خانه » اعتقادی و اعبادی » عمومی در اعتقادی »
0
2,299
10 آذر 1400

مقدمه

جهت انجام اکثر اعمال عبادی لازم است علاوه بر پاكى از نجاست‏ها، دارای طهارت از حَدَث اصغر (هر چه كه موجب فقط وضو شود) و حَدَث اكبر (هر چه كه موجب غسل شود) باشد و وضوگرفتن، تیمم کردن (در صورت ایجاد شرایط)، گرفتن وضوی جبیره و غسل کردن از اعمال خاص جهت طهارت و آمادگی روحی در این رابطه است. غسل کردن به معنی شستن و تطهیر بدن از تمام آلودگی ها و در اصطلاح فقهی به معنی شستن تمامی بدن از سر تا پا با کیفیتی معین، به قصد قربت و انجام فرمان الهی است. غسل کردن به معنی شستن و تطهیر بدن از تمام آلودگی ها و در اصطلاح فقهی به معنی شستن تمامی بدن از سر تا پا با کیفیتی معین، به قصد قربت و انجام فرمان الهی است.

غسل های واجب 7 مورد است که 3 مورد آن مخصوص خانم ها و بقیه مشترک بین خانم ها و آقایان است:

  • غسل واجب (مشترک خانم ها و آقایان):
    • غسل جنابت: غسل جنابت که پس از عمل زناشویی و … انجام می شود، به خودی خود واجب نیست، بلکه برای انجام کارهایی مثل: نماز، روزه، تماس با خط قرآن و … واجب است.
    • غسل مس میت: اگر جایی از بدن انسان، عمدا یا سهوا با بدن انسان مرده‏اى كه سرد شده و غسلش نداده‏اند تماس پیدا كند، بايد غسل مس ميت نمايد.
    • غسل میت: واجب است ميت را به قصد قربت 3 مرتبه غسل بدهند: اول، با آبى كه با سدر مخلوط باشد.دوم، با آبى كه با كافور مخلوط باشد. سوم، با آب خالص.
    • غسلی که به واسطه نذر و قسم و مانند اینها بر انسان واجب می شود.


!
طبق فتوای بیشتر مراجع تقلید، کسی که غسل جنابت کرده نباید برای نماز وضو بگیرد.

  • غسل واجب (مخصوص خانم ها):
    • غسل حیض: بعد از اتمام عادت ماهانه انجام می شود.
    • غسل نفاس: زنان مسلمان بعد از زایمان خود باید غسل نفاس انجام دهند.
    • غسل استحاضه: اگر خانم ها بعد از 7 یا 10 روز از حیض یا نفاس پاک نشوند مستحاضههستند که احکام آن ها در رساله های عملیه ذکر شده است. غسل استحاضه باید بعد از داخل شدن وقت نماز انجام شود و بین وضو و غسل با نماز فاصله نیفتد.
  • غسل های مستحب در شرع اسلام بسیار است و از آن جمله می توان غسل های زیر را برشمرد:
    • غسل جمعه که وقت آن از اذان صبح است تا ظهرجمعه است. البته تا غروب جمعه به نیت مافی الذمه و پس از آن تا غروب شنبه به نیت قضا می توان انجام داد.
    • غسل روز 9 و 17ربیع الاول
    • غسل روز 1، 15 (ایام البیض)، 27 (روز مبعث) و آخر ماه رجب.
    • غسل روز نیمه شعبان
    • غسل شب اول ماه رمضان و تمام شب های فرد آن که وقت آن از اول غروب تا پایان شب است.
    • غسل شب عید فطر که وقت آن از اول مغرب است تا اذان صبح.
    • غسل روز عید فطر و عید قربان که وقت آن از اذان صبح است تا غروب و بهتر است قبل نماز عید بجا آورند.
    • غسل روز دحوالارض (25 ذی القعده)
    • غسل روز 8 و 9 ذی الحجه که به ترتیب روز ترویه و روز عرفه نام دارد.
    • غسل روز عید غدیر.
    • غسل روز عید نوروز
    • غسل بچه ای که تازهبه دنیا آمده است.
    • غسل برای وارد شدن به مکان های مقدس مانند مسجدالحرام
    • غسل توبه که هرگاه بعد از ارتکاب گناهی توبه کند،غسل بجا بیاورد.
    • غسل کسی که در حال مستی خوابیده است.
    • غسل زنی که برای غیر شوهرش بوی خوش استعمال کرده است.
    • غسل کسی که در موقع گرفتن خورشید و ماه نماز آیات را عمداً نخوانده، در صورتی که تمام ماه و خورشید گرفته باشد.
    • غسل کسی که جایی از بدنش را به بدن میتی که غسل داده اند رسانده.
    • غسل کسی که عمدا برای تماشای به دار آویخته رفته و او را دیده باشد. اما اگر برای امرلازمی مانند شهادت دادن رفته باشد غسل ندارد.


!
غسل یک وظیفه دینی است و باید با نیت تقرب به خداوند انجام شود، بنابراین، دوش گرفتن و شستشوی بدن بدون نیت غسل و بدون توجه به احکام آن، غسل محسوب نمی شود.

پیش نیاز و ملزومات

  • آب پاک و حلال
  • پاکی بدن


!
در غسل ارتماسی باید بدن پاک باشد ولی در غسل ترتیبی پاک بودن تمام بدن لازم نیستو اگر تمام بدن نجس باشد و هر قسمتی را پیش از غسل دادن آن قسمت آب بکشد کافی است.

مراحل اصلی

غسل را اعم از واجب و مستحب به 2 صورت می توان انجام داد: ترتیبی و ارتماسی

نوع اول- غسل ترتیبی: همان طور که از نام آن پیداست در غسل ترتیبی باید اجزای بدن به ترتیب در زیر آب (دوش، شلنگ، شیر و …) شستشو داده شود که روال آن به شرح زیر است:

اول | نیت کردن- ترتیبی
–

نیت غسل می کنیم اما لازم نیست نیت را بـه زبان بیاوریم، بلکه همین ‏قدر کـه قلباً بدانیم نیت مان غسل کردن و انجام چه غسلی اسـت کفایت مى‏کند. نیت غسل می تواند بر اساس هدف هر یک از انواع غسل که در بخش مقدمه توضح داده شد، انجام شود:

  • غسل واجب (مشترک خانم ها و آقایان): غسل جنابت، غسل مس میت، غسل میت، غسل نذر و قسم.
  • غسل واجب (مخصوص خانم ها): غسل حیض، غسل نفاس، غسل استحاضه
  • غسل های مستحب: جمعه، روز 9 و 17ربیع الاول، 15 (ایام البیض)، 27 (روز مبعث) و آخر ماه رجب، روز نیمه شعبان، شب اول ماه رمضان و تمام شب های فرد آن، شب عید فطر، روز عید فطر و عید قربان، روز دحوالارض (25 ذی القعده)، روز 8 و 9 ذی الحجه، غسل روز عید غدیر، روز عید نوروز، غسل بچه ای متولد شده، وارد شدن به مکان های مقدس، غسل کسی که در حال مستی خوابیده است، غسل کسی که در موقع گرفتن خورشید و ماه نماز آیات را عمداً نخوانده، غسل کسی که جایی از بدنش را به بدن میتی که غسل داده اند رسانده، غسل کسی که عمدا برای تماشای به دار آویخته رفته و او را دیده باشد.
غسل ترتیبی


!
کسی که بخواهد چند غسل انجام دهد، چه تمام آن ها واجب و یا‏‎ ‎‏تمام آن ها مستحب و یا برخی واجب و بعضی مستحب باشد، می تواند به نیت همۀ‏‎ ‎‏آنها یک غسل به جا آورد. . به طور مثال می توانیم به نیت غسل جمعه و استحاضه و جنابت، تنها یک غسل انجام دهیم.

دوم | شستن سر و گردن- ترتیبی
–

بعد از نیت، سر و گردن را بـه قصد غسل می شوییم. در غسل ترتیبی لازم نیست بعد از شستن سر و گردن فوراً بدن را بشوییم، پس اگر بعد از شستن سر و گردن صبر کنیم و بعد از مدتی بدن را بشوییم اشکال ندارد.

سوم | شستن طرف راست بدن- ترتیبی
–

دراین مرحله تمام طرف راست بدن تا کف پا را می شوییم. برای آن کـه مطمئن شویم تمام بدن شسته شده اسـت بهتراست کمی از نیمه چپ را بـه همراه سمت راست بشوییم.

چهارم | شستن طرف چپ بدن- ترتیبی
–

سپس تمام طرف چپ بدن تا کف پا را می شوییم. برای آن کـه مطمئن شویم تمام بدن شسته شده اسـت بهتراست کمی از نیمه راست را بـه همراه سمت چپ بدن بشوییم.


!
در غسل ترتیبی، ترتیب میان اعضا شرط واقعی است؛ از این‌رو، غسل کردن بر خلاف ترتیب یاد شده، حتی از روی ندانستن مسئله یا فراموشی باعث بطلان غسل خواهد بود. اما موالات (انجام پی در پی کارها) لازم نیست.

نوع دوم- غسل ارتماسی: ارتماس، در آب فرو رفتن است وغسل ارتماسی به صورت زیر است:

اول | نیت کردن- ارتماسی
–

نیت غسل می کنیم اما لازم نیست نیت را بـه زبان بیاوریم، بلکه همین ‏قدر کـه قلباً بدانیم نیت مان غسل کردن و انجام چه غسلی اسـت کفایت مى‏کند.

دوم | فرو رفتن در آب- ارتماسی
–

باید به نیت غسل ارتماسی در آب فراوانی مانند استخر فرو رویم. به نحوی که آب دریک لحظه، تمام بدن را فرابگیرد. همچنین کف پاها را هم باید بـه نیت غسل هم زمان با سایر نقاط بدن بشوییم.


!
اگر بعد از آن که همه بدن زیر آب قرار گرفت نیت غسل کند طبق فتوای برخی مراجع تقلید غسل صحیح نخواهد بود (پس بهتر است زمانی نیت کند که تمام یا مقداری از بدن، خارج از آب باشد).


!
غسل ارتماسیباید حتماً در استخر، حوض و مانند ان باشد بنابر این زیر دوش حمام نمی‌توان غسل ارتماسی انجام داد. امروزه معمولا غسل به صورت ترتیبی انجام می شود.


!
از آن جایی که اکثر مراجع تقلید، فرو بردن کامل سر در زیر آب را از مبطلات روزه بیان می کنند روزه دار نباید غسل ارتماسی انجام دهد زیرا غسل ارتماسی موجب بطلان روزه می شود.

نکات کلیدی

نکات کلیدی و احکام مهم غسل عبارت‌اند از:

  • نیت، یعنی قصد تقرب به خدا. بنابراین، غسل بدون قصد قربت باطل است.
  • استمرار نیت تا پایان غسل.
  • پاک بودن بدن هنگام غسلاز عین نجاست مثل خون، مدفوع و غیره.
  • آب غسل باید مطلق، پاک و مباحباشد. بنابراین، غسل با آب مضاف، نجس و غصبی باطل است.
  • شستن همه بدن، به گونه‌ای که نزد مردم شستن صدق کند.
  • شستن باطن بدن، مانند داخل چشم، بینی و دهان و آن بخش از گوش که دیده نمی‌شود و نیز زیر ناخن هایی که خیلی بلند نیستند لازم نیست.
  • شستن بخش هایی از ظاهر بدن که دیده می‌شوند ولی به صورت معمول آب به آن ها نمی‌رسد (مانند قسمتهایی از گوش یا زیر انگشتر) واجب است.
  • مباشرت، بدین معنا که خود غسل کننده، بدن خود را غسل دهد نه دیگری (مگر کسانی که به علّت قطع نخاع و یا علل دیگر نمى توانند خودشان غسل کنند و مجبورند نایب بگیرند.)
  • در غسل لازم نیست بدن را از بالا به پایین بشوییم، و نیز در غسل ترتیبی لازم نیست بعد از شستن سر و گردن فوراً بدن را بشوییم، پس اگر بعد از شستن سر و گردن صبر کنیم و بعد از مدتی بدن را بشوییم اشکال ندارد، بلکه لازم نیست تمام سر و گردن یا بدن را یک مرتبه بشوییم.
  • اگر در بین غسل یا بعد از آن، حَدَث اصغر (چیزی که وضو را باطل می‌کند) مثل ادرار ‌کردن سر بزند، غسل باطل نمی‌شود.ولي چنين غسلي کفايت از وضو براي نماز و ساير اعمال نمي‏کند.

لغات و اصطلاحات

  • آب مطلق: آبی که با چیز دیگری مخلوط نشده باشد و اگر هم چیزی با آن مخلوط شد، به قدری کم باشد که باز هم در عرف به آن، آب گفته ‌شود‌.
  • آب مضاف: آبی که چیزی به آن اضافه شده و خالص نباشد به گونه‌ای که در عرف به آن آب نگویند. مثل آب بسیار گِل آلود، گلاب و آب‌ میوه‌.
  • ارتماسی: (منسوب به ارتماس) فرو رفتن در آب
  • حَدَث اصغر: به چیزی گفته می‌شود که وضو را باطل می‌کند خروج ادرار، مدفوع، باد معده و روده از بدن، خوابی که به واسطه آن چشم نبیند و گوش نشنود، چیزهایی که عقل را از بین می‌برد (مانند دیوانگی، مستی و بیهوشی) و استحاضه قلیله
  • دحوالارض: 25 ذی القعده روز دحو الارض یا گسترش زمین است که کعبه به عنوان اولین نقطه از آب بیرون آمد.
  • روز ترویه: روز ۸ ذی‌الحجه است و علت نام‌گذاری این روز، بدان جهت است که در منا و عرفات آب وجود ندارد و حاجیانی که قصد وقوف در منا و عرفات را دارند، باید از مکه برای خویش آب تهیه کنند و به همراه خود ببرند و چنین حالتی را ترویه می‌نامند.

منابع و ارجاعات

  • رساله های عملیه و استفتائات مراجع تقلید
  • ویکی شیعه
  • وبسایت های محتوایی حوزه عبادات و احکام
 

نظرات کاربران

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

چهار × دو =