خاکشیر | خواص، انواع، طبع و هر آنچه لازم است بدانید

خاکشیر یا خاکشی با نام علمی Descurainia sophia، گیاهی خوراکی و دارویی (مانند آویشن، آلوئه ورا، گیاه قاصدک و …) است. گیاه خاکشیر گل هایی به رنگ زرد دارد و در واقع تخم این گیاه، همان خاکشیر است که ریز بوده و معمولا به دو رنگ قرمز با طعم کمی تلخ و قرمز تیره وجود دارد. تاریخچه خاکشیر به گذشته های دور بر می گردد، و به عنوان تقویت کننده معده و ملین به کار می رفته است. بنابراین از اهمیت خاصی در بین گیاهان دارویی و طب سنتی برخوردار است. طبع خاکشیر سرد و تر است. خاکشی معمولا به صورت شربت (شربت خاکشیر، یا شربت تخم شربتی و خاکشیر و …)، به خصوص در هوای گرم و برای رفع تشنگی مصرف می شود. اما این گیاه، خواص بسیار مفید دیگری نیز دارد.

در این مطلب؛ خواص، انواع، ترکیبات، عوارض، شیوه نگهداری و شیوه مصرف خاکشیر ارائه می شود. امید است با مطالعه این مطلب شناخت خوبی از این گیاه خوراکی و دارویی به دست آورید.

انواع خاکشیر (خاکشی)

این گیاه دارویی از نظر تنوع، دارای دو نوع است:

• نوع اول: دانه‌های آن ریز و رنگ آن قرمز است
• نوع دوم: شیرین که دانه‌های آن برجسته‌تر و قرمز تیره (مایل به قهوه‌ای) بوده و طعم شیرین دارد.

مزاج، طبع و مصلح خاکشیر

طبع و مصلحات خاکشیر به شرح زیر است:

• طبع خاک شیر: طبع خاکشیر سرد و تر است
• مصلح خاکشی: موادی مانند کتیرا و تخم شربتی طبع خاکشیر را معتدل می سازد

ترکیبات، ویتامین ها و مواد معدنی خاکشیر

ارزش غذایی ۱۳۳ گرم خاکشیر به صورت زیر است:

• مواد اصلی تشکیل دهنده: انرژی (۲۹ کالری)، چربی (9/0 گرم)، کربوهیدرات (2/4 گرم)، فیبر (9/3 گرم)، پروتئین (6/2 گرم)
• ویتامین های خاک شیر: ویتامین آ (۵۳۲۰UI)
• مواد معدنی خاکشیر: کلسیم (۵۹ میلی‌گرم)، آهن (3.2 میلی گرم)، منیزیم (137 میلی گرم)، فسفر (84 میلی گرم)، پتاسیم 519 میلی گرم)

فواید دارویی و درمانی خاکشیر

فواید خاکشیر عبارتند از:

• پاکسازی روده: خاکشیر روده را پاکسازی کرده و میکروب‌هایی که باعث اسهال شده‌ باشند را از بین می‌برد. بهتر است برای برای درمان اسهال، شربت خاکشیر را با آب سرد درست کنید
• درمان یبوست: مصرف خاکشیر با آب گرم خاصیت ملین دارد و در درمان یبوست موثر است
• درمان التهاب مجاری ادرار و کلیه: خاکشیر می‌تواند التهاب مجاری ادراری و کلیه را از بین ببرد، به ویژه زمانیکه این التهاب در اثر سنگ کلیه ایجاد شده باشد

• رفع اضطراب: خاکشیر می ‌تواند به عنوان یک آرامبخش طبیعی برای تسکین اضطراب و تنش عصبی عمل کند

• درمان کبد چرب: خاکشیر به دلیل دارا بودن خاصیت ادرار آوری به سم زدایی و پاک سازی کبد کمک می‌کند ونقش موثری در درمان بیماری‌های کبد به ویژه کبد چرب دارد

عوارض موارد منع مصرف خاکشیر

علاوه بر خواصی که خاکشیر دارد، زیاده روی در مصرف آن باعث عوارضی می شود. در این بخش، این مضرات ارائه شده است:

• باعث یبوست می شود
• مصرف زیاد خاکشیر در دوران شیردهی موجب نفخ و دل درد برای نوزاد و مادر می شود
• فعالیت روده را کاهش می دهد
• برای برخی افراد، به خصوص کسانی که به روماتیسم و آرتروز دچار هستند، مناسب نیست (به دلیل طبع سردی که دارد)
• در صورت شستشوی نامناسب خاکشیر، سنگ ریزه های آن موجب بروز سنگ کلیه می شود

شیوه درست مصرف کردن خاکشیر

شیوه های درست مصرف خاکشیر عبارتند از:

• خیساندن خاکشیر: خاکشیر را چند ساعت در آب سرد خیس کرده و سپس میل کنید (می توانید با نبات مصرف کنید)
• جوشانده خاکشیر: به مدت ۱۰ دقیقه خاکشیر را با آب جوشانده و پس از سرد شدن میل کنید
• تهیه ضماد با خاک شیر: برای رفع زخم، جراحات و رفع ورم ها، خاکشیر را کوبیده و به صورت ضماد درآورید و به صورت موضعی استفاده کنید

شیوه درست نگهداری خاکشیر

نحوه نگهداری خاکشیر خشک و خیس شده عبارت است از:

• نگهداری خاکشیر خشک: دانه های خاکشیر باید در ظرف دربسته و به دور از حرارت، نور و رطوبت نگهداری کنید
• نگهداری خاکشیر خیسانده: خاکشیر خیسانده شده را نباید مدت زیادی نگهداری کنید. می توان آن را حداکثر به مدت یک روز در یخچال نگهداری کرد

لغات و اصطلاحات به کار برده شده در مقاله خاکشیر عبارت است از:

• IU: یکای اندازه‌گیری مقدار ماده در داروشناسی

• وبسایت های محتوایی حوزه مواد غذایی
• وبسایت های محتوایی حوزه طب سنتی