1

مقدمه

همانطور که می دانید دعاوی اصلی کیفری در نظام قضایی ایران شامل دعوی شکایت از جعل و استفاده از سند مجعول، دعوی شکایت از خیانت در امانت و دعوی شکایت از کلاهبرداری می شود. ماده یک قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا، اختلاس و کلاهبرداری مصوب ۱۳۶۷ بیان می‌دارد: «هر کس از راه حیله و تقلب، مردم را به وجود شرکت‌ها یا تجارتخانه‌ها یا کارخانه‌ها یا موسسات موهوم یا به داشتن اموال و اختیارات واهی ‌فریب دهد یا به امور غیرواقع امیدوار کند یا از حوادث و پیشامدهای غیرواقع بترساند یا اسم یا عنوان مجعول اختیار کند و به یکی از وسایل ‌مذکور یا وسایل تقلبی دیگر، وجوه یا اموال یا اسناد یا حوالجات یا قبوض یا مفاصاحساب و امثال آنها تحصیل کرده و از این راه مال دیگری را ببرد، ‌کلاهبردار محسوب و علاوه بر رد مال به صاحبش، به حبس از یک تا هفت سال و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که اخذ کرده است محکوم‌ می‌شود.

‌در صورتی که شخص مرتکب، بر خلاف واقع عنوان یا سمت ماموریت از طرف سازمان‌ها یا مؤسسات دولتی یا وابسته به دولت یا شرکت‌های دولتی یا‌ شهرداری‌ها یا نهادهای انقلابی و به طور کلی قوای سه‌گانه و همچنین نیروهای مسلح و نهادها و مؤسسات مأمور به خدمت عمومی اتخاذ کرده یا اینکه ‌جرم با استفاده از تبلیغ عامه از طریق وسایل ارتباط جمعی از قبیل رادیو، تلویزیون، روزنامه و مجله یا نطق در مجامع یا انتشار آگهی چاپی یا خطی ‌صورت گرفته باشد یا مرتکب از کارکنان دولت یا مؤسسات و سازمان‌های دولتی یا وابسته به دولت یا شهرداری‌ها یا نهادهای انقلابی یا به طور کلی از ‌قوای سه‌گانه و نیز نیروهای مسلح و مأمورین به خدمت عمومی باشد، علاوه بر رد اصل مال به صاحبش، از ۲ تا ۱۰ سال و انفصال ابد از خدمات ‌دولتی و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که اخذ کرده است، محکوم می‌شود». حال چنانچه خدای ناکرده، مورد کلاهبرداری واقع شدید، می توانید از طریق قانونی نسبت به حل موضوع اقدام نمایید. برای آشنایی کامل با مدارک پیش نیاز و ملزومات، مراحل و نکات شکایت از کلاهبرداری، این مطلب را با دقت مطالعه و در بخش نظرات، تجربیات خود را با ما به اشتراک بگذارید.


!
امروزه به غلط افراد در هر موردی به کلانتری مراجعه می کنند در حالیکه اول باید به دادسرا مراجعه کنیم و دادسرا متناسب با سنگین یا سبک بودن آن (جرم یا مشکل) به کلانتری یا آگاهی و … ارجاع دهد.

پیش نیاز و ملزومات

مدارک لازم برای شکایت از کلاهبرداری عبارت است از:

  • کارت ملی
  • شناسنامه
  • اسناد و مدارک مربوطه
  • کارت عابربانک جهت پرداخت هزینه دادرسی و اجرای حکم
  • حسب مورد استفاده از شهادت شهود و مطلعين و نیز درخواست استعلام از مراجع ذی‌صلاح

مراحل اصلی

اول | بررسی شرایط برای شکایت از کلاهبرداری

در اولین مرحله باید مسأله خود را به دقت بررسی کنید. بررسی دانوما نشان می دهد چنانچه تصمیم شما برای ثبت شکایت از کلاهبرداری قطعی است و البته نسبت به مراحل انجام کار اشراف ندارید، می توانید برای پیشبرد مراحل از روش های زیر استفاده کنید:

  • مشاوره حقوقی: در این روش کار توسط خود شما انجام می شود اما در موارد و مقاطع خاص می توانید از تخصص یک مشاور حقوقی حرفه ای استفاده کنید.
  • خدمات وکالت: در این روش شما انجام امور را به یک وکیل حرفه ای از طریق قرارداد وکالت واگذار می کنید. برای آشنایی با مراحل و نکات گرفتن وکیل، کلیک نمایید.
  • در نهایت در این مرحله لازم است به این نتیجه برسید که به چه روشی قصد انجام این امر حقوقی را دارید. بسته به شرایط شما می توانید از خدمات یک یا تمام موارد فوق استفاده کنید.

دوم | ثبت شکایت کلاهبرداری

برای ارائۀ شکایت باید متن شکوائیه خود را به ضمیمه مدارک لازم در دفتر خدمات قضایی ثبت کنید. آغاز رسیدگی به این موضوع در دادسرای محل وقوع جرم است. در حال حاضر فرم واحدی برای شکوائیه وجود ندارد و باید متن شکایت را ارائه دهید. این متن توسط کارشناس دفترخدمات قضایی تایپ می شود. البته به صورت کلی ساختار شکوائیه به صورت زیر است:

  • نام و نام خانوادگی، نام پدر، نشانی دقیق شکایت کننده (شاکی) و مشتکی عنه (کسی که از او شکایت دارید)
  • موضوع شکایت و عنوان مجرمانه
  • دلایل و مستندات و اسامی و مشخصات گواهان (در صورت وجود)
  • ضرر و زیان مالی که به وی وارد شده است.
  • زمان و محل وقوع جرم
  • شرح ماوقع و در نهایت امضاء شاکی
مراجعه به دفتر خدمات الکترونیک قضایی


!
بررسی دانوما نشان می دهد در شهرهایی که دفتر خدمات قضایی تشکیل شده است، برای ثبت شکایت کلاهبرداری ابتدا باید به دفاتر مذکور مراجعه کنید. در شهرهایی که دفاتر خدمات قضایی تشکیل نشده است، باید به دادسرای محل وقوع جرم مراجعه نمایید.

سوم | انجام تحقیقات مقدماتی توسط دادسرا

پس از ثبت شکایت، یکی از شعب بازپرسی دادسرای محل وقوع جرم برای انجام تحقیقات مقدماتی تعیین می‌گردد. حسب مورد، انجام تحقیقات توسط بازپرس یا از طریق ارجاع به کلانتری و یا اداره آگاهی، برای گرفتن اظهارات شاکی و تحقیقات از شهود معرفی شده، انجام می‌شود. بازپرسپرونده به شاکی احضاریه ارسال می نماید که در شعبه جهت توضیحات حضور یابد و مدارک و دلایل خود را ارائه نماید. پس از آن بازپرس محترم با بررسی دلایل و مدارک متهم را نیز احضار می نماید. شخص متهم بعد از تفهیم اتهام، جهت تضمین حضور در دادسرا با قرار وثیقه آزاد خواهد بود. در نهایت پس از بررسی پرونده، مدارک و مستندات، بازپرس اقدام به صدور یکی از قرارهای زیر می نماید:

  • قرار جلب به دادرسی یا کیفر خواست: قرار جلب دادرسی (که در قانون قبلی قرار مجرمیت نامیده می شد) زمانی صادر می شود که شاکی دلایل و مدارک مبنی بر مجرم بودن متهم ارائه نموده است و متهم دفاع محکمه پسندی از خود نکرده است در نهایت بازپرس محترم جرم انتسابی کلاهبرداری را به متهم محرز و مسلم دانسته است.
  • قرار منع تعقیب: قرار منع تعقیب زمانی صادر می شود که اتهامی متوجه متهم نباشد و بازپرس محترم جرم انتسابی را به متهم محرز نداند و یا اینکه اصلا جرمی واقع نشده باشد. در اینجا بازپرس مبادرت به صدور قرار منع تعقیب می نماید.
  • قرار موقوفی تعقیب: قرار موقوفی تعقیب معمولا زمانی صادر می شود که در مرحله مقدماتی متهم فوت نمایدیا شاکی پرونده از شکایت خود صرف نظر کند و رضایت شاکی خصوصی فقط در مورد جرائمی است که جنبه خصوصی دارد. بنابراین در جرائمی مثل کلاهبرداری با گذشت شاکی خصوصی پرونده مختومه نخواهد شد و به پرونده رسیدگی می شود.

در نهایت همانطور که بیان شد، پس از انجام تحقیقات مقدماتی، اگر نتوان اتهام را به متهم منتسب نمود، قرار منع تعقیب صادر می‌گردد. اما اگر دلایل برای انتساب اتهام به متهم کافی باشد، بازپرس قرار جلب به دادرسی صادر می‌کند و پرونده پس از تایید دادستان با صدور کیفرخواست به دادگاه ارسال می‌گردد. پس از صدور کیفرخواست چنانچه متهم امکان ارائه وثیقه لازم را نداشته باشد، مبتنی بر قرار جلب تا زمان صدور حکم قطعی، بازداشت می شود.


!
قرارجلب به دادرسی پس از صدور توسط بازپرس باید به تایید دادستان برسد و در صورت مخالفت، پرونده به بازپرس بازگردانده می شود. اگر بازپرس همچنان بر نظر خود پافشاری کند، پرونده جهت حل اختلاف به دادگاه کیفری مربوط ارسال خواهد شد. البته دادستان در برخی مواقع می تواند بدون موافقت یا مخالفت، از ابتدا تکمیل تحقیقات را از بازپرس بخواهد.

چهارم | بررسی پرونده در دادگاه و ارسال ابلاغیه وقت رسیدگی

همانطور که بیان شد، با صدور کیفرخواست، پرونده به دادگاه ارسال می‌شود. و دادگاه بررسی اولیه را در خصوص پرونده انجام می دهد. پس از بررسی دادگاه، وقت رسیدگی تعیین شده و به طرفین شکایت ابلاغ می شود.


!
شایان ذکر است ابلاغیه به صورت پیامک برای هر یک از طرفین ارسال می شود. و هر کدام از طرفین می بایست از طریق لینک ارسال شده به سامانه ثنا وارد شده و پس از ثبت نام، ابلاغیه مورد نظر را دریافت نمایند.


!
اگر یکی از طرفین به دلایلی در زندان باشد، وقت رسیدگی، به زندان ابلاغ می شود.

پنجم | مراجعه به دادگاه و شرکت در جلسه رسیدگی

جلسه رسیدگی به شکایت در روز و ساعت تعیین‌شده با حضور طرفین یا وکلای آن‌ها تشکیل می‌گردد. بنابراین، در موعد مقرر به همراه اصل مدارک، در شعبه دادگاه حاضر شوید. دادگاه پس از بررسی نهایی و تایید ارتکاب جرم به صدور حکم محکومیت مبادرت می ورزد. اما اگر قاضی پس از بررسی، ارتکاب جرم از سوی متهم را تایید ننماید، حکم برائت صادر می کند.

مراجعه به دادگاه جهت شکایت از کلاهبرداری


!
در شکایت کیفری، اگر متهم (مشتکی عنه) به احضاریه توجه نکند و در وقت تعیین شده خود را به مرجع قضایی معرفی نکند. او را جلب و به اجبار به دادگستری می‌برند ولی در شکایت‌های حقوقی منتظر خوانده نمی شوند و در صورت عدم حضور او ممکن است حق را به خواهان بدهند.

ششم | ابلاغ حکم شکایت از کلاهبراری به طرفین

حکم دادگاه پس از رسیدگی به شکایت و بررسی مدارک توسط قاضی صادر می‌شود. پس از مدتی حکم صادره به طرفین دعوا یا وکلای آنها ابلاغ می‌گردد. در نهایت همانطور که پیشتر نیز عنوان شد ابلاغ حکم صادر شده به صورت پیامک برای هر یک از طرفین ارسال می شود. هر کدام از دوطرف می بایست از طریق لینک ارسال شده به سامانه ابلاغ وارد شده و ابلاغیه مورد نظر را دریافت نمایند. شایان ذکر است ابلاغ آرای دادگاه از طریق سامانۀ ابلاغ الکترونیک قضایی قابل دسترس است. البته جهت استفاده از این خدمت، ابتدا باید در سامانۀ ثبت نام الکترونیک (ثنا) ثبت نام کنید.

هفتم | اعتراض به رای دادگاه کیفری در صورت لزوم

پس از صدور حکم، چنانچه هر یک از طرفین به رای دادگاه اول (دادگاه بدوی) معترض باشد و رای دادگاه را برخلاف منفعت خود و یا مغایر با قانون بداند می تواند در چارچوب قانونی اقدام به اعتراض به رای کند. روش های اعتراض به آراء دادگاه ها به دو دسته کلی (عادی یا فوق العاده) تقسیم می شود:

  • روش های عادی اعتراض به رای دادگاه: طرق عادی شکایت از آراء دادگاه ها به روش هایی گفته می شود که اصولا مجاز هستند مگر در مواردی که در قانون استثناء شده باشند. این روش ها شامل واخواهی و تجدید نظر می شود.
  • روش های فوق العاده اعتراض به رای دادگاه: این روش ها صرفا در مواردی که قانونگذار مجاز دانسته است، امکان پذیر است. مطابق قانون آیین دادرسی مدنی و آیین دادرسی کیفری، طرق فوق العاده شکایت از رای دادگاه شامل فرجام خواهی، اعتراض شخص ثالث و اعاده دادرسی می شود.

در نهایت جهت اعتراض به رای دادگاه و حتی قرارهای صادرشده، باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه و دادخواست مربوطه (متناسب با هر یک از انواع اعتراض به رای دادگاه) را به همراه مدارک شناسایی و دادنامه یا قرار مورد را ارائه دهید.


!
قرار جلب به دادرسی باید به تأیید دادستان برسد و در این صورت از سوی متّهم قابل اعتراض نیست.


!
بر مبنای قانون آیین دادرسی مدنی، مدت زمان تجدید نظرخواهی برای اشخاص مقیم ایران 20 روز و برای افراد مقیم خارج دو ماه از تاریخ ابلاغ حکم است. تجدید نظر از روش های عادی اعتراض به رای دادگاه است.

پیشنهاد ویژه مطالعه: مراحل و نکات اعتراض به رای دادگاه

هشتم | درخواست اجرای حکم

همانطور که می دانید، حکم دادگاه، خود به خود اجرا نمی‌شود، پس از صدور حکم، چنانچه رای به نفع شاکی پرونده صادر شود، وی (محکوم له) باید اجرای آن را تقاضا کرده تا اجرائیه برای آن صادر شود. روال درخواست اجرای حکم در این مرحله به صورت زیر است:

  • شاکی پرونده (درصورتی که رای به نفع او صادر شده) پس از قطعی شدن رأی، تقاضای اجرای حکم و یا صدور اجراییه را به دفتر دادگاه تقدیم می‌نماید.
  • دفتر دادگاه درخواست را همراه با گزارش لازم و پرونده تقدیم دادگاه می‌کند.
  • دادگاه در صورت احراز شرایط برای صدور اجراییه، دستور لازم برای صدور آن را صادر می کند.
  • بعد از آن اجراییه به مأمور اجرا ارجاع داده می‌شود. مدیر اجرایی حکم، پرونده‌ای در این راستا تشکیل می‌دهد.


!
در جرائمی که جنبه شخصی دارد، شاکی پرونده باید برای اجرا اقدام نماید، اما در صورتی که جرم، جنبه عمومی داشته باشد، دادسرا اجرای آن را پیگیری می نماید.

نهم | اجرای حکم محکومیت کلاهبرداری

اجرای حکم محکومیت کلاهبرداری

با صدور حکم قطعی محکومیت و ابلاغ آن، نوبت به اجرای حکم می‌رسد. بسته به مورد، مجازات به صورت زیر است:

  • مجازات جرم کلاهبرداری ساده: استرداد مال اخذ شده به صاحبش، حبس از 1 تا ۷ سال و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که کلاهبردار اخذ نموده‏ است.
  • مجازات جرم کلاهبرداری مشدد (درباره کارمندان و کارکنان‏ قوای سه‏گانه کشور): استرداد مال اخذ شده به صاحبش، حبس از ۲ تا ۱۰ سال و پرداخت‏ جزای نقدی معادل مالی که کلاهبردار اخذ نموده و نیز انفصال ابد از خدمات دولتی است.


!
محکوم‌له می‌تواند طریق اجرای حکم را به دادورز (‌مأمور اجرا) ارائه دهد و در حین عملیات اجرایی حاضر باشد ولی نمی‌تواند در‌اموری که از وظایف دادورز (‌مأمور اجرا) است دخالت نماید.

نکات کلیدی

  • در شکایت کیفری، اگر متهم (مشتکی عنه) به احضاریه توجه نکند و در وقت تعیین شده خود را به مرجع قضایی معرفی نکند. او را جلب و به اجبار به دادگستری می‌برند ولی در شکایت‌های حقوقی اگرخوانده به موقع حاضر نشود، منتظر او نمی‌مانند و ممکن است حق را به خواهان بدهند.

لغات و اصطلاحات

  • خواهان: مدعی، شخصی که دادخواست را مطرح کرده است.
  • خوانده: شخصی که دادخواست و دعوا علیه او مطرح شده است.
  • محکوم له: فردی که قانون به نفع او فرد یا افرادی را به انجام کاری محکوم کرده است.
  • محکوم علیه: فردی که به انجام کاری محکوم شده است.
  • محکوم به: چیزی که بین محکوم علیه و محکوم له به آن حکم شده است.
  • احضاریه: احضار نامه یا احضاریه، برگه احضار فرد به حضور در دادسرا یا مرجع انتظامی برای پاسخ و یا انجام امری.
  • واخواهی: واخواهی یکی از روش های عادی اعتراض به رای دادگاه بوده و شامل اعتراض به آرا و احکام غیابی (و نه احکام حضوری) است. بنابراین تمامی احکام غیابی در مهلت مقرر، قابل واخواهی هستند، مگر اینکه خلاف آن در قانون ذکر شده باشد. حق واخواهی صرفا برای خوانده متصور است و خواهان در هیچ موردی حق واخواهی ندارد.
  • تجدید نظر: شخصی که نسبت به موضوعی در دادگاه بدوی محکوم شود می تواند درخواست تجدید نظر و قضاوت دوباره در موضوع محکومیت خود را از دادگاه تجدید نظر اعلام نماید. اصولا آراء صادره از دادگاه قابل تجدید نظرخواهی هستند، مگر آنکه در قانون استثناء شده باشند. بر مبنای قانون آیین دادرسی مدنی، مدت زمان تجدید نظرخواهی برای اشخاص مقیم ایران 20 روز و برای افراد مقیم خارج دو ماه از تاریخ ابلاغ حکم است. تجدید نظر از روش های عادی اعتراض به رای دادگاه است.
  • فرجام خواهی: فرجام خواهی عبارت است از تشخیص انطباق یا عدم انطباق رای مورد درخواست با موازین شرعی و مقررات قانونی. رسیدگی به دادخواست فرجام خواهی در دیوان عالی کشور صورت می گیرد و دیوان از طریق تأیید یا نقض رای مورد درخواست فرجام، به وظیفه اصلی خود، عمل می کند. در نهایت چنانچه دیوانعالی کشور رای صادر شده را نقض کند، به صورت محتوایی به دعوا رسیدگی نمی کند و پرونده آن را به دادگاه هم عرض ارسال می کند تا مجدد مورد رسیدگی قرار گیرد.
  • اعتراض شخص ثالث: اگرچه رای دادگاه در مورد طرفین دعوا صادر می شود اما گاهی آراء صادره علاوه بر طرفین، در ارتباط با شخص ثالث نیز آثاری به بار می آورد. به همین دلیل، کسی که از این حکم اثر می پذیرد، می تواند به این حکم اعتراض نماید. در نظر داشته باشید تا زمانی که رای دادگاه قطعی نشده است و جریان رسیدگی به واسطه تجدید نظر خواهی ادامه دارد، امکان اعتراض شخص ثالث وجود ندارد و شخص ثالث میتواند در قالب دعوای ورود ثالث، وارد دعوا شود یا از ناحیه یکی از طرفین پرونده در قالب دعوای جلب ثالث، به دادرسی جلب گردد. این یک روش اعتراض فوق العاده است.
  • اعاده دادرسی: اعاده دادرسی یکی از طرق شکایت فوق العاده از احکام قطعیت یافته است. این شیوه از اعتراض، مختص اعتراض به احکام قطعیت یافته از سوی محاکم، چه احکام دادگاه بدوی و چه دادگاه تجدید نظر است. بنابراین قرار های صادره قابلیت اعاده دادرسی را ندارند. اعاده دادرسی موجب می شود در صورت وجود یکی از جهات قانونی مجددا توسط همان دادگاه صادر کننده حکم، مورد قضاوت دوباره قرار گیرد.

منابع و ارجاعات

 

نظرات کاربران

1 دیدگاه در “مراحل و نکات “شکایت از جرم کلاهبرداری”

  1. Hossein Bakhtiyari گفت:

    برای یادگیری و کسب تجربه در مورد دادرسی، بررسی دادگاه تمرینی .

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

7 − چهار =