نمک خوراکی | خواص، انواع، طبع، فواید و مضرات نمک طعام

نمک اغلب از کلرید سدیم و انواع دیگر ترکیبات شیمیایی ساخته می شود. نمک ماده ای معدنی و طبیعی بوده و تقریبا در همه جای دنیا یافت می شود. این ماده غذایی مانند ادویه ها (زیره سیاه، فلفل سیاه، زردچوبه، آویشن و …) جزو طعم دهنده های غذا به حساب می آید. به دلیل خوشمزه کردن غذا و همچنین فواید و ضرورتی که نمک برای بدن دارد یکی از پرمصرف ترین مواد خوراکی در جهان است. نمک طبیعی مزاج گرم و خشک دارد. توصیه طب سنتی بر مصرف نمک طبیعی بوده و مصرف نمک تولید شده توسط کارخانه ها را مضر می داند، زیرا امروزه روشی به نام متبلور سازی برای تهیه نمک‌های صنعتی و کارخانه‌ای در کشورهایی مثل ایران رایج است. در این فرایند، نمک را در آب حل کرده و محلول‌های شیمیایی به آن اضافه می‌کنند تا بتوان به وسیله کاتالیزور پتاسیم، منیزیوم، کلسیم و… مواد دیگر را از آن جدا کرد. این مواد، املاح بسیار با ارزشی هستند و آنچه از فرایند کاتالیزور باقی می‎ماند ماده ای شورمزه و فاقد هرگونه مواد مغذی است.

در این مطلب؛ انواع، طبع، خواص و عوارض، شیوه درست نگهداری، شیوه صحیح مصرف و کاربردهای نمک ارائه می شود. امید است با مطالعه این مطلب شناخت خوبی از نمک به دست آورید.

انواع نمک

انواع نمک خوراکی عبارتند از:

• نمک طبیعی (نمک سفره یا نمک آشپزخانه): این نمک، جزو محبوب ترین نوع نمک است. این نمک تصفیه شده بوده و از ذخایر نمک های زیر زمینی استخراج می شود. عنصر مهم نمک سفره یا آشپزخانه، سدیم کلرید است. برای جلوگیری از گلوله شدن نمک، آن را با مواد افزودنی ترکیب می کنند. اغلب، به نمک های خوراکی، ید اضافه می کنند زیرا برای بهبود عملکرد تیروئید لازم است. اما مصرف زیاد آن برای افراد دچار مشکلات تیروئید می تواند باعث عوارضی شود

• نمک هیمالیا: نمک هیمالیا، رنگ صورتی و متشکل از بلورهای سنگی در نزدیکی کوه هیمالیا است و در سال های اخیر برای مصرف، مورد استقبال قرار گرفته است. این نوع نمک، جزو کمیاب ترین نمک ها بوده و خواص زیادی برای بهبود عملکردهای مختلف بدن دارد. نمک هیمالیا انواع مواد معدنی مهم نظیر منگنز، پتاسیم، روی و آهن را دارد. از دانه های ریزتر آن می توان برای آشپزی استفاده کرد و دانه های بزرگتر نمک هیمالیا را می توان آسیاب کرد. همچنین به خاطر رنگ جذاب آن برای موارد تزئینی نیز استفاده می شود

• نمک دریا: نمک های دریایی معمولا از طریق تبخیر آب دریا بدست می آید. این نوع نمک، ترکیباتی مانند کلرید سدیم، ید، فلوئور و سایر مواد افزودنی دارد. همچنین رنگ آنها متمایل به خاکستری است. نمک های دریایی کاربردهای متفاوتی در آشپزخانه داشته و به خوراکی ها طعمی قوی تر از نمک طبیعی می دهند

• نمک دریایی دودی مالدون: نمک دریایی دودی مالدون به صورت تصفیه شده و کیفیت بالا، رنگی کاراملی و طعمی دودی دارد. این نوع نمک خالص و طبیعی است و برای پخت گوشت ها و ماهی کبابی کاربرد دارد

• نمک معدنی: نمک معدنی از لایه های بالایی معادن نمک دریا استخراج شده و برای جمع آوری آن ها از اقیانوس اطلس و دریای مدیترانه با استفاده از تکنیک های سنتی و استثنایی بهره می برند. طعم خاص این نوع نمک باعث استفاده از آن در دستور غذایی لذیذ می شود

• نمک کوشر: نمک کوشر برای پخت و پز مناسب است. افزودنی ندارد و قیمت آن ارزان است

• نمک دریایی سلتیک: نمک دریایی سلتیک نوعی نمک دریایی است که دانه های بسیار ریز دارد. این نمک، عطر و طعم دلپذیری داشته و همچنین مقادیر زیادی انواع معدنی دارد

• نمک آبی: نمک آبی از دریاچه نمک در ایران استخراج شده و منبع غنی از مواد معدنی است و طعمی نسبتا شیرین دارد. فشرده سازی ساختار نمک به صورت طبیعی باعث رنگ آبی این نوع نمک می شود

مزاج، طبع و مصلح نمک

طبع و مصلح نمک عبارت است از:

• طبع نمک خوراکی: گرم و خشک
• مصلحات نمک خوراکی یا نمک طعام: مصلح و بهبود دهنده های نمک؛ ترکیبات، ویتامین ها و مواد روغن بادام، گوشت حیوان جوان فربه، آویشن، چربی‌ها و داروهای سرد و تر هستند

ارزش غذایی نمک

ارزش غذایی 100 گرم نمک خوراکی به صورت زیر است:

• کلسیم: 24.00 میلی گرم
• آهن: 0.33  میلی گرم
• منیزیم: 1.00 میلی گرم
• پتاسیم: 8.00  میلی گرم
• سدیم: 38758.00  میلی گرم
• روی: 0.10 میلی گرم
• مس: 0.03 میلی گرم
• منگنز: 0.10  میلی گرم
• سلنیم: 0.10  میکروگرم

فواید دارویی و درمانی نمک طعام

فواید نمک خوراکی عبارتند از:

• مفید برای دستگاه گوارش: نمک نقش اصلی در فرآیند گوارش و جذب دارد. نمک، آنزیم آمیلاز در دهان را تحریک می کند. علاوه بر این، نمک در ترشحات گوارشی بسیار ضروری است و دیواره های معده را می پوشاند
• درمان آفت دهان: برای کاهش و بهبود آفت دهان می توان از روش شستشوی دهان با محلول آب و نمک استفاده کرد. برای این کار یک قاشق چای خوری نمک را به نصف لیوان آب اضافه کرده و محلول را در دهان بچرخانید و سپس دور بریزید
• مفید برای دندان: مصرف نمک بعد از غذا باعث می‌شود که باقی مانده مواد غذایی در لابه لای دندان‌ها باعث به خرابی دندان‌ها نشود
• درمان زخم انگشت پا: گاه ناخن انگشت بزرگ پا به درون گوشت فرو رفته و در آنجا رشد می کند که موجب درد زیاد و عفونت می شود. برای کاهش ورم و حساسیت ایجاد شده است. می توان پای خود را در محلول آب و نمک در چند روز متوالی قرار دهید و بعد از هر بار از پماد آنتی بیوتیک استفاده کنید. چنانچه پس از چند روز بهبود نیافت به پزشک مراجعه کنید
• تسکین گلو درد و سینوزیت: غرغره آب نمک گرم ممکن است گلو درد را کاهش داده و هم چنین به درمان عفونت دستگاه تنفسی فوقانی کمک کند. با این وجود، شواهد علمی کافی در این مورد وجود ندارد. آب نمک ممکن است احساس خارش گلو را کاهش دهد اما لزوما طول درمان عفونت را کوتاه نمی کند
• ضدعفونی کننده میوه و سبزیجات: نمک ضد عفونی کننده بسیار مناسب و طبیعی برای سبزیجات است. برای ضدعفونی کردن میوه و سبزیجات (مانند کلم، کاهو، هویج، سیب، گوجه فرنگی، خیار و …) ، در یک ظرف مقداری نمک و آب ریخته و سبزیجات را برای مدتی در آن قرار دهید.
• تسهیل خواب و درمان افسردگی: بسیاری از افراد، در هنگام خواب، مشکل آب ریزش دهان دارند. خوابیدن باعث کمبود نمک در بدن شده و این می تواند باعث کمبود آب و همچنین ترشح غدد بزاق بیشتر شود. مصرف نمک در زمان خواب به جلوگیری از ایجاد بزاق بیش از حد کمک می کند. علاوه بر این، نمک با تولید دو هورمون سروتونین و ملاتونین به شما این امکان را می دهد تا با استرس مقابله و افسردگی را درمان کنید

مضرات و موارد منع مصرف نمک

علاوه برا فوایدی که نمک دارد، مصرف زیاد آن باعث بوجود آمدن عوارض زیر می شود:

• ایجاد حمله قلبی و سکته مغزی: نمک زیاد در بدن همچنین باعث فشار آمدن به کلیه و مغز، و بروز حمله قلبی و سکته مغزی می‌شود
• پوکی استخوان: نمک زیاد، کلسیم را از خون گرفته و همراه ادرار از بدن خارج می‌کند و این موجب بروز پوکی استخوان می‌شود
• بروز درد در اندام‌ها و آسیب به مویرگ‌ها: نمک باعث نگه داشته شدن آب در بدن می شود و اگر آب زیادی در بدن و خون بماند، فشار خون بالایی که ایجاد شده، می‌تواند باعث درد در برخی اندام‌ها و حتی آسیب جدی مویرگ‌ها در آنها شود. گرچه بدن می‌تواند از طریق ادرار و تعریق، مقداری از نمک اضافی بدن را دفع کند اما زیاده روی در مصرف نمک باعث احتباس آب می شود
• افزایش فشارخون: دریافت نمک بیش از حد نیاز، افزایش فشار خون را در پی دارد

دانستنی های جالب در مورد نمک

درمورد خواص نمک، در دین نیز توصیه هایی شده است از جمله به حدیثی از امام علی (ع) اشاره می کنیم. ایشان درمورد فواید مصرف نمک می فرمایند: هر کس غذا را با نمک آغاز کند هفتاد درد و دردهای دیگری که بجز خداوند کسی از آنها آگاهی ندارد را از خود دور می نماید.

• کتاب مرجع کامل ویتامین ها و مواد معدنی ترجمه شیوا دهقانی
• وبسایت های محتوایی حوزه مواد غذایی
• وبسایت های محتوایی حوزه طب سنتی