3

مقدمه

یکی از نمازهای مستحبی که در اسلام به خواندن آن بسیار توصیه شده است نماز شب است. نماز شب دارای فضائل بی‌شمار دنیوی و اخروی است لذا شدیداً بر انجام آن (وحتی انجام قضای آن) تاکید شده است. در خصوص فضیلیت نماز شب، امام صادق (ع) می‌فرمایند: نماز شب صورت را زیبا، خلق را نیکو و انسان را خوش‌بو می‌گرداند، رزق را زیاد و قرض را ادا می‌کند اندوه را برطرف می‌سازد و چشم را جلا می دهد. همچنین می‌فرمایند: در خانه‌هایی که نماز شب خوانده می‌شود و قرآن تلاوت می‌گردد آن خانه‌ها نزد آسمانیان همچون ستاره می‌درخشند. نماز شب که وقت آن از نیمه شب تا سحر است، ۱۱ رکعت می باشد:

  • ۴ نماز ۲ رکعتی به نیّت نماز نافله شب
  • ۱ نماز ۲ رکعتی به نیّت نماز شَفع
  • ۱ نماز ۱ رکعتی به نیّت نماز وّتر

وقت انجام نماز شب از نیمه شب است تا طلوع فجر که هر چه به سحر نزدیک‌تر شود فضیلت آن بیشتر است. همانطور که می دانید در دین مبین اسلام نماز دارای دو نوع زیر است:

اول- نمازهای واجب: شامل نمازهاییومیه و روزانه (نماز صبح، نماز ظهر، نماز عصر، نماز مغرب و نماز عشاء)، نماز میت، نماز آیات، نماز قضای پدر و مادر، نماز نذر، اجاره و عهد و در نهایتنماز طواف می شود.

دوم- نماز های مستحب: نمازهای مستحب شامل نافله‌های روزانه (نافله صبح، نافله ظهر، نافله عصر، نافله مغرب، نافله عشاء و نافله شب)، نمازهای در وقت مشخص (نماز شب، نماز غفیله)، نمازهای به نام چهارده معصوم (نماز امام زمان (عج))، نمازهای به نام یاران پیامبر و ائمه (نماز جعفر طیار)، نمازهای در مورد زمانی خاص (مانند نماز اول ماه، نماز عیدین (نمازعید قربان و نماز عید فطر)، نماز عید غدیر)، نمازهایی که برای مکان خاص تشریع شده است (مانند نماز در مسجد جمکران، نماز تحیت مسجد)، نمازهای مخصوص برای حل مشکلات روحی و مادی و برآورده شدن حاجت‌ها (مانند نماز برای زیاد شدن رزق، نماز توبه، نماز شکر). شایان ذکر است انسان براى نماز بايد علاوه بر پاكى از نجاست‏ها، دارای طهارت از حَدَث اصغر ( هر چه كه موجب فقط وضو شود) و حَدَث اكبر ( هر چه كه موجب غسل شود) داشته باشد و وضوگرفتن، تیمم کردن (در صورت ایجاد شرایط) و غسل کردن موجب پاكى از حدث و شرط صحیح بودن نماز خواهد بود.


!
اگر کسی در تنگی وقت بیدار شود و برای انجام همه ۱۱ رکعت وقت نداشته باشد، می‌تواند فقط ۲ رکعت شفع و ۱ رکعت وتر را بجا آورد. حتی چنانچه انقدر وقت تنگ باشد که نتواند ۳ رکعت را بجا آورد می تواند فقط نماز وتر را به جا آورد. لازم به ذکر است که انجام این نماز بر پیامبر (ص) واجب و برای امّت مستحّب می باشد. در این مطلب مراحل اصلی و نکات نماز شب، ارائه می شود.


!
کسی که بترسد خواب بماند و یا به جهت عذری مثل پیری، نتواند نیمه شب بیدار شود، می‌تواند قبل از نیمه ‌شب، این نماز را به جا آورد.

پیش نیاز و ملزومات

داشتن طهارت و وضو

مراحل اصلی

اول | گرفتن وضو

وضو گرفتن

در ابتدا همانند اکثریت نمازهای واجب و مستحب، لازم است وضو گرفته، غسل نموده و یا تیمم نمایید. برای آشنایی دقیقا با مراحل و احکام وضو گرفتن، انجام غسل یا تیمم کردن، به صفحه مربوطه در سایت مراجعه نمایید.


!
شستن صورت و دست ها در وضو باید از بالا به پایین انجام شود، یعنی هنگام شستن صورت آب را از بالای صورت می ریزیم و از بالا به پایین دست می کشیم و نه از پایین به بالا که موجب باطل شدن وضو می شود، هنگام شستن دست ها هم آب را از کمی بالاتر از آرنج میریزیم و تا سر انگشتان دست می کشیم.


!
لازم نیست مسح سر بر پوست سر کشیده شود و اگر بر قسمت انتهایی موها هم کشیده شود درست است، اما اگر مو به قدری بلند است که بر صورت ریخته می شود یا موی قسمتی از سر در قسمت دیگر سر قرار می گیرد مثل اکثر خانوم ها، باید برای مسح سر فرق باز کند و مسح را بر آن قسمت بکشد.


!
هنگام مسح سر و پا، مواضع مسح باید خشک باشند، ولی اگر رطوبتشان به قدری باشد که رطوبت دست بر آن غلبه کند اشکال ندارد.

دوم | خواندن ۸ رکعت نماز نافله شب

در اولین مرحله، چهار نماز ۲ رکعتیمانند نماز صبح به نیت نافله شب به صورت زیر به جا می آوریم:

  • دو رکعت اوّل: به نیت نماز نافله شب ۲ رکعت با حمد و توحید (و یا هر سوره دیگر) می خوانیم.
  • دو رکعت دوم: به نیت نماز نافله شب ۲ رکعت با حمد و توحید (و یا هر سوره دیگر) می‌خوانیم و سلام می دهیم.
  • دو رکعت سوم: به نیت نماز نافله شب ۲ رکعت نماز با حمد و توحید (و یا هر سوره دیگر) می خوانیم و سلام می دهیم.
  • دو رکعت چهارم: به نیت نافله شب ۲ رکعت نماز باحمد و توحید (و یا هر سوره دیگر) می خوانیم و سلام می دهیم. بدیهی است در هر رکعت بعد از خواندن سوره، رکوع و دو سجده بجا آورده و در رکعت دوم بعد از ۲ سجده، تشهد خوانده و سلام می دهیم.


!
بهتر است در هر رکعت بعد از حمد، ۳۰ مرتبه سوره توحید خوانده شود (مجموعاً ۶۰ مرتبه در دو رکعت) و یا در رکعت اول، سوره توحید و در رکعت دوم، سوره کافرون خوانده شود.


!
در تمام رکعات نمازهای نافله می توانیم به قرائت سوره حمد به تنهایی اکتفا کنیم.

در قنوت نافله های شب هر دعایی را می توان خواند حتی می توان تنها سه بار سُبحانَ الله گفت ولی بهتر است دعاهای زیر خوانده شود:

اَللّهُمَّ اغفِر لَنا وَارحَمنا و عافِنا وَاعفُ عَنّا فِی الدُّنیا والآخِرَتِ اِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیءِ قَدیر

ترجمه: خدایا بیامرز ما را و رحم کن بر ما و عافیت ده ما را و بگذر از ما در دنیا و آخرت، زیرا تو بر هر چیز توانایی

رَبِّ اغفِر وَ ارحَم وَ تَجاوَز عَمّا تَعلَمُ، اِنَّکَ اَنتَ الاَعَزُّ الاَجَلُّ الاَکرَم

ترجمه: پروردگارا بیامرز و رحم کن و بگذر از آنچه دانی، زیرا تو عزیزترین و جلیل ترین و گرامی ترینی

سوم | خواندن ۲ رکعت نماز شفع

خواندن نماز شفع

در مرحله بعد، باید یک نماز ۲ رکعتی مانند نماز صبح به نیت نماز شفع با حمد و توحید (و یا هر سوره دیگر) خوانده شود. بدیهی است در هر رکعت بعد از خواندن سوره، رکوع و دو سجده بجا آورده و در رکعت دوم بعد از ۲ سجده، تشهد خوانده و سلام می دهیم.


!
بهتراست در رکعت اوّل بعد از حمد سوره ناس و در رکعت دوم سوره فلق خوانده شود.


!
مستحب است بعد از فارغ شدن از نماز شفع دعای اِلهی تَعَرَّضَ لَکَ فی هذَااللَّیل المتعرضون … که جزء اعمال نیمه شعبان در مفاتیح الجنان ذکر شده است، خوانده شود.

دعای پس از نماز شفع که در مفاتیح الجنان جزء اعمال نیمه شعبان ذکر شده است:

إِلَهِي تَعَرَّضَ لَكَ فِي هَذَا اللَّيْلِ الْمُتَعَرِّضُونَ وَ قَصَدَكَ الْقَاصِدُونَ وَ أَمَّلَ فَضْلَكَ وَ مَعْرُوفَكَ الطَّالِبُونَ‏:

ترجمه: خدايا متعرّضان، خود را در اين شب به تو عرضه داشتند و قاصدان به درگاهت آمدند و طالبان آرزوى فضل و احسانت دارند.

وَ لَكَ فِي هَذَا اللَّيْلِ نَفَحَاتٌ وَ جَوَائِزُ وَ عَطَايَا وَ مَوَاهِبُ‏:

ترجمه: و از جانب تو در اين شب لطف ها و جايزه ‏ها و عطاها و بخشش‏ هاست.

تَمُنُّ بِهَا عَلَى مَنْ تَشَاءُ مِنْ عِبَادِكَ وَ تَمْنَعُهَا مَنْ لَمْ تَسْبِقْ لَهُ الْعِنَايَةُ مِنْكَ‏:

ترجمه: كه منت نهى با عطایایت به هر كه خواهى از بندگانت و آنها را از آنكه بدان اعتنايى نداشته ‏اى باز دارى

وَ هَا أَنَا ذَا عُبَيْدُكَ الْفَقِيرُ إِلَيْكَ الْمُؤَمِّلُ فَضْلَكَ وَ مَعْرُوفَكَ‏:

ترجمه: اكنون من اين بنده كوچك توام كه به فضل و احسانت امیدوار و آرزومندم.

فَإِنْ كُنْتَ يَا مَوْلاَيَ تَفَضَّلْتَ فِي هَذِهِ اللَّيْلَةِ عَلَى أَحَدٍ مِنْ خَلْقِكَ وَ عُدْتَ عَلَيْهِ بِعَائِدَةٍ مِنْ عَطْفِكَ‏:

ترجمه: و اگر باشى تو اى مولاى من تفضل كنى در اين شب بر يكى از بندگانت و عطا كنى به او جايزه ‏اى از مهربانى خود

فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ الْخَيِّرِينَ الْفَاضِلِينَ‏:

ترجمه: پس رحمت فرست بر محمد و آل محمد (ص) كه پاك و پاكيزه و نيك و فاضلند

وَ جُدْ عَلَيَّ بِطَوْلِكَ وَ مَعْرُوفِكَ يَا رَبَّ الْعَالَمِينَ‏:

ترجمه: و بر من از فضل و احسانت ببخش اى پروردگار جهانيان

وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ خَاتَمِ النَّبِيِّينَ وَ آلِهِ الطَّاهِرِينَ وَ سَلَّمَ تَسْلِيماً:

ترجمه: و درود و رحمت خدابر محمد (ص) خاتم پيغمبران و آل او كه پاكيزه‏ اند و سلام و تحيت فراوان باد

إِنَّ اللَّهَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ اللَّهُمَّ إِنِّي أَدْعُوكَ كَمَا أَمَرْتَ فَاسْتَجِبْ لِي كَمَا وَعَدتُ، انَّکَ لا تُخلِفُ المیعادَ:

ترجمه: به درستی که خداوند ستوده و با عظمت است. خداوندا من تورا می خوانم همچنانکه امر فرمودی، پس دعایم مستجاب کن همانطوری که فرمودی، زیرا که تو خلف وعده نمی کنی.


!
نماز شفع قنوت ندارد، مگر اینکه کسی به قصد رجاء انجام دهد.

چهارم | خواندن یک رکعت نماز وَتر

در مرحله آخر نماز وتر را بجا می آوریم. جهت به جا آوردن نماز وتر، ۱ رکعت نماز وتر با حمد و سوره توحید، قنوت، رکوع، دو سجده و تشهد بجا آورده و در نهایت سلام می دهیم.


!
بهتر است در نماز وتر بعد از حمد سه مرتبه سوره توحید، یک مرتبهسوره فلق و یک مرتبه سوره ناس خوانده شود.

مستحب است در قنوت نماز وتر دعاهای زیر را بخوانیم:

ذکر گفتن در نماز وتر
  • ۴۰ مرتبه خواندن یکی از دعایای زیر:
    • اَللّهُمّ اغفِر لِلمُؤمِنینَ وَ المُؤمِنات وَالمُسلِمینَ وَاَلمُسلِمات (خداوندا ! همه مردان و زنان مؤمن و مسلمان را ببخشای و بیامرز)
    • و یا دعای اللّهُمَّ اغفِر لِ فلانی (و به جای فلانی هر بار نام یک مؤمن را ذکر می‌کنیم)
  • ۷۰ مرتبه خواندن دعای اَستَغفِرُاللهَ رَبّی وَ اَتُوبُ اِلَیهِ (طلب بخشایش می‌کنم از خداوند که پروردگار من است و به سوی او بازمی‌گردم)
  • ۷ مرتبه خواندن دعای هذا مَقامُ العائِذِ بِکَ مِنَ النّارِ ( این مقام کسی است که از آتش قیامت به تو پناه می‌برد)
  • ۳۰۰ مرتبه خواندن دعای اَلعَفوَ
  • و در نهایت خواندن دعای رَبِّ اغفِرلی وَ ارحَمنی وَ تُب عَلَیَّ اِنَّکَ اَنتَ التَّوّابُ الغَفورُ الرَّحیمُ (پروردگارا ! مرا ببخشای و رحم کن بر من و به سوی من بازگرد، بدرستی که تو بسیار توبه پذیر و بخشنده و مهربانی)

توصیه می شود برای شمارش اذکار فوق در دست راست تسبیحی قرار دهیم و دست چپ را در مقابل صورت بگیریم و دعا کنیم.

دعا کردن در نماز شب

نکات کلیدی

نکات و احکام کلیدی نماز شب به صورت زیر است:

  • بهتر است بعد از نماز وتر تسبیحات حضرت زهرا (س) گفته شود:
    • ۳۴ مرتبه الله اکبر
    • 33 مرتبه الحمدلله
    • ۳۳ مرتبه سبحان الله
  • مستحب است نماز شب بلند خوانده شود مگر اینکه موجب ریا و یا مزاحمت برای دیگران باشد.
  • بهتر است نماز شب ایستاده خوانده شود، اما اگر برای کسی مشکل است یا حال ایستاده خواندن ندارد، می تواند نشسته بخواند.
  • اگر چه دو رکعت نشسته به جای یک رکعت ایستاده است و کسی که نماز شب را نشسته می خواند لازم است دو برابر، حتی نماز وتر را به صورت دو مورد یک رکعتی بخواند، اما الزامی در کار نیست، بلکه 11 رکعت نشسته بخواند قبول است.
  • اگر کسی از خواب بلند شد و دید تنها برای شفع و وتر وقت دارد نمی تواند همه 11 رکعت را شروع کند، اما اگر 4 رکعت از 11 رکعت را خواند، بعد فهمید هنگام طلوع فجر است می تواند بقیه نماز شب را بعد از طلوع فجر ادامه دهد. کسی که نماز شب را تا طلوع فجر صادق نخوانده باشد می تواند بعد از نماز صبح تا بعد از طلوع آفتاب قضای آن را به جا آورد و این اهمیتِ بیش از حدِّ نماز شب را می رساند.
  • لازم نیست همه یازده رکعت نماز شب را در یک مجلس خواند، بلکه می توان در دو یا سه نوبت (با فاصله زمانی) به جا آورد.

لغات و اصطلاحات

  • نافله: نافله به کار مستحبی، کار نیکو، که بر انسان واجب نیست. اطلاق می شود و در اصطلاح فقهاء به نمازهای مستحبی در شرع مقدس اسلام نافله می گویند.
  • شفع: شفع به معنی جفت است و اصطلاحاً به نماز ۲ رکعتی که بعد از نماز های نافله شب خوانده می شود، اطلاق می گردد.
  • وتر: وتر به معنی تک است و اصطلاحاً به نماز ۱ رکعتی که بعد از نماز شفع خوانده می شود، اطلاق می گردد.

منابع و ارجاعات

 

نظرات کاربران

3 دیدگاه در “مراحل و نکات خواندن نماز شب

  1. محمد حسن گفت:

    من از نماز شب خواندن معجزه دیدم توی زندگیم واقعا آرامش بخشه

  2. مریم گفت:

    خوندن نماز شب ارامش عجیبی به من میده

  3. رژینا گفت:

    التماس دعا از اهل دلانی که نماز شب میخونن

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

15 + ده =