زنجبیل چیست | انواع، طبع، خواص، عوارض، شیوه نگهداری و موارد مصرف

پیشینه و تاریخچه زنجبیل

زنجبیل از زمان‌های دور به کار برده می ‌شده و هنوز هم در طب سنتی جایگاه با ارزشی دارد. در ایران باستان نیز این گیاه با نام ژنگویر یا شنگویر شناخته شده بوده است و از ایران و کشورهای عربی به سوی غرب، گسترش یافت. یک پزشک یونانی، برای اولین بار در سده یکم میلادی کاربرد درمانی زنجبیل را ثبت کرد. سال ها پیش از آن نیز، این گیاه معطر، از کشورهای خاور دور به اروپا صادر می‌شده است. امروزه این گیاه در بیشتر مناطق استوایی کشت می‌شود. در علم کهن آیورودای هندی، از زنجبیل به عنوان داروی جهانی نام برده شده است. هندیان، بیش از ۲۰۰۰ سال زنجبیل را مصرف کرده‌ و یکی از بهترین شفابخش‌های طبیعی برای درمان بیماری‌های مسافرت، حالت تهوع و سرگیجه در غرب مطرح کرده‌اند.

انواع زنجبیل

انواع زنجبیل از نظر نوع مصرف عبارتند از:

• زنجبیل تازه: از زنجبیل تازه به صورت رنده و یا خُرد شده، در تهیه غذاها مورد استفاده قرار می گیرد
• زنجبیل خشک: از زنجبیل خشک شده در تهیه خوراکی های مختلف استفاده می شود. البته زنجبیل تازه نسبت به خشک، خواص بیشتری دارد
• پودر زنجبیل: از پودر زنجبیل به عنوان ادویه معطر و طعم دهنده، در پخت و تهیه انواع غذا، شیرینی و تنقلات استفاده می شود
• مکمل های زنجبیل: در طب سنتی، از زنجبیل فرآورده هایی همچون قرص و کپسول تهیه می‌شود.

مزاج، طبع و مصلح زنجبیل

در این بخش، طبع و مصلحات زنجبیل ارائه می شود:

• طبع زنجبیل: گرم و خشک
• مصلح زنجبیل: موادی مانند عسل طبیعی و روغن بادام شیرین، مصلح و بهبود دهنده مزاج زنجبیل هستند

ترکیبات، ویتامین ها و مواد معدنی زنجبیل

ارزش غذایی 100 گرم زنجبیل تازه به صورت زیر است:

• مواد تشکیل دهنده اصلی زنجبیل تازه: انرژی (80 کیلوکالری)، کربوهیدرات (77 گرم)، پروتئین (1.82 گرم)، چربی (0.75 گرم)، آب (78.79 گرم)، فیبر (2.00 گرم)، قند (1.70 گرم)
• ویتامین های زنجبیل تازه: ویتامین A(30 میکروگرم)، ویتامین E (0.26 میلی‌گرم)، ویتامین K (0.10 میکروگرم)، ویتامین C (5.00 میلی‌گرم)، ویتامین B1(0.025 میلی‌گرم)، ویتایپمین B2 (0.034 میلی‌گرم)، ویتامین B3 (0.75 میلی‌گرم)، کولین (28.80 میلی‌گرم)، پانتوتنیک اسید (0.203 میلی‌گرم)، ویتامین B6 (0.16 میلی‌گرم)، ویتامین B9 (11.00میکروگرم)
• مواد معدنی زنجبیل تازه: کلسیم (00 میلی‌گرم)، آهن (0.60 میلی‌گرم)، منیزیم (43.00 میلی‌گرم)، فسفر (34.00 میلی‌گرم)، پتاسیم (415.00 میلی‌گرم)، سدیم (13.00 میلی‌گرم)، روی (0.34 میلی‌گرم)، مس (0.226 میلی‌گرم)، منگنز (0.229 میلی‌گرم)، سلنیم (0.70 میکروگرم)

فواید دارویی و درمانی زنجبیل

برخی از خواص و فواید زنجبیل عبارتند از:

• درمان سرماخوردگی: زنجبیل به عنوان یک آنتی هیستامین طبیعی عمل می کند و به همین دلیل می تواند مجرای تنفسی را باز کند. همچنین، مصرف زنجبیل در دوران سرماخوردگی باعث می شود که غدد مخاطی تحریک شده و علائم سرماخوردگی زودتر بهبود یابد.
• درمان مشکلات قاعدگی: اگر در زمان پریود با درد زیاد و مشکلات دیگر مواجه می شوید بهتر است زنجبیل را در رژیم غذایی خود جای دهید. این مصرف این ادویه پر فایده باعث می شود علائم و دردهای دوران قاعدگی کاهش یابد. در طب قدیم هم برای درمان مشکلات مربوط به قاعدگی از چای زنجبیل استفاده می شده است
• درمان کبد چرب: یکی از خاصیت های مهم زنجبیل، کمک به درمان کبد چرب است. زنجبیل حاوی آنتی اکسیدان های بسیار قوی می باشد که به کاهش تری گلیسیرید خون کمک کرده و در نتیجه باعث می شود به درمان کبد چرب کمک کند. علاوه بر این مصرف زنجبیل باعث می شود خطر ابتلا به سرطان کبد نیز کاهش یابد.
• پیشگیری از دیابت: زنجبیل خواص ضد دیابت دارد و مصرف منظم آن باعث می شود سطح قند خون کاهش یابد. بنابراین، خطر ابتلا به بیماری هایی مثل دیابت نوع ۲ را کاهش می دهد. همچنین مصرف این گیاه مفید باعث می شود خطر ابتلا به بیماری های مرتبط با افزایش قند خون مثل نفروپاتی دیابتی نیز کاهش یابد
• سلامت پوست و مو: بافت زنجبیل، پوست را از سلول‌های مرده خلاص می‌کند. این گیاه را با عسل موم‌دار مخلوط کرده و به صورت اسکراب صورت و بدن از آن استفاده کنید. همچنین، زنجبیل معمولا به خاطر دارا بودن ترکیبات فعال روغن‌های فرّار و آنتی‌اکسیدانی، یکی از مهم‌ترین مواد در محصولات مربوط به مو است. زنجبیل رنده شده را با آب مخلوط کرده و در یک بطری اسپری بریزید. مخلوط را به طور مستقیم روی کف سر اسپری کنید. این کار به سریع تر شدن گردش خون در فولیکول‌های مو‌ کمک می کند
• بهبود سردرد و میگرن: اکثر سردردها به دلیل التهاب در رگ های خونی ایجاد می شوند، زنجبیل باعث می شود که التهاب موجود در رگ های خونی کاهش یافته و در نتیجه باعث تسکین سردرد و میگرن می شود. یکی از روش ها، این است که مقداری زنجبیل رقیق شده روی پیشانی قرار دهید تا سردرد تسکین یابد
• درمان سنگ کلیه: مصرف زنجبیل می تواند به درمان سنگ کلیه نیز کمک شایانی کند.

عوارض و مضرات زنجبیل

با وجود خواصی که زنجبیل دارد، مصرف آن برای برخی افراد مضر بوده و همچنین زیاده روی در مصرف آن باعث بروز عوارضی می شود، که در این بخش به این موارد اشاره شده است:

• کاهش شدید قند خون: زنجبیل معمولا از طریق کاهش سطح قند خون به درمان دیابت کمک می‌کند؛ با این حال مصرف آن به همراه داروهای تجویز شده برای درمان دیابت ممکن است باعث بروز مشکلاتی شود. زنجبیل ممکن است اثربخشی این داروها را افزایش داده و منجر به پایین آمدن شدید سطح قند خون یا هیپوگلیسمی شود.
• آلرژی دهان: زنجبیل ممکن است باعث سندرم آلرژی دهانی شود. این نوع آلرژی‌ در صورت حساسیت به بعضی از مواد غذایی رخ می‌دهد. حساسیت غذایی معمولا گوش‌ها، پوست و دهان را درگیر می‌کند. بعضی از افراد ممکن است بعد از مصرف زنجبیل دچار حساسیت شده و دهان آن ها شروع به خاریدن کند. ممکن است بعد از مصرف زنجبیل علاوه بر خارش دهان؛ سوزن‌سوزن شدن و ملتهب شدن دهان را نیز تجربه ‌کنند
• سوزش سر معده: در صورتی که بیشتر از ۴ گرم زنجبیل در روز مصرف کنید، ممکن است دچار سوزش خفیف سرمعده‌ شوید. علاوه بر این ممکن است ناراحتی معده و آروغ زدن را تجربه کنید.
• باعث خونریزی می‌شود
• ایجاد اسهال: اگر در مصرف زنجبیل زیاده‌روی کنید، به احتمال زیاد به اسهال مبتلا می‌شوید. جینجرول که ترکیب فعال اصلی موجود در زنجبیل محسوب می‌شود، سرعت عبور غذا از روده‌ را افزایش می‌دهد و منجر به اسهال می‌شود
• ایجاد خونریزی: زنجبیل ممکن است منجر به خونریزی شود. در حقیقت نه تنها گیاه زنجبیل، بلکه هر ترکیبی که حاوی آن باشد، این عارضه‌ جانبی را به همراه دارد. بعضی از متخصصان باور دارند که زنجبیل به علت دارا بودن خواص ضدپلاکت می‌تواند منجر به خونریزی شود
• ایجاد نفخ و گاز: یکی دیگر از عوارض جانبی زنحبیل، گاز و نفخ است. ممکن است مصرف چای زنجبیل، منجر به مشکلات گوارشی خفیفی شود. نوشیدنی زنجبیل در بیشتر مواقع، دستگاه گوارش فوقانی را تحت تأثیر قرار داده و باعث گاز در دستگاه گوارش می‌شود.

شیوه نگهداری زنجبیل

در این بخش، روش نگهداری زنجبیل تازه و پودر شده ارائه می شود:

• نگهداری زنجبیل تازه: زنجبیل تازه را می توان در یخچال یا فریزر نگهداری کرد. زنجبیل تازه را در صورت پوست نکندن، می توان در یخچال تا سه هفته نگه داشت. برای این منظور، زنجبیل را داخل کیسه پلاستیکی گذاشته و هوای اضافی را از کیسه خارج کنید. همچنین، برای نگهداری طولانی مدت و تا شش ماه، زنجبیل را در فریزر می توان نگهداری کرد. تکه‌های زنجبیل تازه را پس از شستن در ظرفی دربسته قرار دهید و هر زمان که نیاز داشتید تکه‌ای از آن را بردارید.
• نگهداری پودر زنجبیل: پودر زنجبیل را باید در ظروف شیشه ای در بسته، در جای خشک، تاریک و خنک نگهداری کرد و حتی می توان آن را در یخچال حدود یک سال نگه داشت

تهیه پودر زنجبیل در خانه

تهیه پور زنجبیل، روش های مختلف دارد که یکی از آن ها خشک کردن به وسیله فر یا دستگاه خشک کن و یا مایکروویو است. اگر از فر استفاده می‌کنید؛ زنجبیل شسته شده و برش داده ‌شده را در یک صفحه پخت قرار داده و فر را در دمای پایین (حدود ۶۰ درجه سانتی گراد) قرار دهید. برای خواندن درمورد روش های دیگر تهیه پودر زنجبیل خانگی کلیک کنید

موارد مصرف زنجبیل

از زنجبیل به صورت تازه، خشک و پودر شده به عنوان ماده ای معطر، طعم دهنده و ادویه آشپزی و قنادی کاربرد زیادی دارد. برای مثال نان و شیرینی های سوپ زنجبیل، سوپ هویج، سس زنجبیل، سوپ کدو تنبل با زنجبیل، کوکو سبزی، کوکو سیب زمینی، خورشت قیمه، خورشت کرفس، ترشی زنجبیل، مربای زنجبیل، کیک زنجبیلی، شکلات زنجبیلی، نان زنجبیلی، پودینگ، شیرینی زنجبیلی، پاستیل زنجبیل، پودینگ، تنقلات مثل پاستیل و آبنبات زنجبیلی، دمنوش و چای؛ مانند چای ماسالا، چای زنجبیل و… با این ماده مفید تهیه می شود. همچنین از زنجبیل به خاطر دارا بودن خواص فراوان آن، در طب سنتی برای درمان و بهبود بعضی بیماری ها و ناخوشی ها استفاده می شود. به این خاطر زنجبیل به شکل قرص و مکمل نیز تولید می شود.

دانستنی های جالب در مورد زنجبیل

گفته می شود که که در قرن سیزدهم و قرن چهاردهم، با پرداخت یک پوند زنجبیل می‌توانستند یک گوسفند خریداری کنند.