مراحل و نکات اعمال شب و روز اربعین

اول | زیارت امام حسین (ع)- اعمال شب و روز اربعین
–

مهمترین عملی که به انجام آن در شب و روز اربعین سفارش شده، زیارت قبر مطهر امام حسین (ع) است. امام صادق (ع) فرمود: هنگامى که کسی قصد زیارت امام حسین (ع) را کند، پس از این‌که غسل زیارت انجام دهد، حضرت محمّد(ص) او را ندا می‌کند: اى وارد شوندگان بر خدا، شما را به همراهى من در بهشت بشارت باد. سپس امیر مؤمنان (ع) ندا می‌کند: من ضامن برآورده شدن حوایج شما و دفع بلا از شما در دنیا و آخرت می‌باشم. پس آن‌گاه پیامبر (ص) و على‏ (ع) از راست و چپ آنها را در بر می‌گیرند تا زمانى که به سوى خانواده‌ خود بازگردند. زیارت امام حسین (ع) در اربعین آدابی دارد که به آن ها می پردازیم:

• پیاده روی اربعین: پیـاده روی به سـوی حرم امام حسـین (ع) را در زمان شـیخ انصاری رایج شد. البته بعـد مدتـی ترک شـد و دوبـاره یکی از عاما به نام شیخ میرزا حسین نوری ایـن کار را ادامـه داد و بعـد از ایشـان این حرکـت عظیـم تقریبا ترک نشـده. امام صادق (ع) درباره ثواب زیارت امام حسین (ع) با پای پیاده می فرماید: کسی که با پای پیاده به زیارت امام حسین (ع) برود، خداوند برای هر قدمی که برمی‏دارد یک حسنه برایش نوشته و یک گناه را از او محو می‏فرماید و یک درجه مرتبه‏اش را بالا می‏برد، وقتی به زیارت رفت، حق تعالی 2 فرشته را موکل او می‏ فرماید که آنچه خیر از دهان او خارج می شود را نوشته و آنچه شر و بد است را ننویسند و وقتی برگشت با او وداع کرده و به وی می‏ گویند: ای ولیّ خدا، گناهانت آمرزیده شد و تو از افراد حزب خدا و حزب رسول او و حزب اهل بیت رسولش هستی، به خدا قسم، هرگز تو آتش را به چشم نخواهی دید و آتش نیز هرگز تو را نخواهد دید و تو را طعمه خود نخواهد کرد.

!
در بعضی روایات ثـواب پیـاده روی برگشـتن از حرم را بیشـتر ذکـر کرده انـد.

• ذکر تسبیح و تکبیر: در زیارت امام حسین (ع) آمده است که قبل از زیارت و هنگام ورود، حتی هنگام رسیدن به نزدیکی فرات تا زمانی که غسل زیارت کنید، 100مرتبه الله اکبر، 100مرتبه لا اله الا الله و 100 مرتبه صلوات بگویید. همچنین هنگام زیارت وقتی مقابل قبر امام معصوم قرار گرفتید، بگویید: لا اله الا الله وحده لا شریک لَهُ که ثواب بسیار برای او نوشته می شود.
• غسل زیارت: از آداب مهم زیارت قبور مطهر ائمه علیهم السلام، انجام غسل زیارت است، پس برای ورود به حرم امام حسین (ع) غسل کنید و در حال انجام غسل بگویید:

بِسْمِ اللهِ وَ بِاللهِ اللهُمَّ اجْعَلْهُ نُورا وَ طَهُورا وَ حِرْزا وَ شِفَاءً مِنْ کُلِّ دَاءٍ وَ سُقْمٍ وَ آفَةٍ وَ عَاهَةٍ.

ترجمه: به نام خداوند و با استعانت از خداوند، خداوندا آن (غسل) را روشنی و پاکی و نگهدارنده و شفای از هر درد و بیماری و آفت و آسیب قرار ده.

اللهُمَّ طَهِّرْ بِهِ قَلْبِی وَ اشْرَحْ بِهِ صَدْرِی وَ سَهِّلْ لِی بِهِ أَمْرِی

ترجمه: خداوندا قلبم را با آن پاک کن و سینه‏ ام را بگشای و کارم را با آن آسان گردان.

• پوشیدن لباس تمیز و استفاده از بوی خوش: در آداب زیارت حضرت امام حسین (ع) سفارش شده که هر گاه به زیارت آن حضرت رفتی، با آب فرات غسل کن، لباس های پاکیزه بپوش و پا برهنه به سوی حرم حرکت کن. همچنین عطیه عوفی، همسفر جابربن عبدالله انصاری (اولین زائر اربعین پس ازعاشورا) نقل می کند که به قصد زیارت امام حسین ‏(ع‏)می رفتند که وقتی به غاضریه رسیدند، جابر در آب فرات غسل کرد و پیراهن پاکیزه‌ای که با خود داشت پوشید، قدری عطر بر سر و بدن پاشید و پابرهنه رفت تا نزد قبر مطهر امام حسین (ع) ایستاد…
• خواندن دعای سفر اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْتَوْدِعُكَ …: در روایت آمده است که امام صادق (ع) به صفوان جمّال که در باب آداب زیارت امام حسین (ع) سوال کرده بود، فرمود: ای صفوان، پیش از حرکت به سفر، 3 روز روزه بدار و روز سوم غسل کن. پس اهل‏ و عیال خود را نزد خویش جمع کن و چنین بگو:

اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْتَوْدِعُكَ الْيَوْمَ نَفْسِي وَ أَهْلِي وَ مَالِي وَ وُلْدِي وَ مَنْ كَانَ مِنِّي بِسَبِيلٍ الشَّاهِدَ مِنْهُمْ وَ الْغَائِبَ‏

ترجمه: خداوندا من امروز به تو سپردم خودم و خاندانم و داراييم و فرزندانم و هرکه را به طریقی از من است، چه حاضر چه غايب آن ها را.

اللَّهُمَّ احْفَظْنَا بِحِفْظِ الْإِيمَانِ وَ احْفَظْ عَلَيْنَا

ترجمه: خداوندا ما را نگهدار به نگهدارى ايمان و از ما محافظت کن.

اللَّهُمَّ اجْعَلْنَا فِي رَحْمَتِكَ وَ لاَ تَسْلُبْنَا فَضْلَكَ إِنَّا إِلَيْكَ رَاغِبُونَ‏

ترجمه: خداوندا ما را در رحمتت قرار ده و بخشش و فضلت را از ما نگير بدرستی که كه ما بسوى تو مشتاقيم.

اللَّهُمَّ إِنَّا نَعُوذُ بِكَ مِنْ وَعْثَاءِ السَّفَرِ وَ كَآبَةِ الْمُنْقَلَبِ‏ وَ سُوءِ الْمَنْظَرِ فِي الْأَهْلِ وَ الْمَالِ وَ الْوَلَدِ فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ

ترجمه: خداوندا از رنج سفر و اندوه بازگشت و بدی دیدار، در خاندان و مال و فرزند در دنیا و آخرت به تو پناه می‌بریم.

اللَّهُمَّ إِنِّي أَتَوَجَّهُ إِلَيْكَ هَذَا التَّوَجُّهَ طَلَباً لِمَرْضَاتِكَ وَ تَقَرُّباً إِلَيْكَ‏

ترجمه: خداوندا به تو رو می‌کنم و در این روآوردن، خواستار خشنودی و تقرّب به‌سوی توأم.

اللَّهُمَّ فَبَلِّغْنِي مَا أُؤَمِّلُهُ وَ أَرْجُوهُ فِيكَ وَ فِي أَوْلِيَائِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ‏

ترجمه: خداوندا پس مرا به آنچه از تو و اولیایت آرزو می‌کنم و امید دارم برسان، ای مهربان‌ترین مهربانان.

• حضور در کنار قبر امام حسین(ع) و بوسیدن ضریح: از دیگر آداب زیارت امام حسین(ع)، نزدیک شدن به قبر، دست نهادن به آن، بوسیدن و ابراز اشتیاق است. ماجرای زیارت اربعین جابربن عبدالله انصاری و عطیه عوفی به عنوان اولین زائران قبر امام حسین (ع) شاهد همین مطلب است. برخلاف کسانی که نزدیک شدن به حریم قبور ائمه (ع) را خلاف ادب می دانند اما مرحوم شیخ عباس قمی در مفاتیح الجنان از نزدیک شدن به قبر و ضریح و بوسیدن آن به عنوان آداب زیارت یاد می کند.

دوم | خواندن دعای یا شَدیدَ الْقُوی … – روز اربعین
–

یکی از اعمال اربعین خواندن دعاییست که توصیه شده برای ایمنی از بلا در ماه صفر، هر روز 10 مرتبه بخوانید:

یا شَدیدَ الْقُوی وَیا شَدیدَ الْمِحالِ یا عَزیزُ یا عَزیزُ یا عَزیزُ ذَلَّتْ بِعَظَمَتِکَ جَمیعُ خَلْقِکَ،

ترجمه: ای دارنده قدرت بسیار و بسیار عقوبت کننده،، ای شکست ناپذیر، ای شکست ناپذیر، ای شکست ناپذیر، همه آفریدگانت در برابر عظمتت خوارگشتند،

فَاکْفِنی شَرَّ خَلْقِکَ یا مُحْسِنُ یا مُجْمِلُ یا مُنْعِمُ یا مُفْضِلُ یا لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ سُبْحانَکَ اِنّی کُنْتُ مِنَ الظّالِمینَ

پس مرا از شر آفریدگانت کفایت کن، ای نیکوکار، ای زینتترجمه: دهنده و آراینده، ای نعمت‌بخش، ای فزاینده، ای که معبودی جز تو نیست، منزّهی تو، من از ستمکارانم،

فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَنَجَّیْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَکَذلِکَ نُنْجِی الْمُؤْمِنینَ وَصَلَّی اللّهُ عَلی مُحَمَّدٍ وَ الِهِ الطَّیِّبینَ الطّاهِرینَ.

ترجمه: پس دعایش را مستجاب کردیم و او را از اندوه نجات دادیم و این‌چنین مؤمنان را نجات می‌دهیم، درود خدا بر محمّد و خاندان پاک و مطهر او.

سوم | خواندن زیارت اربعین – روز اربعین
–

از مهمترین اعمال روز اربعین خواندن زیارت اربعین است و استحباب آن تا حدیست که از نشانه های مومن شمرده شده است: شیخ طوسی از امام حسن عسگری (ع) روایت کرده: نشانه‌های مؤمن 5 چیز است: خواندن 51 رکعت نماز (که منظور 17 رکعت واجب و 34 رکعت نافله در هر شبانه روز است)، زیارت اربعین، انگشتر به دست راست کردن، پیشانی را در سجده بر خاک نهادن و بلند گفتن بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیِمِ.

چهارم | خواندن زیارت وداع اربعین- روز اربعین
–

سید بن طاووس برای زیارت اربعین، وداعی مخصوص به این زیارت را ذکر کرده است. به این صورت که مقابل ضریح ایستاده و بگوئید:

السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ، السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا ابْنَ عَلِیٍّ الْمُرْتَضَی وَصِیِّ رَسُولِ اللَّهِ.

ترجمه: سلام بر توای پسر رسول خدا! سلام بر توای پسر علی مرتضی جانشین رسول خدا!

السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا ابْنَ فَاطِمَةَ الزَّهْرَاءِ سَیِّدَةِ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ، السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا وَارِثَ الْحَسَنِ الزَّکِیِّ.

ترجمه: سلام بر توای پسر فاطمۀ زهرا سرور زنان جهان، سلام بر توای وارث امام حسن پاک،

السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا حُجَّةَ اللَّهِ فِی أَرْضِهِ وَ شَاهِدَهُ عَلَی خَلْقِهِ.

ترجمه: سلام بر توای حجت خدا در زمین و گواه او بر آفریده ها

السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ الشَّهِیدَ، السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا مَوْلَایَ وَ ابْنَ مَوْلَایَ

ترجمه: سلام بر توای ابا عبد اللّه شهید، سلام بر توای مولای من و پسر مولای من،

أَشْهَدُ أَنَّکَ أَقَمْتَ الصَّلَاةَ وَ آتَیْتَ الزَّکَاةَ، وَ أَمَرْتَ بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَیْتَ عَنِ الْمُنْکَرِ

ترجمه: گواهی می دهم که تو نماز را به پا داشتی و زکات دادی و امر به معروف و نهی از منکر کردی

وَ جَاهَدْتَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ حَتَّی أَتَاکَ الْیَقِینُ، وَ أَشْهَدُ أَنَّکَ عَلَی بَیِّنَةٍ مِنْ رَبِّکَ أَتَیْتُکَ

ترجمه: و در راه خدا جهاد نمودی تا اینکه امر یقین تو (لحظه شهادت) فرارسید و گواهی می دهم که تو دلیل روشن از سوی پروردگارت داشتی،

و اگر از دور زیارت می کنید باید بگویید:

توجّهت إلیک یَا مَوْلَایَ زَائِراً وَافِداً رَاغِباً مُقِرّاً لَکَ بِالذُّنُوبِ، هَارِباً إِلَیْکَ مِنَ الْخَطَایَا لِتَشْفَعَ لِی عِنْدَ رَبِّکَ،

ترجمه: ای مولای من، اکنون من به عنوان زیارت کننده، واردشونده، رغبت کننده (به شما)، اقرارکنندۀ به گناه و گریزان از خطا، به درگاه تو آمدهام تا در نزد پروردگارت از من شفاعت کنی.

یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْکَ حَیّاً وَ مَیِّتاً، فَإِنَّ لَکَ عِنْدَ اللَّهِ مَقَاماً مَعْلُوماً وَ شَفَاعَةً مَقْبُولَةً

ترجمه: ای پسر رسول خدا درود خدا بر تو در حیات و بعد حیات،، بدرستی که تو در نزد خدا از مقامی آشکار و شفاعت مورد پذیرش برخورداری.

لَعَنَ اللَّهُ مَنْ ظَلَمَکَ، وَ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ هتک حَرَمَکَ وَ غَصَبَ حَقَّکَ.

ترجمه: خداوند لعنت کند کسانی را که به تو ستم نمودهاند و لعنت کند کسانی را که به حریم تو بی حرمتی کرده و حقت را غصب نمودند

وَ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ قَتَلَکَ وَ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ خَذَلَکَ، وَ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ دَعَوْتَهُ فَلَمْ یُجِبْکَ وَ لَمْ یُعِنْکَ

ترجمه: و لعنت کند خداوند قاتلان تو را و لعنت کند خداوند آنان را که دست از یاری تو کشیدند و لعنت کند خداوند آنان را که خواندی و دعوت تو را اجابت نکرده و به تو یاری نرساندند.

وَ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ مَنَعَکَ مِنْ حَرَمِ اللَّهِ وَ حَرَمِ رَسُولِهِ وَ حَرَمِ أَبِیکَ وَ أَخِیکَ

ترجمه: و لعنت کند خداوند کسانی را که از رفتن تو به سوی حرم خدا و حرم رسول خدا و حرم پدر و برادرت جلوگیری کردند،

وَ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ مَنَعَکَ مِنْ شُرْبِ مَاءِ الْفُرَاتِ لَعْناً کَثِیراً یَتْبَعُ بَعْضُهَا بَعْضاً.

ترجمه: و لعنت کند خداوند کسانی را که تو را از نوشیدن آب فرات منع کردند بسیار و پی درپی.

اللَّهُمَّ فَاطِرَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ عَالِمَ الْغَیْبِ وَ الشَّهَادَةِ.

ترجمه: خداوندا، ای پدیدآورندۀ آسمانها و زمین! که دانای پنهان و آشکاری

أَنْتَ تَحْکُمُ بَیْنَ عِبَادِکَ فِیمَا کَانُوا فِیهِ یَخْتَلِفُونَ، وَ سَیَعْلَمُ الَّذِینَ ظَلَمُوا أَیَّ مُنْقَلَبٍ یَنْقَلِبُونَ.

ترجمه: تو بین بندگانت در آنچه اختلاف دارند حکم می کنی و بزودی آنان که ظلم کردند خواهند فهمید كه به چه كیفرگاهی باز می گردند.

اللَّهُمَّ لَا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ زِیَارَتِهِ، وَ ارْزُقْنِیهِ أَبَداً مَا بَقِیتُ وَ حَیِیتُ یَا رَبّ وَ إِنْ مِتُّ فَاحْشُرْنِی فِی زُمْرَتِهِ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

ترجمه: خداوندا، این زیارت را آخرین عهدم از زیارت قرار نده و همیشه روزی ام گردان تا وقتی که باقی و زنده هستم، ای پروردگار، و اگر رحلت کردم مرا در گروه ایشان محشور فرما، ای مهربانترین مهربانان!