مقدمه
بیماری یبوست همچون اسهال، نفخ، رفلاکس معده، حالت تهوع و استفراغ، سکسکه و… یک بیماری (ناخوشی) است.
یبوست یا خشکی مزاج، عارضه ای در دستگاه گوارش است که بر اثر آن، مواد دفعی در روده ی بزرگ سفت می شود و دفع آن با درد و سختی همراه می شود. از انواع یبوست می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- یبوست خفیف: اجابت مزاج هر 2-3 روز یک بار،
- یبوست شدید: فواصل اجابت مزاج بیش از سه روز،
- یبوست مزمن: یبوست شدیدی که چندین سال سابقه دارد.
یبوست ممکن است به دلایل مختلفی بروز کند. در ادامه به چند مورد از علل اصلی یبوست اشاره می کنیم:
- داشتن استرس
- نداشتن فعالیت
- باردار بودن
- زياد شدن كلسيم خون
- داشتن شقاق و زخم مقعدي
- نارسا بودن مزمن كليه
- داشتن نشانگان روده تحريك پذير (كوليت عصبي)
- داشتن مشکل در اعصاب یا ماهیچه های دستگاه گوارش
- داشتن بیماری های عصبی مانند پارکینسون یا ام اس
- خوردن مقادیر زیادی از محصولات لبنی
- نداشتن رژیم غذایی دارای آب و فیبر
شما می توانید برای آشنایی کامل با این بیماری، مطلب جامع بیماری یبوست چیست را مطالعه نمایید. امید است با مطالعه این مطلب شناخت خوبی نسبت به درمان خانگی، فوری و یا سنتی بیماری یبوست پیدا نمایید.
مراحل اصلی
شایان ذکر است موارد زیر، فاقد تقدم و تأخر است.
اول | درمان خوراکی یبوست
توصیه و درمان فوری خوراکی برای یبوست برای عبارت است از:
- نوشیدن آب: نوشیدن روزانه آب به خصوص در افراد با مزاج خشک (سوداوی و صفراوی)، هنگام تشنگی در بر طرف شدن یبوست ضروری است.
- مصرف آلو: خوردن آلو، با افزایش تغییرات در فعالیت قسمت پایینی روده به رفع یبوست کمک می کند.
- مصرف سبوس: خوردن سبوس به مقدار 5/1-5/0 فنجان در روز مفید است.
- مصرف خوراکی های ملین: خوراکی های ملینی مانند زیتون، انجیر، گلابی، سیب زرد، لیمو شیرن، گیلاس، انجیر، انگور، هلو، شفتالو و خربزه روزانه مصرف شود.
- مصرف بارهنگ: یک قاشق چای خوری بارهنگ را در یک استکان آب جوشانده و آن را با کمی شکر شیرین کرده و مصرف شود (شیرخواران، نصف قاشق چایخوری و کودکان، 2 قاشق چای خوری می توانند مصرف کنند).
- مصرف ترنجبین: ترنجبین را در آب جوش ریخته و حل شود؛ پس از گذراندن از صافی هر روز صبح ناشتا خورده شود (افراد بالغ 140-35 گرم و کودکان و شیرخواران 2-1 قاشق مرباخوری).
- مصرف بنفشه معطر: دانه بنفشه را در یک استکان آب برای چند ساعت خیسانده و مصرف شود (برای افراد بالغ 12-15 گرم و کودکان 10-6 گرم).
- مصرف روغن زیتون: روزانه سه نوبت، روغن زیتون خورده شود (برای افراد بالغ 2-1 قاشق غذاخوری و کودکان 2-1 قاشق چای خوری).
- مصرف عناب: مقداری عناب در یک لیوان آب جوشانده شود تا نرم شود، سپس هسته های آن را جدا کرده و صبح ناشتا میل شود.
- مصرف مغز فلوس: 60-30 گرم مغز فلوس را در یک لیوان آب جوشانده و صبح ناشتا میل شود.
- مصرف تخم کتان: 5/2-2 گرم بذر کتان را در یک لیوان آب جوش دم کرده و روزانه 3 نوبت و هر نوبت یک استکان میل شود.
- مصرف تره: بعد از هر غذا 3-2 قاشق چای خوری پودر بذر تره میل شود.
- مصرف آلوئه ورا: آب این گیاه ماده ای دارد که با تحریک روده ها، از یبوست جلوگیری می کند.
- مصرف حبوبات: حبوبات حاوی انواع فیبر ها به خصوص فیبر های جاذب آب، یعنی سلولز و همی سلولز، مفید است.
- مصرف فیبر: فیبر به جای تبدیل فوری به مایع در طی گوارش، به صورت توده ای اسفنجی در می آید و با جذب مایع در روده، مدفوع را نرم میکند.
- خوردن آش گل سرخ: آشی از برنج، تره و جعفری تهیه کرده و سپس یک ربع ساعت قبل از اتمام پخت، 40 گرم گل سرخ خوب سائیده شده را داخل غذا ریخته و بعد از گذشت یک ربع، میل شود.
- مصرف خاکشیر: 3-2 قاشق غذاخوری را در آب جوش و با کمی نبات، حل کرده و صبح ناشتا میل شود.
- خوردن انجیر: 10 عدد انجیر را در شیر گرم و یا کمی گلاب خیسانده و صبح ناشتا میل شود.
- مصرف خاگینه با تره: این ترکیب غذا، به خصوص در کسانی که به دنبال یبوست ، دچار بواسر یا شقاق خونریزی دهنده مقعد شده اند، مفید است.
- مصرف زیره: زیره سبز را کوبیده و با شکر سرخ مخلوط کرده و بعد از هر وعده غذا، یک قاشق مرباخوری میل شود.
- نوشیدن شیر انبه: مخلوطی از یک سوم انبه و دو سوم شیر (خصوصا در کودکان) بسیار مفید است.
- مصرف عسل: مصرف روزانه 2 قاشق عسل در 3 وعده، برای جلوگیری و رفع یبوست مفید است (می توان عسل را با آب لیمو یا سرکه سیب نیز ترکیب کرد).
- مصرف روغن کرچک: خوردن 2 قاشق روغن کرچک ناشتا، برای رفع سریع یبوست مزمن مفید است (لازم به ذکر است، مصرف زیاد روغن کرچک مضر است زیرا هنگام افزایش حرکات روده، می تواند باعث بروز شکاف در شکم شود؛ به همین علت از این درمان نیابد طولانی مدت استفاده شود).
- خوردن سویق عدس: در روایتی در کتاب الکافی (ج6، ص307) آمده است که سویق عدس تشنگی را قطع می کند و معده را تقویت می کند و در آن، درمان هفتاد بیماری است و صفرا خاموش می کند و درون را سرد می کند.
همچنین توصیه می شود برای درمان خانگی یبوست، پرهیزات غذایی زیر را رعایت کنید:
- نخوردن نوشابه: مصرف نوشیدنی های گازدار، خصوصا نوشابه خودداری شود.
- نخوردن مسهل: اگر برای اجابت مزاج هر هفته مسهل محرک خورده می شود؛ باید بسیار مواظب بود زیرا شواهد نشان داده است که این کار باعث آسیب به کولیت می شود.
- مصرف نکردن زیاد آهن: اگرچه آهن ماده کانی مهمی (مخصوصا برای زنان) است، اما زیادی آن در بدن باعث یبوست می شود (خوردن آهن باید زیر نظر پزشک باشد).
- کم کردن مصرف موارد غذایی خشک: اگر مواد غذایی خشک مانند برنج، نان بیات، نان باگت، غذاهای بریان شده، ادویه جات و… استفاده می شود، حجم مصرف آن کم شود.
دوم | درمان موضعی و فشاری (ماساژ) یبوست
درمان موضعی و ماساژ درمانی یبوست عبارت است از:
- ماساژ روغن شکم و دور ناف: برای این کار چند قطره روغن زیتون و کرچک را روی شکم ریخته و دور ناف و اطراف آن در جهت عقربه های ساعت به مدت 15 دقیقه ماساژ داده شود ( این کار روزی 3-2 بار تکرار شود).
- ماساژ کف پا (رفلکسولوژی): یک دست خود را روی پا و دست دیگر را زیر کف پا قرار داده و با استفاده از انگشت شست دست خود انگشتان پا را به سمت قوزک ماساژ داده شود و این حرکت برای پای دیگر نیز تکرار شود.
- انجام تنقیه: در تنقیه، فرآورده ی مجاز حاوی مایعی، وارد روده می کنند که باعث تحریک انقباض آن و دفع مدفوع می گردد (این کار باید به ندرت و طبق دستور پزشک انجام شود).
سوم | درمان حرکتی یبوست
همچنین جهت درمان سریع یبوست، انجام حرکات نرمشی و ورزشی مناسب می تواند به انقباضات روده ها کمک کرده تا عمل دفع به راحتی انجام شود. بهتر است برای درمان یبوست از دو روش نرمش و ورزش استفاده شود.
چهارم | رایحه درمانی یبوست
استنشاق رایحه گیاهانی نظیر موارد زیر می تواند در درمان یبوست بسیار موثر باشد:
- ریحان
- بابونه
- گشنیز
- زنجبیل
- اسطوخودوس
- لیمو
- پرتقال
- رز
- رزماری
پنجم | سایر اقدامات درمانی
در کنار گروه های اصلی درمان یبوست، اقدامات زیر توصیه می شود:
- تخلیه مدفوع را به هیچ وجه عقب نیندازید،
- مدت طولانی در دستشویی ننشینید،
- غذاها را زیاد بجوید و در حین غذا صحبت نکنید،
- تا حد امکان به صورت منظم هر سه وعده غذایی (خصوصا صبحانه) را میل نمایید.
ششم | مراجعه به پزشک در درمان یبوست
چنانچه از درمان های فوق نتیجه ی مفیدی حاصل نشد و در صورت داشتن شرایط زیر به پزشک مراجعه نمایید:
- از عدم دفع مدفوع احساس ناراحتی می کنید،
- عادت اجابت مزاج، ناگهان تغییر کرده است،
- دچار درد شکم یا استفراغ شده اید.
نکات کلیدی
پرهیزات مرتبط با یبوست عبارت است از:
- بلافاصله بعد از خوردن غذا، نخوابید،
- از خوردن غذا، در زمان غیر گرسنگی اجتناب کنید،
- مشخص کردن ساعت منظم دفع روزانه، در پیشگیری و درمان یبوست مفید است.
منابع و ارجاعات
- چه وقت به پزشک مراجعه کنیم
- درمان های خانگی حکیم رضوی قمی
- 400 درمان خانگی- 40 بیماری شایع با رویکرد طبیعی درمانی- دکتر اقارب پرست
- درمان ساده بیماری های شایع- با رویکرد طب ایرانی: گروه مولفین
- کتاب مزاج شناسی (به همراه نسخه های استاد خیراندیش)
- ویکی پدیا