انجیر (Ficus carica) | 0 تا 100 | خواص، مضرات و طبع انجیر

انجیر خوراکی یا شال انجیر گونه‌ای آسیایی از گیاهان گلدار خانواده انجیران است. این درخت بومی خاور میانه و آسیای غربی است. انواعی از انجیر که در باغبانی برای مصرف میوه آن مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از فیکوس کاریکا، فیکوس پالماتا و فیکوس پودوکاریکا. فیکوس کاریکا همان انجیر معمولی است که به عنوان میوه مورد استفاده قرار می‌گیرد. از نظر طب سنتی، طبع انجیر گرم است (مانند انبه، نارگیل، موز و…). انجیر در تهیه خوراکی های مختلف مورد استفاده قرار می گیرد.

در این مطلب؛ پیشینه، خواص و ویتامین ها، مضرات، طبع و مصلحات و مشخصات گیاه انجیر ارائه می شود. امید است با مطالعه این مطلب شناخت خوبی از میوه انجیر به دست آورید.

مشخصات انجیر

مشخصات میوه انجیر عبارت است از:

• نامهای دیگر: تین
• نام لاتین: Fig tree
• اشکال دارویی: میوه، شیرابه، برگ

پیشینه و تاریخچه انجیر

درخت انجیر در دنیای قدیم، در نواحی مدیترانه و در ایران به ویژه نوع خودرو یا کوهستانی آن، معروف به انجیر کوهی، بسیار قدیمی است. یکی از رویشگاه‌های انجیر خودرو یا کوهی، جنوب خراسان است. در مصر از ۲۸۰۰ سال قبل از میلاد مسیح کاشت درخت انجیر مرسوم بوده‌است. یهودیان قدیم نیز درخت انجیر را می‌ شناخته ‌اند و از نوعی انجیر که فیکوس سیکوروس می‌باشد در تورات یاد شده‌است. یونانیان قدیم نوع اصلاح شده این درخت را با نام انجیر آتیک (Attic) می ‌شناخته ‌اند و رومیها این درخت را نشانه سعادت و پیشرفت و ترقی روزافزون می‌دانسته‌اند. در قرآن نیز، به این میوه سوگند یاد شده و سوره‌ای به نام تین (انجیر) نام‌گذاری شده ‌است.

انواع انجیر

انواع انجیر عبارت است از:

• انجیر کلسته (Celeste): این نوع انجیر بسیار شیرین و پر آب و دارای پوست بنفش است. اندازه انجیر کلسته، کوچک و متوسط بوده و به هر دو صورتِ تازه و خشک مورد مصرف قرار می گیرد

• انجیر کینگ (Desert King): این نوع انجیر، درختی پر ثمر با دو مرحله تولید محصول است. میوه‌های این نوع انجیر از اوایل تابستان شروع به رسیدن کرده و تا اواخر تابستان ادامه دارد. به‌ طوری که در تابستان معمولا جوانه‌های ریز انجیر، میوه‌های نارس و رسیده آن به ‌صورت همزمان دیده می‌شوند. میوه‌های رسیده انجیر کینگ به بزرگی تخم مرغ و با رنگ سبز متمایل به زرد هستند. در ایران، در بعضی موارد، این نوع انجیر با نام سه وقته شناخته می شود
• انجیر کادوتا (Kadota): انجیر کادوتا اندازه ای متوسط و پوست ضخیم و دارای رنگ زرد و سبز می‌باشد. این نوع انجیر، هسته ای شیرین، کم‌ دانه و سفید تا صورتی ‌رنگ دارد

• انجیر آدریاتیک (Adriatic): رنگ انجیر آدریاتیک، سبز کم‌ رنگ متمایل به زرد بوده و قسمت داخلی آن نیز قرمز رنگ است. به دلیل اینکه خشکِ آن مطبوع است، بیشتر به صورت خشک مصرف می شود. شیرینی انجیر آدریاتیک نسبت به انواع دیگر کمتر است

• انجیر قهوه‌ای (Brown Turkey): انجیر قهوه ای طعمی شیرین داشته و پر آب است. این نوع انجیر به هر دو صورت تازه (تر) و خشک مصرف می شود

• انجیر کالی‌میرنا (Calimyrna): این نوع انجیر، پوستی ضخیم داشته و گوشته آن سفید است. از ویژگی های دیگر انجیر کالی میرنا می توان به بزرگ و کم ‌آب بودن آن اشاره کرد. شیرینی انجیر کالی میرنا زیاد نبوده و مصرف آن بیشتر به‌ صورت خشک است. هنگام مصرف، پوست ضخیم این انجیر گرفته می‌شود
• انجیر میشن (Mission): انجیر میشن، رنگ بادمجانی و گوشت قرمز داشته، آب‌دار و بسیار خوشمزه است. بافت این انجیر قابل جویدن است بوده و در هر دو حالت تازه و خشک مصرف می شود.

مزاج، طبع و مصلح انجیر

طبع و مصلح انجیر عبارت است از:

• مزاج: طبع انجیر گرم و تر است
• مصلح انجیر: سکنجبین، شربت ریواس و شربت بالنگ، انیسون، آویشن، بادام درختی و گردو مصلح و بهبود دهنده خواص و مزاج انجیر تازه و خشک هستند

ترکیبات، ویتامین ها و مواد معدنی انجیر

در این بخش، ارزش غذایی 100 گرم انجیر تازه و خشک ارائه می شود:

• جدول ارزش غذایی انجیر خشک به صورت زیر است:

• جدول ارزش غذایی انجیر تازه یا خام به صورت زیر است:

خواص و فواید درمانی انجیر تازه و خشک

اول | خواص انجیر تازه

خواص انجیر تازه عبارت است از:

• بهبود سلامت گوارش: انجیر باعث کاهش یبوست می شود، و سلامت کلی هضم را بهبود می بخشد
• کمک به درمان کم خونی: انجیر میزان آهن خون را افزایش می دهد، بنابراین می تواند گزینه مناسبی برای افرادی باشد که کم خونی دارند
• بهبود سلامت قلب: انجیر تری گلیسیرید را در خون کاهش داده و به بهبود سلامت قلب کمک می کند. همچنین انجیر دارای فنل ها و اسیدهای چرب امگا 3 و امگا 6 است که خطر بیماری قلبی را کاهش می دهد
• درمان ریزش مو: یکی دیگر از خاصیت های انجیر، کمک به درمان ریزش موهاست. انجیر حاوی مواد مغذی و انواع آنتی اکسیدان های قوی بوده و می تواند باعث بهبود گردش خون در پوست سر شود
• منبع خوبی از انرژی: وجود انجیر در رژیم غذایی، یک روش مطمئن برای افزایش سطح انرژی است. کربوهیدرات و قند موجود در انجیر، درصد انرژی بدن را افزایش می دهد
• پیشگیری از پوکی استخوان: انجیر می تواند به استحکام استخوان ها کمک کند. انجیر کلسیم و فسفر دارد و می تواند استخوان های بدن را تقویت کرده و خطر ابتلا به بیماری هایی مانند پوکی استخوان را کاهش دهد.

دوم  | خواص انجیر خشک

خواص و فواید انجیر خشک عبارت است از:

• غنی از فیبر: انجیر خشک منبعی خوبی از فیبرهای محلول است که کمک می‌کند تا مدت طولانی سیر بمانید و یبوست را نیز درمان می‌کند
• دفع استروژن‌های مضر از بدن: هورمون بیش ‌از حد استروژن در بدن ممکن است منجر به مشکلات یائسگی، سرطان تخمدان، سینه، رحم، افزایش وزن و تغییرات خلق‌وخوی شود که انجیر در از بین بردن چنین علائمی به بدن کمک خواهد کرد
• حاوی آنتی‌اکسیدان های تقویت‌کننده: انجیرها حاوی یک نوع آنتی‌اکسیدان به نام فنول هستند که به کاهش ابتلا به بیماری‌های قلبی و انواع مختلف سرطان کمک می‌کند
• منبع خوب کلسیم: کلسیم بالای موجود در انجیر خشک باعث افزایش سلامتی استخوان ‌ها می‌شود
• سرشار از ویتامین‌ها و مواد معدنی حیاتی: انجیر سرشار از ویتامین‌های  A،B1، ریبوفلاوین (B2)، منگنز، پتاسیم، منیزیم، مس، آهن و فسفر است. سطح بالای پتاسیم و سطح پایین سدیم برای افرادی که دارای فشار خون بالایی هستند مناسب است.

عوارض و موارد منع مصرف انجیر

پبا وجود خواصی که انجیر دارد، اما ممکن است مصرف آن برای برخی افراد مضر بوده و یا زیاده روی در مصرف آن عوارض زیر را به دنبال داشته باشد:

• مشکلات کلیوی یا کیسه صفرا: افرادی که مشکلات کلیوی یا کیسه صفرا دارند، بهتر است انجیر مصرف نکنند زیرا انجیر دارای اگزالاتهای مضر هستند. مصرف انجیر شرایط این افراد را بدتر می‌کند. همچنین، مصرف زیاد انجیر به طحال آسیب می‌رساند، طحال وظیفه تولید گلبول‌های سفید را بر عهده دارد
• ابتلا به اسهال و نفخ شکم: مصرف انجیر به درمان یبوست کمک می کند، اما مصرف زیاد آن باعث نفخ شکم و اسهال می شود
• مضر برای افراد دارای حساسیت: افرادی که به برخی مواد غذایی آلرژی یا حساسیت دارند، از مصرف انجیر خودداری کنند، زیرا ممکن است دچار به ابتلا به عوارضی چون رینیت، شوک آنافیلاکسی، آسم و یا التهاب شوند
• تداخل با داروهای رقیق کننده خون: ویتامین K، رقیق کننده خون طبیعی است که به مقدار زیاد در انجیر خشک و خام (تازه) وجود دارد. بنابراین افرادی که داروهای رقیق کننده خون مانند وارفارین (کوادامین) مصرف می کنند، بهتر است کمتر انجیر مصرف کنند
• ایجاد مشکلات روده: دانه هایی که در انجیر وجود دارند، هضم سخت ی دارند و ممکن است باعث انسداد در روده شود. ایجاد مشکلات روده، یکی از خطرناکترین عوارض جانبی انجیر است.

کاربرد و موارد مصرف

میوه انجیر خشک و تازه به صورت کمپوت، مربا، آرد و مارمالاد به مصرف می‌رسد. همچنین از انجیر می توان در تهیه انواع کیک و کلوچه یا شیرینی استفاده کرد. نگهداری و انتقال میوه تازه انجیر بسیار دشوار است، بنابراین بیشترین استفاده آن به صورت فرآوری شده می باشد.

مشخصات گیاه انجیر

انجیر از گیاهانی است که از مشرق زمین برخاسته و قرنهاست که در نواحی با آب و هوای مدیترانه ای نیم گرم کاشته می‌شود. درختی است کوچک که بلندی آن به ۵۶ متر و گاهی کمی بیشتر نیز می‌باشد. برگ‌های آن بزرگ پهن پنجه ای با بریدگی دارای ۵ قسمت شبیه برگ مو خشن به رنگ سبز خاکستری است. از نظر گیاه شناسی میوه انجیر میوه متعارف نیست بلکه یک نوع محفظه یا کیسه گیاهی است که گلهای نر و ماده در درون آن واقع است و در موقع رسیدن میوه، دنباله گلهای ماده و کاسه گل و قسمت تحتانی آن گوشتی و ضخیم خوردنی می‌شود. درخت انجیر در مقابل سرمای شدید مقاومت ندارد و سرمای کمتر از ۱۵ درجه زیر صفر را تحمل نمی‌کند. در اغلب خاک‌ ها می‌روید و البته خاکهای غنی را ترجیح می‌دهد. تکثیر آن اغلب از طریق قلمه و گاهی هم از طریق خوابانیدن شاخه‌های آن انجام می‌گیرد. تهیه قلمه انجیر معمولاً در اسفند از شاخه‌های ۳-۲ ساله به طول ۶۰۷۰ سانتی متر انجام می‌گیرد و برای این کار باید درختان قوی و سالم را انتخاب کرد. این قلمه ‌ها پس از کاشتن در مدت کوتاهی دارای ریشه شده و پس از ۲۵ سال یک درخت بارور تشکیل می‌شود. البته از پاجوش‌های قوی درختان کهن نیز می‌توان استفاده کرد و پس از چند سال که از کاشت آن گذشت آن را پیوند زد. نوع پیوند درخت انجیر معمولاً پیوند شکافی است که در مقطع ساقه اصلی قطع شده درخت می‌زنند. مراقبت‌های زراعی از قبیل شخم زمین باغ و کود دادن برای رشد درخت‌ها بسیار لازم است. برداشت میوه انجیر اغلب دو بار در سال انجام می‌شود. بار اول در تابستان و بار دوم در پاییز و معمولاً انجیر برداشت پاییزه را برای خشک کردن انتخاب می‌نمایند. انجیر از سال ۵-۳ شروع به میوه دادن می‌نماید و تا ۲۰ سالگی میوه می‌دهد. پس از آن باید به جوان کردن آن مبادرت نمود. درخت انجیر در قسمت‌های وسیعی از جنگل‌های شمال ایران در آذربایجان، اصفهان، اطراف تهران، شیراز خوزستان، دالکی، خراسان و نواحی غرب ایران می‌روید.