سیب زمینی چیست | پیشینه، فواید، طبع، ویتامین ها و عوارض | راهنمای جامع

سیب‌زمینی، با نام علمی Solanum tuberosum، یک غده نشاسته ‌ای از گیاه بوده و از تیره بادنجانیان است. برگ‌های مرکب و بریده و گل‌های سفید یا بنفش دارد. میوه آن کوچک، کروی، قرمز، سته و سمی است؛ ولی ریشه سطحی خوراکی دارد که حاوی اندوخته نشاسته زیادی است. سیب‌زمینی، پس از ذرت، گندم و برنج چهارمین محصول کشاورزی کشت شده در جهان بوده و محصول غذایی پرمصرف و بزرگ در جهان است. از نظر طب سنتی، طبع سیب زمینی سرد و تر است.

در این مطلب؛ پیشینه، خواص و فواید، ویتامین ها، مزاج، عوارض، شیوه نگهداری، شیوه مصرف و کاربردهای سیب زمینی ارائه می شود. امید است با مطالعه این مطلب شناخت خوبی از سیب زمینی به دست آورید.

پیشینه و تاریخچه سیب زمینی

طبق نظر دانشمندان آمریکایی، سرمنشا همه انواع سیب‌زمینی‌های امروزی را می‌توان به یک گیاه واحد که بیش از هفت هزار سال پیش در پرو کشت شد ردگیری کرد. سیب‌زمینی در حدود سال ۱۵۷۰ توسط فاتحان اسپانیایی از آمریکای جنوبی به اسپانیا منتقل شده و کشت آن در سراسر اروپا رواج یافت. سیب‌زمینی بعدها توسط مستعمره نشین‌های بریتانیایی به آمریکای شمالی منتقل شد. در ایران، سیب‌زمینی نخستین بار توسط جان ملکم در اواسط پادشاهی فتحعلی‌شاه قاجار به کشور ما آورده شده‌است، برای همین در ابتدا به آن آلوی ملکم می‌گفتند. روستای پشند در استان البرز، نخستین جایی بوده که در ایران سیب‌زمینی کاشته شده است. به همین دلیل همچنان سیب‌زمینی پشندی در ایران معروف است.

مزاج، طبع و مصلح سیب زمینی

از نظر طب سنتی، مزاج سیب زمینی سرد و تر بوده و مصلح آن، ادویه ‌جات گرم مانند دارچین، آویشن، زنجبیل و زیره سبز است.

ترکیبات، ویتامین ها و مواد معدنی سیب زمینی

در این بخش، ارزش غذایی سیب زمینی آبپز و سرخ شده ارائه شده است. ارزش غذایی سیب زمینی آپز به صورت زیر است:

• مواد تشکیل دهنده اصلی سیب زمینی آبپز: انرژی(کالری) (86کیلوکالری)، کربوهیدرات (20.01 گرم)، پروتئین (71گرم)، چربی (0.10گرم)، آب (77.46گرم)، فیبر (1.80گرم)، قند (0.85گرم)
• ویتامین های سیب زمینی آبپز: ویتامین E (01میلی گرم)، ویتامین K (2.10 میکروگرم)، ویتامین C (7.40میلی گرم)، ویتامین ب1 (0.10میلی گرم)، ویتامین ب2 یا ریبوفلاوین (0.02میلی گرم)، ویتامین ب3 (1.31میلی گرم)، ویتامین ب4 یا کولین (13.20میلی گرم)، ویتامین ب5 یا پانتوتنیک اسید (0.51میلی گرم)، ویتامین ب6 (0.27میلی گرم)، ویتامین ب9 یا فولات (9.00میکروگرم)
• مواد معدنی سیب زمینی آبپز: کلسیم (00میلی گرم)، آهن (0.31میلی گرم)، منیزیم (20.00میلی گرم)، فسفر (40.00میلی گرم)، پتاسیم (328.00میلی گرم)، سدیم (5.00میلی گرم)، روی (0.27میلی گرم)، مس (0.17میلی گرم)، منگنز (0.14میلی گرم)، سلنیم (0.30میکروگرم)

همچنین ارزش غذایی سیب زمینی سرخ شده در روغن گیاهی عبارت است از:

• مواد تشکیل دهنده اصلی سیب زمینی سرخ شده در روغن گیاهی: انرژی (کالری) (314 کیلوکالری)، کربوهیدرات (44 گرم)، پروتئین (3.76 گرم)، چربی (16.12 گرم)، آب (39.76 گرم)، فیبر (3.50گرم)، قند (0.69 گرم)
• ویتامین های سیب زمینی سرخ شده در روغن گیاهی: ویتامینE (78میلی گرم)، ویتامین K (11.20میکروگرم)، ویتامینC (2.70میلی گرم)، ویتامین ب1 یا تیامین (0.18میلی گرم)، ریبوفلاوین یا ب2 (0.07 میلی گرم)، نیاسین یا ب3 (2.50میلی گرم)،کولین یا ب4 (20.80میلی گرم)، پانتوتنیک اسید یا ب5 (0.62میلی گرم)، ویتامین ب6 (0.38میلی گرم)، فولات یا ب9 (30.00میکروگرم)   
• مواد معدنی سیب زمینی سرخ شده در روغن گیاهی: کلسیم (00میلی گرم)، آهن (1.37میلی گرم)، منیزیم (34.00 میلی گرم)، فسفر (138.00میلی گرم)، پتاسیم (550.00میلی گرم)، سدیم (290.00میلی گرم)، روی (0.73میلی گرم)، مس (0.15 میلی گرم)، منگنز (0.24میلی گرم)، سلنیم (0.90میکروگرم)

فواید دارویی و درمانی سیب زمینی

در این بخش درمورد خواص و فواید سیب زمینی مطالبی ارائه شده است:

• مفید برای سلامت قلب: سیب زمینی بدون کلسترول بوده و حاوی فیبر، پتاسیم، ویتامین C و B6 است که همه این ها برای سلامتی قلب بسیار مفیدند. فیبر در سبزیجات به کاهش کلسترول اضافی در خون کمک کرده و پتاسیم از قلب محافظت می کند
• جلوگیری کننده سرطان: سیب زمینی باعث سرطان نمی شود، مگر اینکه آن را سرخ کنید. ویتامین C موجود در سیب زمینی به پیشگیری از سرطان کمک می کند
• کمک به سلامت استخوان: منیزیم و پتاسیم موجود در سیب زمینی به سلامت استخوان و جلوگیری از پوکی استخوان در مردان و زنان کمک کنند
• کاهنده فشار خون: پوست سیب زمینی سرشار از پتاسیم و مواد معدنی است. میزان بالای پتاسیم در خون باعث وجود آب بیشتر در کلیه ها و در نتیجه کاهش فشار خون می شود. پتاسیم همچنین به عملکرد قلب؛ و ارتباط اعصاب و ماهیچه ها کمک می کند
• درمان آفتاب سوختگی: قرار دادن تکه های سیب زمینی سرد روی قسمت های آسیب دیده پوست توسط آفتاب، احساس خنکی داده و حتی برنزه شدن را از بین می برد
• بهبود سلامت مغز: سیب زمینی حاوی ماده ای شیمیایی به نام اسید آلفا لیپوئیک است. این اسید برای بهبود حافظه در بیماران دچار آلزایمر و کاهش شناختی کمک کننده است
• درمان کننده اسهال: سیب زمینی می تواند اسهال را درمان کند. مصرف کالری و کربوهیدرات در طول اسهال می تواند به احیای سریع سطح انرژی کمک کند. کرده و بهبودی را تسریع کند
• درمان کننده زگیل: درمان زگیل با استفاده از سیب زمینی به صورت موضعی، یکی از روش های متداول و قدیمی است. در این روش، پوست سیب زمینی را کمی با گوشت گرفته و روی زگیل قرار می دهند
• مفید برای سلامت پوست: خلال سیب زمینی، پوست زمینی و حتی آب سیب زمینی، می‌تواند تا حد زیادی، در سلامت پوست شما دخیل باشد. با درست کردن ماسک صورت سیب زمینی، به درمان آکنه و جوش و سایر بیماری‌های پوستی، مانند لکه‌های تیره و لک و پیس روی پوست کمک کند
• مؤثر در کاهش علائم قبل از قاعدگی: آب سیب زمینی برای کاهش علائم قبل از قاعدگی مفید است.کربوهیدرات در آب می تواند تولید سروتونین را افزایش دهد و سروتونین مسئول کاهش اضطراب است

عوارض و موارد منع مصرف سیب زمینی

با وجود خواصی که سیب زمینی دارد، اما ممکن است باعث عوارضی نیز بشود مانند اینکه:

• خون تولید شده از هضم سیب زمینی غلیظ بوده و بنابراین برای خانم های باردار یا شیرده، سالمندان و افرادی که غلظت خون دارند مضر است
• برای افراد دچار سنگ کلیه مضر است
• برای کسانی که معده ضعیفی دارند مضر است (زیرا هضم آن سنگین است)
• به علت کربوهیدرات بالا، باعث چاقی می شود
• زیاده روی در خورد سیب زمینی باعث پایین افتادن فشار خون می شود
• برای افراد دیابتی ضرر دارد، زیرا شاخص گلیسمی بالای آن است

شیوه رایج مصرف سیب زمینی

مصرف سیب زمینی به روش های مختلف زیر انجام می شود:

• سیب زمینی آب پز
• سیب زمینی تنوری یا زغالی
• سیب زمینی سرخ کرده
• آب سیب زمینی
• سیب زمینی خام ( برای مصارفی مانند بهبود سوختگی، ماسک صورت و …)

شیوه درست نگهداری سیب زمینی

برای نگه داشتن سیب زمینی خام و پخته روش های زیر پیشنهاد می شود:

• برای نگه داشتن سیب زمینی پخته، جهت طبخ غذاهایی مانند پوره سیب زمینی می‌توانید آن را از ۳ تا ۴ روز در یخچال قرار دهید
• برای نگهداری از سیب زمینی های خام، آن ها را در مکان های خنک، سایه دار و خشک نگهداری کنید و آن ها را قبل از ذخیره کردن نشورید. زمانی که خواستید از سیب زمینی ها استفاده کنید به تعداد مورد نیاز، آن ها را بشورید

کاربرد ها و محصولات حاصل از سیب زمینی

سیب زمینی کاربردهای خوراکی و غیرخوراکی داشته و همچنین محصولات متنوعی با آن درست می شود. در این بخش کاربردهای سیب زمینی ارائه شده است:

• کاربردهای خوراکی سیب زمینی: با سیب زمینی غذاهای گوناگونی مانند کوکو سیب زمینی، کتلت سیب زمینی، سیب زمینی تنوری، رولت سیب زمینی، شامی سبزی، سمبوسه، آبگوشت، گراتن سیب زمینی، سوپ سیب زمینی و قارچ، دوپیازه، سوپ سیب زمینی و مرغ، خورشت قیمه، اشکنه سیب زمینی، انواع خوراک با سیب زمینی، سالاد الویه، شامی کباب اصفهانی، چیپس سیب زمینی، اسنک سیب زمینی، هش براون (نوعی غذای معروف آمریکایی)، پوره سیب زمینی و … درست می شود. همچنین محصولات متنوعی در کارخانه های مواد غذایی با سیب زمینی تولید و عرضه می شود. مانند چیپس سیب زمینی، خلال سیب زمینی نیم سرخ، پوره سیب زمینی، اسنک سیب زمینی و …
• کاربردهای غیرخوراکی سیب زمینی: از سیب زمینی خام برای کاربردهای غیرخوراکی نظیر از بین بردن زنگ زدگی، درمان سوختگی، از بین بردن لکه ها، تمیز و براق کردن کفش های چرمی، برق انداختن نقره جات، روشن کردن پوست زیر بغل، درخشان کردن پوست صورت و … نیز استفاده می شود

دانستنی های جالب در مورد سیب زمینی

جالب است بدانید که سیب زمینی اولین گیاهی است که به فضا برده شده (سال 1995) و با موفقیت در داخل شاتل فضایی رشد کرده است.

• وبسایت های محتوایی حوزه مواد غذایی
• وبسایت های محتوایی حوزه طب سنتی
• وبسایت های محتوایی حوزه سلامت و بهداشت