کاکائو چیست | پیشینه، طبع، ویتامین ها، خواص، عوارض، شیوه نگهداری و کاربردها

کاکائو (به فرانسوی: Cacao) درختی است که میوه‌ آن زرد رنگ و به اندازه یک خیار و دارای ۲۵ تا ۴۵ دانه است. میوه‌های این گیاه را پس از چیدن انبار می‌کنند تا پوسیده شود و پس از آن دانه‌ها را جمع‌آوری کرده و به مصرف می‌رسانند. همچنین به پودر خشکی که با آسیاب نمودن و گرفتن چربی دانه کاکائو به دست می‌آید پودر کاکائو گفته می‌شود و مصارف زیادی در آشپزی و شیرینی پزی داشته و انواع کیک، دسر و نوشیدنی مانند شیرینی کرکی، کیک شکلاتی، کاپ کیک شکلاتی، شیرینی برشتوک، شیرینی میکادو و … با آن تهیه می شود. از کاکائو شکلات تهیه می‌کنند. برای تولید نزدیک نیم کیلو شکلات، ۴۱۲ دانه کاکائو نیاز است. طبع کاکائو از نظر طب سنتی، گرم است. تفاوت هایی بین شکلات و کاکائو وجود دارد. کاکائو از پردازش دانه کاکائو در دمای بالا به وجود می آید. در حالی که در روند تولید شکلات، بیشتر آنتی اکسیدان های شکلات از بین می رود.

در این مطلب؛ پیشینه، طبع، ویتامین ها، خواص، عوارض، شیوه نگهداری و کاربردهای کاکائو ارائه می شود. امید است با مطالعه این مطلب شناخت خوبی از کاکائو به دست آورید.

پیشینه و تاریخچه کاکائو

کاکائو و محصولات تهیه شده از آن، در جهان محبوبیت زیادی دارد. کاکائو یا شکلات، تاریخ پنج‌ هزار ساله دارد. مردم بومی منطقه‌هایی در اکوادور امروزی، کاکائو را به عنوان خوراک، دارو و نوشیدنی به کار می‌گرفتند. آنها کاکائو را از جنگل‌های آمازون بدست می‌آوردند. سرخ ‌پوستان قبیله آزتک ‌ها از دانه‌های کاکائو برای تهیه گونه ای از نوشیدنی دم‌کرده به نام شکاتل به کار می‌گرفتند. اسپانیایی‌ها کاکائو را در سده ۱۶ میلادی از مکزیک به اروپا بردند. کریستف کلمب و پسر او نخستین اروپایی‌هایی بودند که در چهارمین نورد خود با کاکائو آشنا شدند. فاتح‌های اسپانیایی، کاکائو را برای نشان دادن به پادشاه و ملکه امپراتوری اسپانیا از آمریکا به اروپا بردند و بسیار زود بخشی از خوراک مردم اروپا شد. آن زمان از شکلات تنها در نوشیدنی‌ها به کار گرفته می‌شد که هرچند اندکی شکر به نوشیدنی می‌افزودند تا تلخی آن گرفته شود. تا سده ۱۷ میلادی شکلات در اروپا، مایه خوراکی گران و ارزشمندی بود که تنها پولدارها از آن می‌خوردند. امروزه بیشترین تولید کاکائو، در نواحی استوایی آفریقا مانند ساحل عاج و بخشی از آمریکای جنوبی مانند برزیل کشت می‌شود.

مزاج، طبع و مصلح کاکائو

طبع و مصلحات کاکائو از نظر طب سنتی به شرح زیر است:

• طبع کاکائو: طبع کاکائو گرم است              
• مصلح کاکائو: در طب سنتی از گلاب ، زعفران و روغن پسته به عنوان مصلح کاکائو یاد شده است.

ویتامین ها و مواد معدنی پودر کاکائو

ارزش غذایی 100 گرم  پودر کاکائو همراه با آب به صورت زیر است:

• مواد تشکیل دهنده اصلی: انرژی (55 کیلوکالری)، کربوهیدرات (54 گرم)، پروتئین (0.92 گرم)، چربی (0.55  گرم)، آب (86.34  گرم)، فیبر (0.50  گرم)، قند (9.03  گرم)
• ویتامین های پودر کاکائو: ویتامین E (03 میلی گرم)، ویتامین K (0.10  میکروگرم)، ویتامین B1 (0.01  میلی گرم)، ریبوفلاوین (0.08  میلی گرم)، نیاسین (0.08  میلی گرم)، کولین (4.60 میلی گرم)، ویتامین B5 (0.12  میلی گرم)، ویتامین B6، فولات (1.00 میکروگرم)، ویتامین ب12 (0.05  میلی گرم)
• مواد معدنی پودر کاکائو: کلسیم (00 میلی گرم)،

فواید دارویی و درمانی کاکائو

برخی از فواید کاکائو عبارت است از:

• دارای اثر ضد دیابی: مصرف بیش از اندازه شکلات، برای قند خون خوب نیست، اما کاکائو اثر ضد دیابتی نیز دارد. مطالعات آزمایشگاهی نشان می دهند که فلاوانول‌های کاکائو می‌توانند هضم و جذب کربوهیدرات در روده را کُند کرده و ترشح انسولین را بهبود ببخشد، البته همچنان مطالعات بیشتری باید در این زمینه انجام شود
• بهبود عملکرد مغز: کاکائو، با بهبود عملکرد مغز و جریان خون، خطر بیماری‌های عصبی را کاهش می‌دهد. به شل شدن عضلات عروق خونی کمک کرده و جریان خون را بهتر می‌کند و خون به مغز می‌رساند. همچنین، مطالعات نشان داده است که کاکائو نقش مثبتی روی سلامت مغز و تأثیرات مثبت احتمالی بر بیماری‌های عصبی مانند آلزایمر و پارکینسون نیز دارد. اما تحقیقات بیشتری در این مورد، مورد نیاز است
• بهتر شدن حالات و نشانه‌های افسردگی: مطالعه‌ای روی مصرف شکلات و سطح استرس در زنان باردار حاکی از آن است که مصرف بیشتر شکلات، با کاهش استرس و حال بهتر بچه در ارتباط است. همچنین، نوشیدن کاکائو انسان را آرام‌تر و شادتر می‌کند
• کاهش فشار خون بالا: کاکائو می‌تواند به کاهش فشار خون کمک کند. فلاوانول موجود در کاکائو، سطح نیتریک اکسید خون را متعادل کرده و فشار خون را کاهش می‌دهد. اما توجه داشته باشید که، عمل فراوری، باعث کاهش چشمگیر فلاوانول‌ها در کاکائو می‌شود؛ بنابراین چنین خاصیتی در یک تکه شکلات معمولی وجود ندارد
• کمک به کنترل وزن: مصرف کاکائو، حتی به شکل شکلات، می‌تواند برای کنترل وزن مفید باشد. تصور بر این است که کاکائو می‌تواند استفاده از انرژی را تنظیم کند، اشتها و التهاب را کاهش و اکسیداسیون چربی و احساس سیری را افزایش بدهد.

مضرات و موارد منع مصرف کاکائو

زیاده روی در مصرف کاکائو و شکلات منجر به بوجود آمدن عوارضی می شود. از جمله این مضرات، می توان به این موارد اشاره کرد:

• دیابت و مشکلات قلبی: پزشکان متذکر می شوند که در صورت استفاده بیش از حد از این تنقلات ممکن است بیماری های دیابت و قلبی تشدید شوند. همچنین به خصوص نوع تلخ شکلات، سبب افزایش ضربان قلب و تپش های شدید و نامنظم در قلب می شود
• آلرژی: بسیاری از پزشکان، افرادی که دچار آلرژی و حساسیت های مختلف هستند را از مصرف نوع تلخ شکلات منع می کنند، زیرا مصرف آن سبب تشدید حساسیت های آنها در فصول مختلف می شوند
• اختلال در خواب: کاکائو و شکلات، دارای کافئین زیادی می باشند، بنابراین می توانند در اوقات مختلف شبانه روز سبب بی خوابی و یا اختلال در خواب شوند

شیوه درست نگهداری کاکائو

کاکائو یا شکلات های تلخ می توانند دو تا سه سال ماندگاری داشته باشند، به همین دلیل انتخاب خوبی برای نگهداری طولانی مدت هستند. اما پودر کاکائو، آن را در یخچال نگهداری نکنید زیرا باعث پایین آمدن کیفیت از نظر طعم و مزه می شود. همیشه پودر کاکائو را در یک ظرف بدون هوا و در یک مکان خنک و تاریک نگه دارید.

موارد مصرف کاکائو

کاکائو، به صورت شکلات آب شده (مایع)، رنده و خرد شده یا و پودر کاکائو؛ مصارف متنوعی در آشپزی و شیرینی پزی دارد. انواع نوشیدنی، کیک، شیرینی و دسر؛ مانند شیرینی کرکی، کیک شکلاتی، کاپ کیک شکلاتی، شیرینی برشتوک، شیرینی میکادو، شکلات داغ، شیرکاکائو، بستنی شکلاتی، چیپس شکلات و … با این ماده غذایی پرطرفدار تهیه می شود. همچنین برای تزیین و زیباتر کردن جلوه خوراکی ها از کاکائو و شکلات استفاده می شود.

تفاوت میان شکلات و کاکائو

تفاوت هایی بین شکلات و کاکائو وجود دارد که خاصیت آن را تغییر می دهد. کاکائو از پردازش دانه کاکائو در دمای بالا به وجود می آید. در صورتی که در روند تولید شکلات بیشتر آنتی اکسیدانهای شکلات از بین می رود. دانه های کاکائو پس از فراوری به دو بخش ماده سفید رنگ یا همان کره کاکائو و ماده تیره رنگ یا همان کاکائو تقسیم می شوند. در واقع ماده کاکائو حاوی خواص مفید و آنتی اکسیدانی است. شکلات ها در سه نوع مختلف تولید می شوند.

• شکلات سفید: شکلات هایی که فقط توسط کره کاکائو تولید می شوند که به شکلات سفید معروف هستند و فاقد خواص کاکائو هستند.
• شکلات تلخ: شکلات هایی که با ماده کاکائو ساخته شده و شکلات تلخ نامیده می شوند.
• شکلات های ترکیبی: شکلات های دیگر با ترکیب درصدی از کاکائو و شکر و شیر تولید می شوند. شکلات های دسته سوم، از حدود 20 درصد کاکائو برخوردار بوده و باقی آن از شکر، شیر و اسیدهای چرب اشباع شده، ترنس و سایر افزودنی ها ساخته می شوند که در برابر شکلات های تلخ خاصیت چندانی ندارند.

دانستنی های جالب در مورد کاکائو

جالب است بدانید که بزرگترین تخته شکلات دنیا 5792 کیلوگرم وزن داشته است.

• کتاب مرجع ویتامین ها و مواد معدنی
• وبسایت های محتوایی حوزه مواد غذایی
• وبسایت های محتوایی حوزه طب سنتی