خانه » اعتقادی و اعبادی » عمومی در اعتقادی »
1
1,330
20 مرداد 1400

مقدمه

قَدْر به معنای اندازه، تقدیر و سرنوشت است و شب قدر که به نام‌های لیلة ‌العظمه و لیلة‌ الشرف نیز یاد شده است بهترین و مهم‌ترین شب سال است و عمل در این شب از عمل هزار ماه بهتر است. در این شب، قرآن به صورت یکباره برقلب پیامبر (ص) نازل شده که به آن، نزول دفعی یا نزول اجمالی قرآن می‌گویند. در این شب، تقدیر امور یک سال بندگان صورت می‌گیرد و فرشتگان و روح (که اعظم فرشتگان الهی است) به اذن پروردگار به زمین فرود می‌آیند و به محضر امام زمان (عج) می‌رسند و آنچه را که برای هر فرد مقدّر شده بر آن حضرت عرضه می‌دارند. در مورد اینکه شب قدر کدام یک از شب‌های سال است، دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد: در روایات شیعه بر احیا گرفتن سه شب نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم ماه رمضان تاکید بیشتری شده و از میان این سه شب نیز توجه به شب 23 بیش از بقیه شب‌ ها است. بنابر روایتی دیگر، شب 19 تقدیرها نوشته، در شب 21، قطعی و در شب 23، امضای نهایی می شود. شب ۲۷ رمضان و شب 15 شعبانهم دو احتمال دیگر برای شب قدر است. البته شایان ذکر است بیشتر اهل سنت شب 27 رمضان را شب قدر می دانند و در این شب به دعا و شب‌زنده‌داری می‌پردازند.

در نهایت اینکه اعمال شب‌ هاى قدر 2 نوع است:

البته شایان ذکر است بیشتر عزیزان اهل سنت شب 27 رمضان را شب قدر دانسته و در این شب اعمال مخصوص شب بیست و هفتم ماه مبارک رمضان را انجام می دهند. در این مقاله به بیان مراحل و نکات اعمال مشترک شب های قدر می پردازیم و ضمن التماس دعا، جویای نظرات همراهان عزیز دانوما هستیم. شایان ذکر است انسان جهت انجام اکثر اعمال عبادی لازم است علاوه بر پاكى از نجاست‏ها، دارای طهارت از حَدَث اصغر (هر چه كه موجب فقط وضو شود) و حَدَث اكبر (هر چه كه موجب غسل شود) باشد و وضوگرفتن، تیمم کردن (در صورت ایجاد شرایط)، گرفتن وضوی جبیره و غسل کردن از اعمال خاص جهت طهارت و آمادگی روحی در این رابطه است.


!
امام صادق (ع) می فرمایند: بهترین ماه‌، ماه رمضان است و قلب ماه رمضان، شب قدراست.

پیش نیاز و ملزومات

  • قرآن مجید
  • کلیات مفاتیح الجنان (هرکتاب دعایی که دربردارنده اعمال شب قدر باشد)
  • وسایل نماز

مراحل اصلی

البته بدیهی است که بیان تمامی اعمال در زیر به معنی الزام به انجام همه آن ها نیست بلکه می توانید متناسب با توان و درجات روحی خود اعمالی را که بیشترین بهره معنوی و روحانی را به شما می دهد، انتخاب و عمل کنید.


!
با توجه به اهمیت شب قدر، نفس شب زنده داری و به اصطلاح احیای این شب، اهمیت دارد و خوب است که از اذان مغرب تا اذان صبح به استغفار، عبادات و اعمال نیک فردی و اجتماعی مشغول شوید.

اوّل | غسل کردن
–

در شب قدر همانگونه که باید روح خود را پاک و طاهر کنید لازم است جسم را نیز شستشو دهید و بهتر است غسل این شب‌ها را هنگام غروب آفتابانجام دهید بطوری که نماز مغرب و عشا را با این غسل بخوانید.


!
به غیر از غسل که قبل از اعمال دیگر صورت می گیرد، تقدم وتاخر بقیه اعمال الزامی نیست.

دوم | خواندن نمازهای شب قدر
–

از دیگر اعمال این شب خواندن نمازهایی است که در زیر به آن اشاره می کنیم و شما می توانید همه یا هر کدام را که می توانید به جا آورید:

  • نماز 2 رکعتی (معروف به نماز 7 قل هو الله): 2 رکعت نماز شب قدر را ( که برای آمرزش گناهان بسیار نافع است) می توانید به ترتیب زیر بخوانید:
    • درهر رکعت بعد از حمد، 7 مرتبه سوره‌ توحید را قرائت کنید، رکوع و سجود را مثل نمازهای دیگر به جا آورید.
    • بعد از سلام نماز 70 مرتبه بگویید: اَستَغفُرِاللهَ وَ اَتوبُ اِلَیهِ

از پیامبراکرم (ص) نقل شده است که به جا آورنده این نماز از جا برنخیزد تا خدا او و پدر و مادرش را بیامرزد.

  • نماز 100 رکعتی: یکی دیگر از نمازهای پر فضلیت شب قدرکه می توانید به جا بیاورید نماز 100 رکعتی است که انجام آن به ترتیب زیر است:
    • 50 نماز 2 رکعتی (مثل نماز صبح) بخوانید.
    • بهتر است که در هر رکعت پس از سوره حمد، 10 مرتبه توحید بخوانید.
  • نماز قضا: از سنت های پسندیده شب های قدر که خوب است انجام دهید، خواندن نماز قضا برای خود یا به نیابت از اموات بخصوص پدرو مادر است. این سنت حسنه گاه در مساجد به صورت جماعت هم برگزار می گردد.

سوم | خواندن دعای جوشن کبیر
–

دعای جوشن کبیر در شب قدر

یکی از دعاهایی که خواندن آن در شب های قدر توصیه شده، دعای جوشن کبیر است که 1000 اسم مقدس خداوند و از جمله اسم اعظم او طی 100 فراز در آن بیان شده و مشروح آن در مفاتیح الجنان ذکر شده است. خوب است بخشی از زمان خود را به خواندن این دعای شریف اختصاص دهید.

چهارم | خواندن دعای امام سجاد (ع)
–

عمل بعد که در منابع معتبر (مفاتیح) توصیه شده است، دعایی است که بر طبق روایات، امام سجاد (ع) در شب های قدر (در حال قیام (ایستاده)، قعود (نشسته)، رکوع و سجود)، می خواندند:

  • اللّهُمَّ إِنِّى أَمْسَيْتُ لَكَ عَبْداً داخِراً لَاأَمْلِكُ لِنَفْسِى نَفْعاً وَلا ضَرّاً وَلا أَصْرِفُ عَنْها سُوءً، أَشْهَدُ بِذلِكَ عَلَى نَفْسِى، وَأَعْتَرِفُ لَكَ بِضَعْفِ قُوَّتِى، وَقِلَّةِ حِيلَتِى.

ترجمه: خدایا، روزم را به شب رساندم درحالی‌که برای تو فقط بنده کوچک و خواری هستم که برای خویش سود و زیانی را اختیار ندارم و نمی‌توانم از خود پیش‌آمد بدی را بازگردانم، به این امر بر خویش گواهی می‌دهم و در پیشگاهت به ناتوانی و کمی چاره‌ام اقرار می‌کنم.

  • فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَأَنْجِزْ لِى مَا وَعَدْتَنِى وَجَمِيعَ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِناتِ مِنَ الْمَغْفِرَةِ فِى هذِهِ اللَّيْلَةِ، وَأَتْمِمْ عَلَىَّ مَا آتَيْتَنِى فَإِنِّى عَبْدُكَ الْمِسكِينُ الْمُسْتَكِينُ الضَّعِيفُ الْفَقِيرُ الْمَهِينُ.

ترجمه: خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و آنچه را به من و همه مردان و زنان مؤمن، از آمرزش در این شب وعده دادی وفا کن و آنچه را به من عنایت فرموده‌ای کامل ساز که من بنده بیچاره، درمانده، ناتوان، تهیدست و خوار توأم.

  • اللّهُمَّ لَا تَجْعَلْنِى ناسِياً لِذِكْرِكَ فِيما أَوْلَيْتَنِى، وَلا غافِلاً لِإِحْسانِكَ فِيما أَعْطَيْتَنِى، وَلَا آيِساً مِنْ إِجابَتِكَ وَ إِنْ أَبْطَأَتْ عَنِّى فِى سَرَّاءَ كُنْتُ أَوْ ضَرَّاءَ أَوْ شِدَّةٍ أَوْ رَخاءٍ أَوْ عافِيَةٍ أَوْ بَلاءٍ أَوْ بُؤْسٍ أَوْ نَعْماءَ إِنَّكَ سَمِيعُ الدُّعاءِ.

ترجمه: خدایا مرا فراموش کننده ذکرت، در آنچه سزاوار آنم فرمودی قرار نده و نه فراموش کننده احسانت، در آنچه عطایم کردی و نه ناامید از اجابتت، گرچه زمانی طولانی گردد، چه در خوشی یا ناخوشی، یا سختی، یا آسانی، یا تندرستی، یا بلا، یا تنگدستی، یا نعمت، همانا تو شنونده دعایی.

پنجم | خواندن زیارت امام حسین (ع)
–

یکی از اعمال مهم این شب حضور در بارگاه مطهر امام‌ حسین(ع) و خواندن زیارت آن حضرت است، چنانچه حضور در حرم شریف آن حضرت میسر نبود می توانید متن زیارت امام حسین (ع) در شب قدر (یا هرکدام از زیارات آن حضرت) را که در مفاتیح الجنان ذکر شده است، بخوانید:

  • السَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللّهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، السَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ الصِّدِّيقَةِ الطَّاهِرَةِ فاطِمَةَ سَيِّدَةِ نِساءِ الْعالَمِينَ، السَّلامُ عَلَيْكَ يَا مَوْلايَ يَا أَباعَبْدِاللّهِ وَ رحْمَةُ اللّهِ وَ بَركاتُهُ.

ترجمه: سلام بر تو ای فرزند رسول خدا، سلام بر تو ای فرزند امیرمؤمنان، سلام بر تو ای فرزند صدّیقه طاهره فاطمه، سرور زنان جهانیان، سلام و رحمت و برکات خدا بر تو ای مولایم اباعبدالله.

  • أَشْهَدُ أَنَّكَ قَدْ أَقَمْتَ الصَّلاةَ، وَ آتَيْتَ الزَّكاةَ، وَ أَمَرْتَ بِالْمَعْرُوفِ، وَ نَهَيْتَ عَنِ الْمُنْكَرِ، وَ تَلَوْتَ الْكِتابَ حَقَّ تِلاوَتِهِ، وَ جاهَدْتَ فِي اللهِ حَقَّ جِهادِهِ، وَ صَبَرْتَ عَلَى الْأَذى فيْ جَنْبِهِ مُحْتَسِباً حَتَّى أَتَاكَ الْيَقِينُ.

ترجمه: گواهی می‌دهم که تو نماز بپا داشتی و زکات پرداختی و امر به معروف نمودی و نهی از منکر کردی و قرآن را تلاوت نمودی تلاوتی شایسته و برای خدا جهاد کردی جهادی درخور، درباره خدا بر آزارها صبر کردی، درحالی‌که به حساب خدا گذاشتی تا آن‌که مرگ به سویت آمد.

  • أَشْهَدُ أَنَّ الَّذِينَ خالَفُوكَ وَ حارَبُوكَ وَ الَّذِينَ خَذَلُوكَ وَ الَّذِينَ قَتَلُوكَ مَلْعُونُونَ عَلَى لِسانِ النَّبِيِّ الْأُمِيِّ وَ قَدْ خابَ مَنِ افْتَرى، لَعَنَ اللّهُ الظَّالِمِينَ لَكُمْ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ وَ ضاعَفَ عَلَيْهِمُ الْعَذابَ الْأَلِيمَ.

ترجمه: گواهی می‌دهم آنان‌که با تو مخالفت کردند و جنگیدند و از یاری‌ات دریغ ورزیدند و تو را کشتند، بر زبان پیامبر امّی، ملعون‌اند و البته زیانکار است کسی که دروغ بست، خدا ستمکاران بر شما را از گذشتگان و آیندگان لعنت کند و عذاب دردناک را بر آنان دو چندان نماید.

  • أَتَيْتُكَ يَا مَوْلايَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللّهِ زائِراً عارِفاً بِحَقِّكَ، مُوالِياً لِأَوْلِيائِكَ، مُعادِياً لِأَعْدائِكَ، مُسْتَبْصِراً بِالْهُدَى الَّذِي أَنْتَ عَلَيْهِ، عارِفاً بِضَلالَةِ مَنْ خالَفَكَ، فَاشْفَعْ لِي عِنْدَ رَبِّكَ.

ترجمه: ای مولایم ای فرزند رسول خدا به زیارتت آمدم، عارف به حقّت، دوستدار دوستانت، دشمن دشمنانت، بینا بر آن هدایتی که بر آن بودی، آگاه به گمراهی کسی که با تو مخالفت ورزید، پس برایم نزد پروردگارت شفاعت کن.


!
در روایت است که در شب قدر منادی از آسمان هفتم از پشت عرش ندا سر می‌دهد که خدا هرکه را به زیارت مزار امام حسین (ع) آمده آمرزید.

ششم | قرآن برسرگرفتن
–

قرآن بر سر گرفتن

در این مرحله که بخش پایانی دعا و مناجات های این شب است می توانید آیین قرآن برسرگرفتن را انجام دهیدکه با واسطه قرار دادن قرآن مجید و اهل بیت (ع) در درگاه الهی، حوائج خود را می خواهیم. لازم به ذکر است که در روایات به انجام این عمل در هنگام مشکلات، سفارش شده است.

  • قرآن مجید را باز کرده، در برابر خود بگیرید و دعای زیر را بخوانید و بعد از آن حاجات خود را از خداوند بخواهید:
    • اللّهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِكِتابِكَ الْمُنْزَلِ وَ مَا فِيهِ وَ فِيهِ اسْمُكَ الْأَكْبَرُ وَ أَسْماؤُكَ الْحُسْنى وَ مَا يُخافُ وَ يُرْجى أَنْ تَجْعَلَنِى مِنْ عُتَقائِكَ مِنَ النّارِ.

ترجمه: خدایا، از تو می‌خواهم به حق کتاب نازل شده‌ات و آنچه در آن است و در آن است بزرگ‌ترین نام تو و نیکوترین نام‌های تو و آنچه بیم‌انگیز است و امیدبخش، اینکه مرا از آزادشدگان از آتش دوزخ قرار دهی.

  • سپس قرآن مجید را روی سر بگذارید و بگویید:
    • اللّهُمَّ بِحَقِّ هذَا الْقُرْآنِ وَ بِحَقِّ مَنْ أَرْسَلْتَهُ بِهِ وَ بِحَقِّ كُلِّ مُؤْمِنٍ مَدَحْتَهُ فِيهِ وَ بِحَقِّكَ عَلَيْهِمْ فَلَا أَحَدَ أَعْرَفُ بِحَقِّكَ مِنْكَ.

ترجمه: خدایا، به حق این قرآن و به حق کسی که آن را بر او فرستادی و به حق هر مؤمنی که او را در آن ستودی و به حق خود بر آنان، پس هیچ کس آگاه تر از تو به حق تو نیست.

  • پس هر یک از قسم های زیر را 10 مرتبه ذکر نمایید و بعد از آن هر حاجتى که دارید از خدا بخواهید:
    • بِکَ یَا ّاللّهُ: به ذات خودت سوگند ای خدا
    • بِمُحَمَّدٍ: به حق محمّد (ص)
    • بِعَلِیٍّ: به حق على (ع)
    • بِفَاطِمَةَ: به حق فاطمه (س)
    • بِالْحَسَنِ: به حق حسن (ع)
    • بِالْحُسَیْنِ: به حق حسین (ع)
    • بِعَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ: به حق على بن الحسین (ع)
    • بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ: به حق محمّد بن على (ع)
    • بِجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ: به حق جعفر بن محمّد (ع)
    • بِمُوسَى بْنِ جَعْفَر:ٍ به حق موسى بن جعفر (ع)
    • بِعَلِیِّ بْنِ مُوسَى: به حق على بن موسى (ع)
    • بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ: به حق محمد بن على (ع)
    • بِعَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ: به حق على بن محمّد (ع)
    • بِالْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ: به حق حسن بن على (ع)
    • بِالْحُجَّةِ: به حق حجّت (ع)
  • در نهایت در این مقطع باید تمامی حاجات و نیازهای مادی و معنوی خود را در این مقطع قید نمایید.

نهم | دیگر اعمال توصیه شده
–

چنانچه بخواهید در شب های مبارک قدر به غیر از اعمال یاد شده، به عبادت های دیگری بپردازید، بهتر است:

  • برای سلامتی و تعجیل در ظهور امام زمان (عج) بسیار دعا کنید.
  • برای آمرزش و حوایج دنیا و آخرت خود و پدر و مادر و خویشان و برادران و خواهران مؤمن، چه آنان که زنده‌اند و چه آنان که از دنیا رفته‌اند، بسیار دعا کنید.
  • به انجام هر عمل نیک فردی و اجتماعی مانند: دادن خیرات و صدقات، انجام مباحثات دینی و معرفتی، گره گشایی از کار دیگران و … مشغول شوید.
  • به خواندن ذکر و دعاهای معتبر و بویژه صلوات بر محمّد و آل محمّد(ص) زیاد بپردازید.


!
روایت شده که از پیامبر اکرم (ص) سوال شد که اگر شب قدر را یافتم، از خداوند چه بخواهم؟ فرمود: عافیت.

به غیر از اعمال مشترک، هریک از شبهای 19، 21 و 23 اعمال مخصوص دارد که در زیر به اختصار بیان می کنیم:

شب اول قدر- اعمال مخصوص شب نوزدهم ماه رمضان
–

در شب نوزدهم اعمال خاص زیر توصیه شده است:

  • ذکرکردن 100 مرتبه: اَستَغفُرِاللهَ رَبی وَ اَتوبُ اِلَیه
  • ذکرکردن 100 مرتبه: اَللّهُمَّ العَن قَتَلَةَ اَمیرَالمومنینَ
  • خواندن دعاهای توصیه شده یا ذَالَّذی کانَ … و دعای اَللّهَمَّ اجعَل فیما تَقضی وَ ….
  • خواندن ۵۰ رکعت نماز با حمد و سوره زلزال ( اذا زلزلت…)

برای آشنایی کامل با مراحل اعمال خاص شب نوزدهم ماه مبارک رمضان به صفحه مربوطه مراجعه نمایید.

شب دوم قدر- اعمال شب بیست و یکم ماه رمضان
–

در شب بیست و یکم اعمال خاص زیر توصیه شده است:

  • خواندن دعای جوشن‌ کبیر
  • بسیار صلوات فرستادن
  • خواندن 8 رکعت نماز با حمد وهر سوره ای که بخواهید.
  • خواندن دعاهای شب‌های دهه آخر ماه:
  • خواندن دعای: أَعُوذُ بِجَلالِ وَجْهِكَ الْكَرِيمِ …
  • خواندن دعای: اللّهُمَّ أَدِّعَنَّا حَقَّ مَا مَضى …
  • خواندن دعای: اللّهُمَّ إِنَّكَ قُلْتَ فِى كِتابِكَ الْمُنْزَلِ …
  • خواندن دعای: اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اقْسِمْ لِي حِلْما …
  • خواندن دعای: یا مُولِجَ اللَّيْلِ فِى النَّهارِ وَ مُولِجَ النَّهارِ فِى اللَّيْلِ …

برای آشنایی کامل با مراحل اعمال خاص شب بیست و یکم ماه مبارک رمضان به صفحه مربوطه مراجعه نمایید.

شب سوم قدر- اعمال شب بیست و سوم ماه رمضان
–

در شب بیست و سوم اعمال خاص زیر توصیه شده است:

  • خواندن سوره‌های مبارک عنکبوت، روم و دخان
  • خواندن 1000 مرتبه سوره‌ قدر
  • خواندن دعاهای جوشن‌کبیر، مکارم‌الاخلاق و افتتاح
  • خواندن دعای اَللّهُمَّ کُنْ لِوَلِیِّکَ الْحُجَّةِ بْنِ الْحَسَنْ …
  • خواندن 8 رکعت نماز با حمد و هر سوره ای که بخواهید.


!
اصولا نمازهای مستحبی را باید2 رکعت، 2 رکعت خواند.

برای آشنایی کامل با مراحل اعمال خاص شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان به صفحه مربوطه مراجعه نمایید.

در نهایت برای تمامی بیماران کرونایی و مدافعان سلامت، دعای خیر نماییم.

شب قدر در بیمارستان در ایام کرونا

نکات کلیدی

  • علاوه بر مواردی که ذکر شد، بهترین اعمالدر این شب‌ها:
    • دعا برای سلامتی و تعجیل در ظهور امام زمان (عج)
    • درخواست آمرزش و دعا برای حوایج دنیا و آخرت خود و پدر و مادر و خویشان و برادران و خواهران مؤمن، چه آنان که زنده‌اند و چه آنان که از دنیا رفته‌اند.
    • ذکر صلوات بر محمّد و آل محمّد (ص) ، استغفار و دعاهایی از این قبیل، به هر اندازه که بتوانیم.
    • خواندن هرکدام از دعاها و ذکرهای معتبر و یا انجام هر عمل نیک فردی و اجتماعیمانند: دادن خیرات و صدقات، انجام مباحثات دینی و معرفتی، گره گشایی از کار دیگران و … ممدوح و به آن ها سفارش شده است.
  • همانطور که در سیره اهلبیت (ع) نقل شده، بهتر است در شب های قدر، خانواده خود را نیز به بیدار ماندن و عبادت تشویق کنیم و مشکل خواب آنها را با خوابیدن در روز وکمتر غذا خوردن برطرف کنیم.

لغات و اصطلاحات

  • قدر: اندازه، تقدیر، سرنوشت
  • احیاء: (به کسر الف) زنده داشتن
  • احیا: (به فتح الف) زندگان
  • لیله العظمه: شب بزرگی
  • لیله الشرف: شب شرافت

منابع و ارجاعات

  • کلیات مفاتیح الجنان ترجمه شیخ حسین انصاریان
  • سایت ویکی شیعه
  • وبسایت های محتوایی حوزه اعتقادی و عبادی
 

نظرات کاربران

1 دیدگاه در “مراحل و نکات اعمال مشترک و مخصوص شب های قدر”

  1. مریم گفت:
    29 مرداد 1402 در 4:29 ب.ظ

    چقدر کامل بود اجرتون با امام زمان

    پاسخ

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

4 + شانزده =