیش گیری از روغنی شدن پارچه، ابتدا روی کاغذ خشک کن چرخ کنید
• ذخیره کردن الگوها: الگوها را در کیسه پلاستیکی نگه دارید. برای جلوگیری از پاره و چروک شدن، آن را با کمی نشاسته و آب اسپری کنید.
• افتادگی قسمت زانو: در قسمت زانوی شلوار کودکان، از داخل لایه ای بچسبانید یا بدوزید تا از افتادگی آن جلوگیری شود.

مرحله نهم- یادگیری موضوعات و دوره های تخصصی خیاطی در صورت نیاز
–

• نازک دوزی: چنانچه برای یادگیری خیاطی از ابتدا قصد شرکت در کلاس داشته باشید باید، در دوره نازک دوزی شرکت کنید. و آنچه از مرحله دوم تا هفتم، توضیح داده شد نیز، در کلاس های نازک دوزی در خلال آموزش خیاطی ارائه می شود.
• ضخیم دوزی
• ژورنال شناسی
• لباس مجلسی
• لباس شب و عروس
• دوخت مانتو
• دوخت شلوار
• لباس زیر
• دوخت لباس بچه گانه
• سری دوزی یا دوخت تجاری
• راسته دوری (مناسب دوخت پرده و…)
• خیاطی آقایان: دوره های فوق مناسب خیاطی لباس های زنانه است، و به نوعی معادل آن برای خیاطی البسته آقایان وجود دارد.

مرحله دهم- ارائه آزمون و دریافت مدرک خیاطی در صورت نیاز
–

آموزشگاه های خیاطی بسیار خوبی در سطح کشور هستند و در صورتی که بخواهید برای یادگیری به کلاس بروید می توانید یکی از آن ها را انتخاب کنید. این کلاس ها پس از برگزاری آزمون، مدرک بین المللی سازمان فنی و حرفه ای به شما بدهد تا بتوانید در سراسر جهان شروع به کار کنید. دقت داشته باشید قیمت ای آموزشکاه ها با هم متفاوت هستند حتی بعضی از آموزشگاه ها رایگان دارند آموزش می دهند. مدارک خیاطی متناسب با نوع دوره مختلف است.

همانطور که ارائه شد، فردی که مبتدی است برای دریافت مدرک باید ابتدا در یک آموزشگاه ثبت‌ نام کند و دوره نازک ‌دوزی را طی کند. این دوره معمولا در حدود 6 تا 9 ماه به طول می‌انجامد. بعد از آن مدیر آموزشگاه هنرجویان را به سازمان فنی و حرفه‌ای معرفی می‌کند. سپس هنرجویان باید 2 مرحله آزمون را پشت سر بگذارند:

• آزمون مرحله اول- تئوریک: در مرحله اول امتحان کتبی سراسری براساس کتاب‌های سازمان فنی و حرفه ای برگزار می‌شود و هنرجویان از تمام آموزشگاه‌ها در آن شرکت می‌کنند.
• آزمون مرحله دوم- عملی: پس از آن نیز در خود آموزشگاه یا مکانی دیگر امتحان عملی گرفته می‌شود. برای امتحان عملی هنرجو باید چرخ خیاطی و سایر لوازم مورد نیاز را با خود به محل ببرد و طبق درخواست آزمون گیرنده یک مانتو یا لباسی دیگر بدوزد.

اما مابقی دوره ها تنها امتحان عملیخواهد داشت.