خانه » حقوقی و قضایی » عمومی در حقوقی »
0
1,319
17 شهریور 1400

مقدمه

با انعقاد نکاح دائم، زوج (آقا) مکلف به پرداخت نفقه به زوجه (خانم) است. نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم (در صورت عادت یا احتیاج به واسطۀ نقصان یا بیماری). در صورتی که زوج به تکلیف خود مبنی بر پرداخت نفقه عمل ننماید، زوجه می‌تواند علیه او به دادگاه دادخواست مطالبۀ نفقه، تقدیم نماید. برای آشنایی کاملبا مدارک، مراحل و نکات مطالبه حقوقی نفقه، این مطلب را با دقت مطالعه و در بخش نظرات، تجربیات خود را با ما به اشتراک بگذارید. در نهایت همانطور که می دانید در خلال هر یک از انواع طلاق (طلاق رجعی، طلاق توافقی یا مبارات و طلاق خلع)، طرفین باید در ارتباط با کلیه مسائل مربوط به زندگی مشترک و تکالیف آن مانند: گرفتن حضانت فرزند یا فرزندان مشترک، مطالبه نفقه زوجه و فرزندان، جهیزیه، اجرت المثل دوران زوجیت (در صورت وجود) و همچنین مراحل مطالبه مهریهو همچنین ملاقات فرزندان قبل و بعد از طلاق، با یکدیگر به تفاهم و توافق برسند.

پیش نیاز و ملزومات

مدارک لازم برای مطالبه قانونی نفقه توسط زوجه:

  • کارت ملی
  • شناسنامه
  • سند ازدواج
  • حسب مورد استفاده از شهادت شهود، جلب نظر کارشناس و درخواست استعلام از مراجع ذی‌صلاح
  • کارت عابربانک جهت پرداخت هزینه دادرسی و اجرای حکم

مراحل اصلی

اول | بررسی شرایط برای مطالبه نفقه
–

در اولین مرحله باید مسأله خود را به دقت بررسی کنید. در حالت کلی شما یا متأسفانه در حال جدایی (مراحل حقوقی طلاق) از همسر خود هستید و یا بر سر زندگی اما در هر صورت پرداخت نفقه، پس از جاری شدن صیغه عقد و رسمیت یافتن ازدواج با همسر واجب است، و زوجه (خانم) می‌تواند از او طلب کند. در صورتی که زوج به تکلیف خود مبنی بر پرداخت نفقه عمل ننماید، زوجه می‌تواند علیه او به دادگاه دادخواست مطالبۀ نفقه، تقدیم نماید. چنانچه تصمیم به مطالبه نفقه داشته و البته نسبت به مراحل انجام کار اشراف ندارید، می توانید برای پیشبرد مراحل از روش های زیر استفاده کنید:

  • مشاوره روانشناسی و خانواده: بهتر است قبل از ورود به مراحل حقوقی، از مشاورهروانشناسی و خانواده استفاده نمایید خصوصا اگر هنوز وارد فرآیند جدایی نشده اید. انجام مراحل حقوقی در حوزه خانواده را به عنوان آخرین مرحله در نظر بگیرید.
  • مشاوره حقوقی: در این روش کار توسط خود شما انجام می شود اما در موارد و مقاطع خاص می توانید از تخصص یک مشاور حقوقی حرفه ای استفاده کنید.
  • خدمات وکالت: در این روش شما انجام امور را به یک وکیل حرفه ای از طریق قرارداد وکالت واگذار می کنید. برای آشنایی با مراحل و نکات گرفتن وکیل، کلیک نمایید.

در نهایت در این مرحله لازم است به این نتیجه برسید که به چه روشی قصد انجام این امر حقوقی را دارید. بسته به شرایط شما می توانید از خدمات یک یا تمام موارد فوق استفاده کنید.


!
نفقه تنها منحصر به زنی است که به عقد دایم در آمده است در عقد یا ازدواج موقت زن (زوج) مستحق نفقه نخواهد بود مگر اینکه در موقع عقد شرط شده باشد یا اینکه طرفین ابتدا با هم توافق کرده باشند.


!
برخلاف باور برخی، نفقه منحصر به پرداخت مبلغ نقدی (تحت عناوینی مانند خرجی، ماهیانه و …) نیست و کلیه امکاناتی که طبق قانون به طور متعارف برای زندگی مورد نیاز است را شامل می شود.


!
اگر زوجه بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند، مستحق نفقه نیست. درواقع عدم تمکین اصلی ترین دلیل از بین رفتن حق نفقه برای زوجه (خانم) است و در موارد دیگر اخلاف نظر وجود دارد.


!
شرط نفقه زوجه، حقی ممتاز بر شمرده می‌شود که در صورت وجود سایر دیون زوج در اولویت پرداخت قرار می‌گیرد. بر اساس ماده ۱۲۰۳ قانون مدنی؛ در صورت بودن زوجه و یک یا چند نفر واجب ‌النفقه‌ی دیگر، زوجه مقدم بر سایرین خواهد بود.

دوم | مراجعه و ثبت دادخواست مطالبه نفقه
–

چنانچه اقدامات غیر حقوقی مانند گفتگوی با همسر، مشاوره خانوادگی و موارد مشابه منجر به پرداخت نفقه نشد، زوجه می تواند از طریق روال حقوقی نسبت به احیای حق خود اقدام نماید. برای ثبت دادخواست مطالبه نفقه به ضمیمه مدارک لازم به دفتر خدمات قضایی یا شورای حل اختلاف مراجعه کنید. این دعوا، غیرمالی است.

مراجعه به دفتر خدمات قضایی الکترونیک و دادخواست نفقه

بررسی های دانوما نشان می دهد صلاحیت رسیدگی در مورد مطالبۀ نفقه به صورت زیر است:

  • صلاحیت رسیدگی تا سقف مبلغ بیست میلیون تومان با شورای حل اختلاف،
  • صلاحیت رسیدگی در مطالبۀ بیش از بیست میلیون تومان در صلاحیت دادگاه صالح است که برای ثبت دادخواست مطالبۀ نفقه از دادگاه ابتدا باید به دفاتر مذکور مراجعه کنید. توجه داشته باشید این دعوا، مالی است.


!
بررسی های دانوما نشان می دهد، در شهرهایی که دفتر خدمات قضایی تشکیل شده است، برای ثبت دادخواست مطالبه نفقه ابتدا باید به دفاتر مذکور مراجعه کنید. در شهرهایی که دفاتر خدمات قضایی تشکیل نشده است، باید به دادگاه حقوقی صالح (خانواده) مراجعه نمایید.

سوم | ارسال ابلاغیه رسیدگی به به طرفین
–

پس از ثبت دادخواست، دعوا برای رسیدگی به یکی از شعب دادگاه حقوقی خانواده ارجاع می‌شود. وقت رسیدگی تعیین می‌شود و به طرفین دعوا ابلاغ می‌گردد.


!
شایان ذکر است ابلاغیه به صورت پیامک برای هر یک از زوجین ارسال می شود. و هر کدام از زوجین می بایست از طریق لینک ارسال شده به سامانه ثنا وارد شده و پس از ثبت نام، ابلاغیه مورد نظر را دریافت نمایند.

چهارم | مراجعه به شعبه دادگاه خانواده برای جلسه دعوی
–

جلسه رسیدگی به دعوا در روز و ساعت تعیین‌شده با حضور زوجین یا وکلای آن‌ها تشکیل می‌گردد. بنابراین، در موعد مقرر به همراه اصل مدارک، در شعبه دادگاه حقوقی خانواده حاضر شوید.


!
بررسی دانوما نشان می دهد، جلسات بررسی دعوا ، به طور معمول هر جلسه در حدود 30 دقیقه به طول می انجامد.

پنجم | صدور و ابلاغ حکم مطالب نفقه به طرفین
–

رأی دادگاه پس از رسیدگی به دعوا و بررسی مدارک توسط قاضی صادر می‌شود. پس از مدتی حکم صادره به طرفین دعوا یا وکلای آنها ابلاغ می‌گردد. در نهایت همانطور که پیشتر نیز عنوان شد ابلاغ حکم صادر شده به صورت پیامک برای هر یک از زوجین ارسال می شود. هر کدام از زوجین می بایست از طریق لینک ارسال شده به سامانه ابلاغ وارد شده و ابلاغیه مورد نظر را دریافت نمایند. ابلاغ آرای دادگاه از طریق سامانۀ ابلاغ الکترونیک قضایی قابل دسترس است. البته جهت استفاده از این خدمت، ابتدا باید در سامانۀ ثبت نام الکترونیک (ثنا) ثبت نام کنید.

اعتراض به رای دادگاه


!
معمولا پس از صدور رأی امکان بازنگری وجود دارد. البته بررسی ها نشان می دهد حتی در برخی مواقع در صورت صدور حکم قطعی نیز تحت شرایط خاص مانند تطبیق زمان ابلاغ، برخورداری از تبصره های خاص و … امکان تجدید نظر دیده شده است. که این امر به صورت تخصصی توسط یک وکیل حرفه ای قابل تحقق است.


!
در برخی از مواقع رأی دادگاه در دادخواست مطالبه نفقه می تواند به نفع آقا باشد. به عنوان مثال مواقعی که زوج به دلیل عدم تمکین زوجه، نفقه او را به صورت کامل یا جزئی پرداخت نکند امکان دارد، دادگاه بر علیه او نفع صادر کند.

ششم | اعتراض به رای دادگاه در صورت لزوم
–

پس از صدور حکم، چنانچه هر یک از طرفین به رای دادگاه اول (دادگاه بدوی) معترض باشد و رای دادگاه را برخلاف منفعت خود و یا مغایر با قانون بداند می تواند در چارچوب قانونی اقدام به اعتراض به رای کند. روش های اعتراض به آراء دادگاه ها به دو دسته کلی (عادی یا فوق العاده) تقسیم می شود:

  • روش های عادی اعتراض به رای دادگاه: طرق عادی شکایت از آراء دادگاه ها به روش هایی گفته می شود که اصولا مجاز هستند مگر در مواردی که در قانون استثناء شده باشند. این روش ها شامل واخواهی و تجدید نظر می شود.
  • روش های فوق العاده اعتراض به رای دادگاه: این روش ها صرفا در مواردی که قانونگذار مجاز دانسته است، امکان پذیر است. مطابق قانون آیین دادرسی مدنی و آیین دادرسی کیفری، طرق فوق العاده شکایت از رای دادگاه شامل فرجام خواهی، اعتراض شخص ثالث و اعاده دادرسی می شود.

در نهایت جهت اعتراض به رای دادگاه و حتی قرارهای صادرشده، باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه و دادخواست مربوطه (متناسب با هر یک از انواع اعتراض به رای دادگاه) را به همراه مدارک شناسایی و دادنامه یا قرار مورد را ارائه دهید.


!
بر مبنای قانون آیین دادرسی مدنی، مدت زمان تجدید نظرخواهیبرای اشخاص مقیم ایران 20 روز و برای افراد مقیم خارج دو ماه از تاریخ ابلاغ حکم است. تجدید نظر از روش های عادی اعتراض به رای دادگاه است.

پیشنهاد ویژه مطالعه: مراحل و نکات اعتراض به رای دادگاه

هفتم | درخواست اجرای حکم مطالبه نفقه
–

همانطور که می دانید، حکم دادگاه، خود به خود اجرا نمی‌شود، در صورتی که زوج (در صورتی که محکوم علیه باشد) نسبت به پرداخت نفقه اقدام نکرد، زوجه باید بر اساس رای دادگاه، اجرای آن را تقاضا کرده تا اجرائیه برای آن صادر شود. روال درخواست اجرای حکم در این مرحله به صورت زیر است:

  • زوجه (در صورتی که رای به نفع او صادر شود) پس از قطعی شدن رأی، تقاضای اجرای حکم و یا صدور اجراییه را به دفتر دادگاه تقدیم می‌نماید.
  • دفتر دادگاه درخواست را همراه با گزارش لازم و پرونده تقدیم دادگاه می‌کند.
  • دادگاه در صورت احراز شرایط برای صدور اجراییه، دستور لازم برای صدور آن را صادر می کند.
  • بعد از آن اجراییه به مأمور اجرا ارجاع داده می‌شود. مدیر اجرایی حکم، پرونده‌ای در این راستا تشکیل می‌دهد.


!
برگ اجراییه عملا توسط مدیر دفتر تکمیل می‌شود. این برگه‌ها از قبل تهیه شده و چاپی است، فقط کافی است که اطلاعات لازم در آن منعکس شود. اجراییه در دو نسخه صادر می‌شود یک نسخه از آن در پرونده و یک نسخه نیز در موقع ابلاغ به محکوم‌علیه داده می‌شود.

مرحله هشتم | ارسال ابلاغیه اجرای حکم به محکوم علیه
–

در ادامه یک ابلاغیه اجرای حکم (اجراییه)، برای محکوم له یعنی خانم، به صورت الکترونیکی از طریق سامانۀ ابلاغ الکترونیک قضایی و یا حضوری، ارسال می شود.

مرحله نهم | اجرای حکم مطالبه نفقه
–

دریافت حکم مطالبه نفقه

پس از ارسال ابلاغیه، اجرای حکم، لازم می شود. چنانچه رأی دادگاه، آقا را ملزم به پرداخت نفقه نماید، محکوم علیهباید در بازه زمانی رأی دادگاه، کلیه الزامات آن را اجرا نماید. در غیر این صورت، قانون تمهیداتی را برای حفاظت از حقوق محکوم له در اجرا، درنظر گرفته است. در هر صورت زمانی که مهلت اجرای اختیاری رای تمام شد عملیات اجرایی آغاز می‌شود. نقش محکوم له (شخصی که حکم به نفع او صادر شده) در این مرحله راهنمایی دادورزاست.

نکات کلیدی

نکات مهم و کلیدی ارائه دادخواست و گرفتن حکم مطالبه نفقه عبارت است از:

  • نفقه تنها منحصر به زنی است که به عقد دایم در آمده است در عقد یا ازدواج موقت زن (زوج) مستحق نفقه نخواهد بود مگر اینکه در موقع عقد شرط شده باشد یا اینکه طرفین ابتدا با هم توافق کرده باشند.
  • برخلاف باور برخی، نفقه منحصر به پرداخت مبلغ نقدی (تحت عناوینی مانند خرجی، ماهیانه و …) نیست و کلیه امکاناتی که طبق قانون به طور متعارف برای زندگی مورد نیاز است را شامل می شود.
  • در مورد شرط نفقه زوجه، قانون این چنین مقرر داشته است که زوجه می‌تواند علاوه بر نفقه حال حاضر و آینده، نسبت به نفقه پرداخت نشده زمان گذشته از جانب زوج نیز به دادگاه شکایت نماید و دادگاه نفقه را بر حسب شرایط اقتصادی زمان گذشته و حال تعیین و تکلیف می‌نماید.

لغات و اصطلاحات

  • نفقه: نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم (در صورت عادت یا احتیاج به واسطۀ نقصان یا بیماری).
  • تمکین خاص: زن پس از جاری شدن صیغه عقد و رسمیت یافتن ازدواج با همسرش می‌تواند از او نفقه طلب کند. در مقابل مرد نیز می‌تواند از همسرش تقاضای تمکین کند. این واژه یعنی زن موظف به برآوردن نیازهای زناشویی است.
  • تمکین عام: تمکین عام در اصطلاح حقوقی به معنای اطاعت از مرد در امور زندگی است مانند سکونت در منزلی که شوهر انتخاب کرده، عدم خروج از منزل بدون اجازه از شوهر و حسن معاشرت با شوهر که عبارت است از خوش رفتاری با شوهر و رعایت نظافت و آرایش خود برای شوهر، به نحوی که زمان، مکان و شرایط خانوادگی به آنها اجازه داده است.
  • ناشز و ناشزه: به مرد یا زنی گفته می‏شود که حقوق واجب و وظایف شرعی را نسبت به همسرش رعایت نکند.
  • محکوم له: فردی که قانون به نفع او فرد یا افرادی را به انجام کاری محکوم کرده است.
  • محکوم علیه: فردی که به انجام کاری محکوم شده است.
  • محکوم به: چیزی که بین محکوم علیه و محکوم له به آن حکم شده است.
  • واخواهی: واخواهی یکی از روش های عادی اعتراض به رای دادگاه بوده و شامل اعتراض به آرا و احکام غیابی (و نه احکام حضوری) است. بنابراین تمامی احکام غیابی در مهلت مقرر، قابل واخواهی هستند، مگر اینکه خلاف آن در قانون ذکر شده باشد. حق واخواهی صرفا برای خوانده متصور است و خواهان در هیچ موردی حق واخواهی ندارد.
  • تجدید نظر: شخصی که نسبت به موضوعی در دادگاه بدوی محکوم شود می تواند درخواست تجدید نظر و قضاوت دوباره در موضوع محکومیت خود را از دادگاه تجدید نظر اعلام نماید. اصولا آراء صادره از دادگاه قابل تجدید نظرخواهی هستند، مگر آنکه در قانون استثناء شده باشند. بر مبنای قانون آیین دادرسی مدنی، مدت زمان تجدید نظرخواهی برای اشخاص مقیم ایران 20 روز و برای افراد مقیم خارج دو ماه از تاریخ ابلاغ حکم است. تجدید نظر از روش های عادی اعتراض به رای دادگاه است.
  • فرجام خواهی: فرجام خواهی عبارت است از تشخیص انطباق یا عدم انطباق رای مورد درخواست با موازین شرعی و مقررات قانونی. رسیدگی به دادخواست فرجام خواهی در دیوان عالی کشور صورت می گیرد و دیوان از طریق تأیید یا نقض رای مورد درخواست فرجام، به وظیفه اصلی خود، عمل می کند. در نهایت چنانچه دیوانعالی کشور رای صادر شده را نقض کند، به صورت محتوایی به دعوا رسیدگی نمی کند و پرونده آن را به دادگاه هم عرض ارسال می کند تا مجدد مورد رسیدگیقرار گیرد.
  • اعتراض شخص ثالث: اگرچه رای دادگاه در مورد طرفین دعوا صادر می شود اما گاهی آراء صادره علاوه بر طرفین، در ارتباط با شخص ثالث نیز آثاری به بار می آورد. به همین دلیل، کسی که از این حکم اثر می پذیرد، می تواند به این حکم اعتراض نماید. در نظر داشته باشید تا زمانی که رای دادگاه قطعی نشده است و جریان رسیدگی به واسطه تجدید نظر خواهی ادامه دارد، امکان اعتراض شخص ثالث وجود ندارد و شخص ثالث میتواند در قالب دعوای ورود ثالث، وارد دعوا شود یا از ناحیه یکی از طرفین پرونده در قالب دعوای جلب ثالث، به دادرسی جلب گردد. این یک روش اعتراض فوق العاده است.
  • اعاده دادرسی: اعاده دادرسی یکی از طرق شکایت فوق العاده از احکام قطعیت یافته است. این شیوه از اعتراض، مختص اعتراض به احکام قطعیت یافته از سوی محاکم، چه احکام دادگاه بدوی و چه دادگاه تجدید نظر است. بنابراین قرار های صادره قابلیت اعاده دادرسی را ندارند. اعاده دادرسی موجب می شود در صورت وجود یکی از جهات قانونی مجددا توسط همان دادگاه صادر کننده حکم، مورد قضاوت دوباره قرار گیرد.

منابع و ارجاعات

 

نظرات کاربران

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

نوزده + 16 =