میوه تمشک

تمشک (Blackberry)، میوه ای شبیه شاه توت و توت فرنگی بوده و به رنگ قرمز تیره یا ارغوانی است. میوه تمشک مزه ای ترش و شیرین دارد. بوته آن از تیره گل‌سرخیان است و به حالت وحشی در نقاطی مانند گیلان، مازندران و آذربایجان فراوان یافت می شود. تمشک به صورت خام یا پخته، کمپوت، شربت تمشک و مربای تمشک و … مصرف می شود. از نظر طب سنتی طبع تمشک سرد و خشک است.

در این مطلب؛ انواع، خواص و ویتامین ها، ارزش غذایی، مضرات و مشخصات گیاه تمشک ارائه می شود. امید است با مطالعه این مطلب شناخت خوبی از این میوه خوشمزه به دست آورید.

مشخصات تمشک

مشخصات میوه تمشک عبارت است از:

• نامهای دیگر: گیهه کوهی، عُلَیَّق ( علیق الجبل)، توت شوکی، نموش، لَمِ، ولش – لوش، هَندَل، تورک، دردوک، تودَر.
• نام لاتین: Bramble و Blak- berry
• اشکال دارویی: میوه، برگ، ساقه

انواع تمشک

انواع تمشک عبارت است از:

• تمشک سیاه: بوته‌های خاردار تمشک سیاه، هم در مناطق جنگلی شمال ایران و هم در بستر رودخانه‌ها و چشمه‌های کوهستانی جنوب، رشد می‌کنند. این گیاه، غنی از انواع آنتی اکسیدان‌ها و مواد مغذی ضروری برای بدن است

• تمشک قرمز: تمشک قرمز به صورت وحشی در استان‌های گیلان، مازندران، گرگان، آذربایجان، خراسان، لرستان و کهگلویه و بویراحمد رشد می‌کند. اما کشت انبوه این گیاه به صورت تجاری برای ارائه به بازار صورت نگرفته است. تمشک قرمز دارای خواص دارویی و غذایی بالایی است

• تمشک زرد: این تمشک ها به رنگ زرد مایل به طلایی هستند و طعم و مزه ای ترکیبی از موز، زردآلو و تمشک به همراه دارند.

مزاج، طبع و مصلح تمشک

طبع و مصلح تمشک عبارت است از:

• مزاج تمشک: سرد و خشک
• مصلح تمشک: شکر سرخ

ترکیبات، ویتامین ها و مواد معدنی تمشک

ارزش غذایی 100 گرم تمشک به صورت زیر است:

خواص و فواید درمانی تمشک

خواص تمشک عبارت است از:

• ضد سرطان بودن: براساس مطالعه ای، تمشک غنی از الاژیک اسید است که می‌تواند از سرطان‌های مختلف مانند سرطان‌های پوست، ریه، مثانه و سینه پیشگیری کرده و همچنین سرعت تکثیر بعضی از سلول‌های سرطانی را کاهش می‌دهد
• مبارزه با عفونت ها: تمشک دارای ویتامین C و آنتی‌اکسیدان‌ها می باشد که به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کرده و از ابتلا به بیماری‌های مزمن مثل سرماخوردگی و آنفلونزا محافظت می‌کنند
• تقویت موها: تمشک حاوی فولات بوده و برای سلامتی مو بسیار مفید است. فولات با افزایش گلبول های قرمز خون، گردش خون را بهبود می بخشد و این امر باعث تقویت فولیکول های مو و رشد سالم تر آن می شود
• کمک به سلامت چشم: تمشک حاوی آنتی اکسیدان زیگزانتین است که پرتوهای مضر نور آبی را فیلتر می کند و ممکن است در نگهداری از چشم در برابر مشکلاتی مانند تخریب ماکولا که منجر به نابینایی شده و مربوط به سن است نقش داشته باشد
• کمک به سلامت قلب: تمشک منبع غنی از فیبر است و به حفظ سلامت قلب کمک می کند. این میوه‌ی تابستانی آنتوسیانین دارد. آنتوسیانین ها اثرات مثبتی روی رگ‌های خونی و پلاکت‌ها گذاشته و این مساله برای حفظ سلامت قلب مفید است
• تقویا مغز و حافظه: تمشک میوه ای بسیار مفید برای مغز است. مصرف این میوه به مقابله با استرس اکسیداتیو کمک می کند. استرس اکسیداتیو عاملی در ایجاد بیماری هایی مانند آلزایمر و پارکینسون است.

عوارض و موارد منع مصرف تمشک

تمشک، با وجود فوایدی که دارد اما ممکن است برای برخی افراد مضر باشد و یا ز یاده روی در مصرف آن عوارض زیر را به دنبال خواهد داشت:

• تمشک جزو میوه هایی است با بالاترین میزان آفت کش ها تهیه می شود، بنابراین پیشنهاد می شود از انواع ارگانیک این میوه استفاده شود
• مصرف این میوه، بیماری صرع را در برخی از این بیماران تشدید می کند
• مصرف تمشک برای افرادی که مبتلا به ناراحتی کبد هستند مضر است
• مصرف تمشک ممکن است باعث ایجاد آلرژی و حساسیت شدید در برخی از افراد شده و علایمی مانند اگزما، آبریزش بینی، افسردگی، برافروختگی چهره، سرخی دهان، دل پیچه را به همراه داشته باشد
• مصرف آب تمشک صنعتی حاوی مواد نگهدارنده داشته و مضر است.

کاربرد و موارد مصرف تمشک

تمشک را هم به صورت میوه خام استفاده می کنند و هم این میوه خوشمزه و زیبا، در تهیه خوراکی های متنوع مانند مارمالاد تمشک، شربت تمشک، مربای تمشک، رب تمشک، سس تمشک، آبمیوه، لواشک تمشک، دمنوش، کیک و … کاربرد دارد.

مشخصات گیاه تمشک

تمشک گیاهی است دارای گونه‌های متعدد که در مناطق مختلف جهان می‌رویند. مشخصات سه نوع معروف آن عبارت است از:

• Rubus saxatilis L: گیاهی است چند ساله با شاخه‌های کوتاه، ساده، کمی پوشیده از تار و تیغهای تیز، برگ ‌ها سبز پوشیده از کرک گل‌ها به تعداد ۳۶ عدد که در انتهای شاخه گلدار با رنگ صورتی ظاهر می‌شوند این گیاه در ایران و هندوستان می روید
• Rubus Caesius L: به تمشک کبود معروف است و تقریباً در تمام مناطق شمال ایران و شمال غرب و غرب ایران و در منطقه اطراف تهران و در الوند و اشتران کوه می‌روید. گیاهی است پایا دارای ساقه‌های استوانه ای با شاخه‌های متعدد پوشیده از سوزنگهای نازک خزنده و خاردار برگ‌ها سبز تقریباً بدون دمبرگ مشتمل بر ۵ برگچه تخم مرغی، بعضی از آنها دارای غده و برخی بدون غده است. روی برگ‌ها دارای موهای ریز و پشت برگ‌ها کرک‌های نمدی سفید گل‌ها سفید و میوه آن شبیه شاه‌توت به رنگ آبی سیر است
• Rubus fruticosus: از گونه‌های معروف است. به انگلیسی Commn blak berry یا Commn bramble گفته می‌شود گیاهی است چند ساله و به کمک تیغهای قوی و زیادی که روی ساقه و شاخه‌ها دارد به گیاهان مجاور خود بند شده و از آنها بالا می‌رود. گل‌ها سفید، ساقه‌ها پنج وجهی، برگ‌ها سبز دارای ۵ برگچه بیضی دندانه دار و ناصاف میوه آن سیاه برای این گیاه در پرچین‌های کنار مزارع مناطق جنگلی به وفور می‌روید. در اروپا و هندوستان فراوان است در ایران تا به حال دیده نشده است.

• کتاب میوه درمانی
• ویکی پدیا
• منابع تخصصی حوزه تغذیه و سلامت