image 1632328936

فوتبال | تاریخچه، قوانین، اصطلاحات

1

مقدمه

فوتبال یکی از محبوب‌ترین ورزش های گروهی در جهان است که با توپ بازی می شود. بسیاری از ما مسابقات، رویدادها و اخبار فوتبالی را دائماً پیگیری می کنیم، هوادار تیم های ملی و باشگاهی هستیم و خودمان هم گاهی در جمع دوستان پا به توپ می شویم. جذابیت این ورزش به اندازه ای زیاد است که بسیاری از پرداختن به تاریخچۀ فوتبال، مسائل فنی مربوط به آن و تبعات سیاسی و اقتصادی و اجتماعی ناشی از آن غافل هستند. در این مقاله تاریخچه فوتبال، واژه ها و اصطلاحات فوتبالی و قوانین کنونی فوتبال را با هم مرور خواهیم کرد که به هیچ وجه در دیگر منابع آنلاین مشاهده نخواهید کرد. بنابراین اگر می خواهید در مورد فوتبال اطلاعات جامع، مفید و صحیح داشته باشید با ما همراه باشید.

پیش نیاز و ملزومات

ندارد

متن اصلی

خاستگاه اولیه فوتبال

واقعیت این است که مبدأ و خاستگاه اصلی فوتبال مشخص نیست. در واقع در زمان های مختلف و در فرهنگ های گوناگون در طول تاریخ، بازی هایی که در آن ها با پا به توپ ضربه زده می شده وجود داشته اند. مهم ترین این ورزش های شبه فوتبال عبارتند از:

  • بازی رقابتی سوجو در چین
  • بازی های فائینیندا و اپیسکایروس در یونان باستان
  • بازی هارپاستوم در روم باستان
  • بازی کِماری در ژاپن
  • بازی چوک گوک در شبه جزیرۀ کره
  • بازی پاسوکواکوهووُگ در آمریکای شمالی

در نهایت این که به باور فیفا، هیچ ارتباط تاریخی میان فوتبال و بازی هایی که به آنها اشاره شد وجود ندارد.

پیدایش فوتبال مدرن

پیدایش فوتبال مدرن

قوانین مدرن فوتبال در میانۀ قرن نوزدهم میلادی و در انگلیس پایه ریزی شدند. نخستین اقدام در این راه، تدوین قوانین کمبریج بود. این قوانین که با حضور نمایندگانی از مدارس ایتِن، هارو، راگبی، وینچستر و شروبِری در دانشگاه کمبریج تدوین شد، بعدها پایه و اساس قوانین نوین فوتبال قرار گرفت. این قوانین باعث شد تا فوتبال و راگبی مسیرهایی متفاوت از هم در پیش بگیرند و اتحادیه های فوتبال و راگبی انگلیس به صورت مستقل از هم تشکیل شوند.

به مرور با تشکیل جلسات اتحادیۀ فوتبال انگلیس و تعیین محدوده بازی (خطوط اوت) و افزودن تیر دروازۀ افقی و… قوانین مدرن فوتبال به مرور شکل گرفت. باشگاه شفیلد که قدیمی ترین باشگاه فوتبال جهان است، نقش بسزایی در مدرن سازی قوانین فوتبال داشته است. اتحادیۀ فوتبال انگلیس در تدوین قوانین فوتبال، به میزان زیادی از قوانین بازی اختصاصی باشگاه شفیلد الهام می گرفت و با اندکی تغییرات آنها را در فهرست قوانین خود قرار می داد.

نخستین رقابت های فوتبال

نخستین رقابت های فوتبال

نخستین رقابت های فوتبال در سطوح باشگاهی و بین المللی به قرار ذیل برگزار شده اند:

  • در سطح باشگاهی – حذفی: نخستین رقابت های باشگاهی فوتبال در جهان جام اتحادیۀ انگلستان است که از سال 1872 تا کنون در حال برگزاری است.
  • در سطح باشگاهی – لیگ: انگلستان مهد نخستین لیگ فوتبال هم به شمار می آید. لیگ فوتبال جزیره در سال 1888، در شهر بیرمنگام و توسط ویلیام مک گریگور شکل گرفت.
  • در سطح بین المللی: نخستین رقابت رسمی بین المللی فوتبال نیز در سال 1872بین تیم های اسکاتلند و انگلستان در شهر گلاسگو برگزار شد.

جهانی شدن فوتبال

اگرچه انگیسی ها رنگ و بوی نوین امروزی را به فوتبال دادند و لیگ ها و جام های حذفی را ابداع کردند، اما این فرانسوی ها بودند که مرزهای این ورزش را به سراسر جهان توسعه دادند و آن را جهانی کردند. فدراسیون جهانی فوتبال – فیفا در سال 1904 در پاریس شکل گرفت و تا کنون به کار خود ادامه داده است. مقر فیفا اکنون در شهر زوریخ در کشور سوئیس قرار دارد.

جام ژول ریمه

کنفدراسیون های فوتبال

کنفدراسیون های فوتبال

علاوه بر فیفا، شش کنفدراسیون منطقه ای نیز وجود دارند تا امور مربوط به فوتبال در آن منطقه را با تخصص و تمرکز بیشتری پیگیری نمایند. این کنفدراسیون ها عبارتند از:

  • کنفدراسیون فوتبال آسیا (AFC)
  • کنفدراسیون فوتبال آفریقا (CAF)
  • اتحادیۀ فوتبال اروپا (UEFA)
  • کنفدراسیون فوتبال آمریکای شمالی، مرکزی و کارائیب (CONCACAF)
  • کنفدراسیون فوتبال اقیانوسیه (OFC)
  • کنفدراسیون فوتبال آمریکای جنوبی(CONMEBOL)

هر کنفدراسیون از فدراسیون های ملی کشورهای منطقۀ تحت مدیریت خود تشکیل شده است. بنابراین سلسله مراتب سازمانی در جهان فوتبال به این صورت است:

ساختار سازمان فیفا

رقابت های بین المللی فوتبال

رقابت های بین المللی فوتبال دو دسته هستند:

  • در سطح تیم های ملی
  • بین باشگاه های کشورهای مختلف

!صفت بین المللی معمولاً به مسابقات میان تیم های ملی اطلاق می شود.

جام جهانی و جام ملت ها

اصلی ترین رقابت بین المللی فوتبال، جام جهانی از سال 1930 هر چهار سال یک بار به میزبانی یک کشور برگزار شده است. تنها جام های جهانی سال های 1942 و 1946 به دلیل وقوع جنگ جهانی دوم برگزار نشدند.

جالب اینجا است که نخستین قهرمان جام جهانی، نه انگلستان است که مهد فوتبال مدرن به شمار می آید، و نه فرانسه که با ابداع ژول ریمه، بنیان رقابت های جام جهانی را بنا نهاد. بلکه اوروگوئه در آمریکای لاتین است که این افتخار را از آن خود کرده است.

بعد از جام جهانی فوتبال، معتبرترین رقابت های بین المللی فوتبال جام ملت ها هستند که توسط کنفدراسیون های مختلف به صورت مجزا و در بین تیم های ملی عضو هر کنفدراسیون برگزار می شود.

جام های باشگاهی بین المللی

جام باشگاه های اروپا

در ردۀ باشگاهی بین المللی، جام باشگاه های قهرمانِ هر کنفدراسیون، معتبرترین رقابت ها هستند. لیگ قهرمانان اروپا (UEFA Champions League) در قارۀ سبز و جام لیبرتادورس (Copa Libertadores) در آمریکای جنوبی از دیگر رقابت های باشگاهی بین المللی در جهان محبوبیت بیشتری دارند، چرا که تیم ها و بازیکنان حرفه ای تری در آن ها شرکت می کنند. و در نهایت جام باشگاه های فوتبال جهان یا جام جهانی باشگاه های فوتبال (FIFA Club World Cup) هر سال با مدیریت مستقیم فیفا برگزار می شود که در آن، باشگاه هایی که در هر کنفدراسیون به مقام قهرمانی رسیده اند به آن دعوت می شوند تا با یکدیگر مسابقه دهند. این رقابت ها به نسبت دیگر رقابت های بین المللی، در هر دو سطح ملی و باشگاهی، قدمت بسیار کمتری دارند و نخستین دورۀ آن در سال 2000 در برزیل با شرکت 8 تیمبرگزار شد. تیم فوتبال فولاد مبارکۀ سپاهان تنها تیم ایرانی است که افتخار حضور در این جام را دارد.

جام لیبرتادورس

قوانین کنونی فوتبال

برای هر یک از اجزای بازی استانداردهایی تعیین شده است که لازم الاجرا هستند و به آنها قوانین فوتبالی گفته می شود. قوانینی که امروزه بر بازی های فوتبال حکم فرما هستند عبارتند از:

  • زمین بازی: زمین فوتبال باید پوشش چمن طبیعی یا چمن مصنوعی به رنگ سبز داشته باشد. از چمن مصنوعی معمولاً در کشورهایی استفاده می شود که شرایط آب و هوایی آنها اجازه کشت چمن مرغوب و با کیفیت را نمی دهد یا نگهداری از چمن را دشوار می کند. زمین فوتبال باید حداقل کیفیت بین‌المللی معین شده توسط فیفا را داشته ‌باشد.
  • توپ: توپ فوتبال باید ساخته شده از چرم یا مواد سینتتیک مناسب و استاندارد باشد که کیفیتی مانند چرم داشته باشند. قطر توپ باید حداکثر ۷۰ سانتی‌متر و حداقل ۶۸ سانتی‌متر باشد.
  • تعداد بازیکنان: هرتیم در هر بازی باید با ۱۱ بازیکن درون زمین بازی را شروع کند که دروازه‌بان یکی از آن‌ها است. اگر تیمی افراد درون زمینش کم‌تر از ۷ نفر شود (به هر دلیلی) حق ندارد بازی را ادامه دهد.
  • تجهیزات بازیکنان: بازیکنان اصلی هر تیم، باید لباسی یک رنگ و یک شکل با دیگر هم تیمی هایش به تن داشته باشد که در پشت آن شمارۀ وی درج شده است. علاوه بر این، داشتن کفش و جوراب ورزشی مخصوص فوتبال، قلم بند برای محافظت از استخوان ساق پا الزامی است.

!بازیکنان باید از پوشیدن زیورآلاتی که در طول بازی امکان آسیب رساندن به دیگران یا خودشان را داشته باشد اجتناب کنند.

!لباس دروازه بان نباید شبیه لباس هم تیمی هایش باشد. افزون بر این، دروازه بان می تواند از دستکش برای محافظت از دستان خود استفاده کند.

قوانین هفده گانه فوتبال

  • داور: فردی است که در طول بازی خطاها و سوء رفتارهای بازیکنان را اعلام می کند و به مثابۀ یک قاضی، مسابقه را با صدور رأی مدیریت می کند. داور مجاز است از کارت های زرد و قرمز برای جریمه های فردی و تیمی استفاده کند.
  • کمک داور: در طول بازی، داور وسط با کمک داوران دیگری که در کنار خطوط طولی زمین، در کنار دروازه، در اتاق کمک داور ویدئویی VAR (Video Assistant Referee) و در کنار نیمکت های ذخیره مستقر هستند بازی را مدیریت می کند. به این داوران، کمک داور می گویند. کمک داوران در تشخیص خروج یا عدم خروج تمام توپ از زمین بازی، رد شدن یا نشدن توپ از خط دروازه ها، آفساید و بروز خطاها به داور وسط کمک می کنند. همچنین در زمان ضربات پنالتی، نظارت بر جلو نیامدن دروازه بان از روی خط دروازه به عهدۀ کمک داور است. مسئول اعلام درخواست تعویض بازیکنان به داور وسط نیز کمک داوران هستند.
  • مدت زمان بازی: مسابقه فوتبال در حالت معمول دو نیمه چهل و پنج دقیقه ای دارد. اگر مسابقه حذفی باشد، حتماً باید در انتهای بازی برنده مشخص گردد. لذا اگر در زمان قانونی 90 دقیقه برنده مشخص نگردد، بازی به وقت اضافه کشیده می شود. اگر تا پایان وقت اضافه نیز هیچ یک از دو تیم نتوانند برنده شوند، باید ضربات پنالتی زده شوند تا برندۀ بازی معلوم شود.
  • آغاز مجدد بازی: هر گاه یکی از این موارد در بازی اتفاق بیفتد، بازی باید مجدداً شروع شود:
    • هنگام آغاز مسابقه
    • پس از به‌ثمر رسیدن یک گل در طول بازی
    • هنگام آغاز نیمه دوم
    • هنگام آغاز هردو نیمه وقت‌های اضافی.
  • توپ درون و بیرون از بازی: هر گاه تمام توپ از خط دروازه یا خط‌های طولی و عرضی زمین عبور کند، داور بازی را متوقف خواهد کرد. در این حالت می گویند توپ، بیرون از بازی است. هر زمان توپ، بیرون از بازی نباشد، درون بازی به حساب می آید.
  • نحوه گل ‌زدن: وقتی که تمام توپ از خط دروازه بگذرد، مشروط بر آن که قبل از آن خطایی صورت نگرفته‌ باشد، گل به ثمر رسیده است.
  • آفساید: هر گاه در زمان ارسال توپ، بازیکن مهاجم از همه بازیکنان تیم حریف به دروازه تیم حریف نزدیک تر باشد، در اصطلاح فنی بازیکن مهاجم در موقعیت آفساید قرار دارد و مدافعین تیم حریف، آفسایدگیری کرده اند.
  • خطا و سوء رفتار: هر گاه بازیکنی یکی از اقدامات ذیل را انجام‌ دهد، خطا کرده‌است و ضربه آزاد مستقیم یا غیرمستقیم (بسته به نوع خطا) به تیم حریف تعلق می‌ یابد:
    • زدن ضربه یا لگد به بازیکن حریف
    • خطای پشت پا زدن یا تلاش برای انجام خطای پشت پا زدن
    • پرش بر روی بازیکن حریف
    • حمله به حریف
    • حملات یا اقدام به حملات به حریف
    • هل‌دادن حریف
    • تکل‌زدن بر روی حریف
  • ضربات آزاد: در زمان بروز خطا، ضربه آزاد در اختیار تیمی که بر روی بازیکن آن خطا صورت گرفته است قرار می گیرد. ضربات آزاد بر دو قسم هستند:
    • ضربه آزاد مستقیم: اگر نیازی نباشد توپ قبل از ورود به دروازه به یکی از بازیکنان (تیم خودی یا تیم حریف) بخورد، ضربه آزاد مستقیم است.
    • ضربه آزاد غیرمستقیم: اگر ضربه آزاد غیرمستقیم باشد، لازم است قبل از ورود به دروازه به یکی از بازیکنان برخورد کند، در غیر این صورت گل قبول نیست.
  • ضربه پنالتی: اگر بازیکن تیم مدافع، در محوطه جریمه خودی خطا کند، پنالتی کرده ‌است. اگر جریمه خطا، ضربه آزاد مستقیم باشد، تیم مهاجم باید از روی نقطه پنالتی و بدون دیواره دفاعی تیم مدافع به سمت دروازه شوت بزند. در غیر این صورت، تیم مدافع می تواند در فاصله معین از توپ، دیواره دفاعی شکل دهد.
  • پرتاب اوت: پرتاب توپ با دست از کنار خط طولی زمین، یکی از روش‌های شروع مجدد بازی به شمار می آید. هر گاه توپ به بازیکنی برخورد کند و تمام توپ از خط طولی زمین خارج شود، یکی از بازیکنان تیم حریف باید توپ را از محل خروج آن روی خط، پرتاب ‌کند.

!پرتال اوت مستقیم و گل‌ زدن با دست (بدون این که بعد از پرتاب توپ به کسی خورده باشد) ممنوع است و گل به دست آمده با این روش مردود اعلام می شود.

!پرتاب اوت مشمول قانون آفساید نیست.

!در هنگام پرتاب اوت، هر دو پای بازیکن پرتاب کننده باید روی زمین باشند و وی توپ را از بالای سر خود پرتاب کند. در غیر این صورت خطای پرتاب گرفته می شود و پرتاب اوت در اختیار تیم حریف قرار می گیرد.

  • ضربه دروازه: شروع دوباره از کنار دروازه یکی دیگر از روش‌های آغاز مجدد بازی به شمار می آید. این روش زمانی استفاده می شود که توپ از خط عرضی زمین، بدون این که به بازیکنان تیم مدافع برخورد کرده باشد عبور کند.

!اگر ضربه دروازه مستقیماً به گل خودی زده نشود (گل به خودی نباشد) می تواند گل به حساب بیاید.

  • ضربه کرنر: ضربه کرنر روشی دیگر برای شروع دوباره بازی به شمار می آید. هر گاه توپ قبل از خروج از خط عرضی زمین خودی، به بازیکن مدافع برخوردکند، تیم حریف ضربه کرنر به دست می آورد.

!اگر ضربه کرنر مستقیماً وارد دروازه تیم مدافع شود، گل به حساب می آید.

در ادامه فیلمی در مورد قوانین فوتبال مشاهده نمایید:

مشهورترین و بزرگترین ورزشگاه های فوتبال جهان

ورزشگاه های فوتبال زیادی در سراسر جهان وجود دارند، اما همۀ آنها به یک میزان مشهور و محبوب نیستند. برخی از آنها میزبان بازی های تیم های بزرگ و پرطرفداری مانند بارسلونا و رئال مادرید هستند و برخی دیگر شاهد رویدادهای تاریخ ساز در فوتبال بوده اند، مانند ماراکانا. مشهورترین و بزرگترین ورزشگاه های فوتبال جهان در قارۀ اروپا عبارتند از:

  • ورزشگاه سن سیرو در شهر میلان
  • استادیوم لا بومبُرنِرا در بوینس آیرس (ورزشگاه اختصاصی باشگاه بوکا جونیورز)
  • ورزشگاه نِئو کمپ (کمپِ نو به زبان کاتالانی) در بارسلونا
  • ورزشگاه سانتیاگو برنابئو در مادرید
  • ورزشگاه ومبلی در لندن
  • استادیوم المپیک در برلین
  • استادیوم لوژنیکی در مسکو
  • استادیوم اِستا دِ فِرانس در پاریس
  • استادیوم مونومِنتال در شهر لیما – پرو
  • ورزشگاه آزتکا در مکزیکوسیتی(میزبان بازی های ملی و بازی های خانگی باشگاه کلوب آمِریکا)
  • ورزشگاه برج العرب در شهر اسکندریه مصر
  • استادیوم ساکِر سیتی یا FBN در شهر ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی (ورزشگاه اختصاصی تیم فوتبال کایزِر چیفز)
  • استادیوم آزادی در تهران
  • ورزشگاه رونگرادو فِرست آو مِیدر پیونگ یانگ (ورزشگاه میزبان بازی های تیم ملی کره شمالی)
  • ورزشگاه اِی اِن زی (ANZ) یا استادیوم المپیک در استرالیا
  • استادیوم شاه عالم در شهر شاه عالم مالزی (ورزشگاه اختصاصی تیم فوتبال سَلَنگور)
  • استادیوم ملی بوکیت جلیل در شهر کوالالامپور
  • استادیوم گلورا بونگ کارنو در شهر جاکارتا

در ادامه ویدیوی زیر را در رابطه با بزرگترین وزشگاه های جهان مشاهده نمایید:

خاستگاه فوتبال در ایران

امروزه فوتبال در ایران پرهوادارترین و محبوب ترین ورزش است. فوتبال هم مانند دیگر ورزش ها و بازی های جدید (در اصطلاح تخصصی بازی های اروپایی) اواخر قرن سیزدهم هجری شمسی به ایران راه یافت. اروپایی های مقیم ایران و به طور خاص انگلیسی هانقش ویژه ای در این رابطه داشته اند. نامیده شدن این ورزش با نام غربی آن (فوتبال) اتفاقی است که دانشجویان ایرانی اعزامی به اروپا پس از بازگشت به وطن آن را رقم زدند. اگر این دانشجویان این تأثیر را در تاریخچه فوتبال از خود به جا نمی گذاشتند شاید ما نیز مانند بسیاری دیگر از ملت ها امروز با واژگان فارسی این ورزش را می خواندیم، همانطور که ایتالیایی ها به آن کالچو، اعراب به آن کرة القدم و آلمانی ها به آن فوسبُل می گویند. نخستین ایرانی هایی که پا به توپ شدند و فوتبال بازی کردند، تماشاچیانی بودند که نظاره گر فوتبال بازی کردن انگلیسی ها بودند. گاهی که تعداد نفرات انگلیسی ها برای تشکیل دو تیم کافی نبود، از این تماشاگران برای حضور در بازی دعوت می شد. و این گونه بود که فوتبال کم کم جای خود را در دل جوانان ایرانی باز کرد.

فوتبال ملی ایران

اولین باشگاه ایران در تهران و در زمان رضا خان تشکیل شد. اولین سفر تیمی فوتبالیست های ایرانی به خارج از کشور هم بعد از تاجگذاری رضا خان و در سال 1304 انجام شد. در آن سال تیم ایران به دعوت اتحاد جماهیر شوروی به این کشور سفر کرد و در آخر با 2 شکست و 1 تساوی به ایران باز گشت. بعد از جنگ جهانی دوم، در سال 1325 فدراسیون فوتبال ایران با ریاست علی کنی تشکیل شد و یک سال بعد به عضویت فیفا در آمد. مهم ترین علت تشکیل فدراسیون فوتبال در ایران، لزوم داشتن فدراسیون های ورزشی مستقل برای شرکت در المپیک 1948 لندن بود.

ورزشگاه های فوتبال در ایران

اولین ورزشگاه فوتبال ساخته شده به دست نهاد دولتی تربیت بدنی در ایران، ورزشگاه امجدیه است که هم اکنون در خیابان شهید مفتح تهران دایر است و بعد از انقلاب اسلامی نام آن به ورزشگاه شهید شیرودی تغییر یافته است. اما معروف ترین استادیوم فوتبال تاریخ معاصر فوتبال ایران، استادیوم آزادی است که میزبان بازی های خانگی تیم ملی و تیم های تهرانی پرسپولیس و استقلال است.

امروزه تمام تیم های حاضر در لیگ برتر فوتبال ایران، موسوم به لیگ خلیج فارس ورزشگاهی اختصاصی دارند. از ورزشگاه های فوتبال ایران، استادیوم های زیر دارای گنجایش و استانداردهای بین المللی هستند:

  • استادیوم نقش جهان در اصفهان
  • ورزشگاه فولاد آرِنا در اهواز
  • ورزشگاه پارس در شیراز
  • ورزشگاه یادگار امام در تبریز
  • ورزشگاه الغدیر در اهواز
  • ورزشگاه ثامن الائمه در مشهد
  • ورزشگاه امام رضا در مشهد
  • ورزشگاه تختی در تهران
  • ورزشگاه تختی تبریز (استادیوم اختصاصی باشگاه تراکتورسازی تبریز)

تیم ملی فوتبال ایران

تیم ملی فوتبال ایران، ملقب به یوزهای ایرانی، حضورهای بین المللی فراوانی داشته است و افتخاراتی هم کسب کرده است که از جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

  • سه دوره حضور در المپیک
  • حضور در 5 دوره جام جهانی
  • 17 بار حضور در بازی های آسیایی
  • 3 قهرمانی متوالی در جام ملت های آسیا در سال های 1968، 1972، 1976
  • 3 مقام قهرمانی و 2 مقام نایب قهرمانی در بازی های آسیایی و پرافتخارترین تیم این رقابت ها

جواد نکونام با 151 بازی ملی رکورددار بیشترین بازی ملی در فوتبال ایران است. علی دایی با به ثمر رساندن 109 گل ملی آقای گل فوتبال ایران است. مسعود شجاعی با سه بار حضور در جام جهانی رکورددار این عرصه است. در ادامه تاریخچه فوتبال ایران در دهه شصت را مشاهده نمایید:

در ادامه نیز تاریخچه فوتبال دهه هشتاد ایران را ملاحظه نمایید:

لیگ برتر باشگاه های ایران

جام باشگاهی فوتبال ایران از سال ۱۳۳۶ به صورت کشوری و سراسری برگزار می شود. البته در این مدت این جام دستخوش تغییرات فراوانی شده است، از نامگذاری تا تعداد تیم های حاضر و…. پرافتخارترین تیم های لیگ فوتبال ایران به ترتیب عبارتند از:

  • پرسپولیس تهران
  • استقلال تهران
  • فولاد مبارکه سپاهان اصفهان
  • پاس تهران (که بعدتر به همدان منتقل شد و در نهایت منحل گردید.)
  • سایپای کرج
  • فولاد خوزستان
  • استقلال خوزستان

باشگاه پرسپولیس تهران با 5 قهرمانی پی در پی در لیگ برتر فوتبال ایران، رکوردار قهرمانی های متوالی این لیگ است. این باشگاه همچنین با 4 قهرمانی در رقابت های سوپر جام باشگاه های ایران پرافتخارترین تیم باشگاهی از این نظر محسوب می شود.

جام حذفی فوتبال در ایران

جام حذفی در ایران سابقۀ بسیار کم تری نسبت به لیگ دارد. این رقابت ها از سال 1355و با قهرمانی تیم ملوان بندر انزلی آغاز شده است.

باشگاه های ایرانی سابقه ای طولانی از حضور در رقابت های آسیایی را دارند. باشگاه استقلال تهران با ۱۲ بار حضور در فینالو هفت قهرمانی در این رقابت ها، پرافتخارترین تیم فوتبال باشگاهی ایران در رقابت های حذفی به شمار می آید. بعد از استقلال تهران، پرسپولیس تهران با ۸ بار حضور در فینال و شش بار قهرمانی در این جام، دومین تیم پر افتخار فوتبال ایران در این مسابقات است. باشگاه‌های فولاد مبارکه سپاهان و ذوب آهن اصفهان با چهار قهرمانی در ردۀ بعدی پرافتخارترین تیم های باشگاهی در جام حذفی به شمار می آیند.

باشگاه های ایرانی و رقابت های بین المللی

در عرصۀ رقابت های باشگاهی بین المللی، استقلال تهران با دو قهرمانی و پاس تهران با یک قهرمانی توانسته اند برای ایران افتخار آفرینی کنند. تیم های اصفهانی فولاد مبارکه سپاهان و ذوب آهن هم توانسته اند در این رقابت ها با کسب مقام نایب قهرمانی تاریخ سازی نمایند. فولاد مبارکه سپاهان اصفهان، نخستین و تنها تیم ایرانی است که افتخار حضور در جام باشگاه های جهان را داشته است. در ادامه تاریخچه لیگ قهرمانان آسیا برای تیم های ایرانی ارائه می شود:

فوتبال بانوان در ایران

سرآغاز فوتبال بانوان به دهه 1340 باز می گردد. از سال 1349 زمین هایی اختصاصی در ایران برای تمرین فوتبال بانوان دایر شدند. در همان سال باشگاه های تاج (استقلال کنونی)، پرسپولیس، دیهیم و عقاب تهران مبادرت به تشکیل تیم های زنان کردند و نخستین دوره لیگ بانوان برگزار شد. پس از انقلاب اسلامی، لیگ برتر فوتبال بانوان در ایران از سال 1386 آغاز به کار کرده و کماکان به کار خود ادامه می دهد. پرافتخارترین تیم لیگ برتر فوتبال بانوان ایران، باشگاه فوتبال زنان شهرداری بم است که توانسته در هفت دوره این لیگ به قهرمانی برسد. در نخستین دوره لیگ برتر بانوان ایران تنها 6 تیم حاضر بودند. به مرور تعداد تیم های حاضر در این رقابت ها افزایش یافت. هم اکنون 12 تیم در این لیگ حضور دارند و به رقابت با یکدیگر می پردازند. پس از افزایش استقبال بانوان ایرانی از فوتبال در دهه چهل هجری شمسی، فدراسیون فوتبال ایران تصمیم به تشکیل تیم ملی فوتبال زنان گرفت، اما این تصمیم نتیجه ای در پی نداشت. پس از پیروزی انقلاب اسلامی فوتبال بانوان تا آغاز دهه هفتاد کلاً به دست فراموشی سپرده شده بود، تا این که دوباره در سال 1371 در دانشگاه الزهراء (س) رقابت های فوتبال بانوان در داخل سالن آغاز شد.

به گزارش فیفا، نخستین دیدار ملی تیم فوتبال بانوان ایران در سال 1384 در برابر سوریهدر قالب دیداری دوستانه به انجام رسیده است که در آن، ایران توانسته حریف خود را با نتیجه 5 بر صفر شکست دهد. پس از آن و در همان سال، تیم ملی فوتبال بانوان ایران در بازی های قهرمانی غرب آسیا شرکت کرد و توانست مقام دوم رقابت ها را از آن خود کند. تیم ملی فوتبال زنان ایران در رتبه‌بندی جهانی فیفا در سال ۱۳۸۹ موفق به کسب رتبه 55 ام در دنیا شد. جالب اینجاست که این جایگاه از رتبه جهانی تیم ملی مردان ایران در آن سال بالاتر بود. در ادامه گل های دیدنی تیم ملی فوتبال زنان ایران در جام ملت ها ارائه می شود:

اقتصاد فوتبال

فوتبال و اقتصاد، در جهان امروز به يكديگر گره خورده اند. فوتبال، به ویژه در سال های اخیر، رشدی تصاعدی در تمام کشورهای جهان داشته است و این مورد موجب شده تا این ورزش، نقشی کلیدی در اقتصاد جوامع مختلف ایفا نماید.

حمایت مالی از ورزش در فوتبال شدیدتر از دیگر ورزش ها وجود دارد. فوتبال این امتیاز ویژه را مرهون محبوبیت بالای خود و تعداد زیاد تماشاچیان و هواداران فوتبالی در ورزشگاه ها و پای گیرنده های رادیویی، تلویزیونی و اینترنتی است. بیش از ۲۴۰ میلیون بازیکن در باشگاه های فوتبال اشتغال دارند، ۱ میلیون و ۴۰۰ هزار تیم فوتبال در جهان وجود دارد و ۳۰۰ هزار باشگاه فوتبال در سراسر جهان فعال هستند لذا فوتبال محبوب‌ترین ورزش دنیاست. این مزیت باعث شده است تا تولیدکنندگان و ارائه دهندگان خدمات، اعم از خصوصی و دولتی، با صرف هزینه های گزاف از توسعۀ این ورزش و رونق روزافزون آن حمایت کنند و در ازای این حمایت، تبلیغات خود را بر روی لباس های ورزشی و در تابلوهای تبلیغاتی ورزشگاه ها به نمایش بگذارند.

محبوبیت فوتبال فرصت درآمدزایی دیگری را نیز در اختیار باشگاه های ورزشی قرار داده که عبارت است امتیاز پخش تلویزیونی رقابت ها. فروش امتياز پخش بازي های فوتبال به رسانه های صوتی و تصویری، اعم از آنالوگ مانند صدا و سیما و دیجیتال مانند تلویزیون های اینترنتی، يكي از بخش های بزرگ اقتصاد فوتبال به شمار می آید. با این که فوتبال از درآمدزاترین رشته هاي ورزشي است، اما در عین حال هزینه های هنگفتی هم به همراه دارد. هزینه های نگهداری از ورزشگاه های فوتبال، هزینه های میزبانی از بازی های ملی و بین المللی، دستمزد بازیکنان و هزینه های مدیریتی و باشگاه داری مهم ترین آنها هستند.

در نهایت این گونه می توان نتیجه گیری کرد که فوتبال به بخشی مهم از اقتصاد جهان تبدیل شده است. ارتباط فوتبال و اقتصاد، رابطه ای دو سویه است. فوتبال بدون حمایت های اقتصادی و صرف هزینه های مالی نمی تواند به بقای خود ادامه دهد و در عین حال، اقتصاد برای پویایی و رشد و توسعۀ خود وابسته به فوتبال است. در ادامه فیلم زیر در خصوص رابطه اقتصاد و فوتبال، نکات مهمی را مطرح می کند:

;

و فیلم دیگری که به صورت خلاصه مواردی را در مورد اقتصاد فوتبال، ارائه می دهد:

لغات و اصطلاحات

مهم ترین لغات و اصطلاحات تخصصی فوتبال عبارت است از:

  • مسابقۀ فوتبال: رقابت بین دو تیم فوتبال، مسابقۀ فوتبال نامیده می شود. هدف از مسابقۀ فوتبال مانند هر رقابت دیگری، برنده شدن است. در حالت کلی، برندۀ مسابقۀ فوتبال تیمی است که گل بیشتری زده باشد.
  • زمین فوتبال: زمین فوتبال، زمین چمنی است که مسابقۀ فوتبال در آن برگزار می شود.
  • توپ فوتبال: توپ فوتبال وسیلۀ بازی کروی شکلی است از جنس چرم یا ماده ای استاندارد و مورد تأیید فیفا که بازیکنان با ضربه زدن به آن تلاش می کنند آن را به سمت دروازۀ حریف ببرند و با عبور دادن آن از خط دروازۀ حریف، امتیاز تیمی بگیرند یا در اصطلاح گل بزنند.
  • تیم فوتبال: گروهی یازده نفره از بازیکنان فوتبال را تیم فوتبال می نامند که هدف یکسانی دارند: برد تیم روبرو. در فوتبال استاندارد تعداد اعضای تیم فوتبال 11 نفر است.
  • مربی فوتبال و سرمربی: هر تیم فوتبال نیاز به افراد متخصصی دارد که مسئولیت آموزش تکنیک ها و تاکتیک ها به بازیکنان تیم، ارتقای آمادگی جسمانی و ذهنی آنها، طراحی استراتژی های بازی و تبیین آنها برای بازیکنان را بر عهده بگیرند. به این افراد مربی گفته می شود. فردی که مدیریت کل تیم و مربیان آن را انجام می دهد، سرمربی است.
  • تحلیل گر (آنالیزور): تحلیل گر فردی خبره در عرصۀ فوتبال است که قبل از هر مسابقه و در طول آن، وضعیت تیم حریف را از جنبه های مختلف بررسی می کند و نتایج تحلیل های خود را برای استفاده در برنامه ریزی بازی و طراحی تمرینات اختصاصی قبل از هر مسابقه یا در حین آن، در اختیار سرمربی و مربیان قرار می دهد.
  • کاپیتان: بازیکنی که در زمین حضور دارد و مسئول رهبری تیم در طول مسابقه است. این بازیکن با بستن یک بازوبند روی یکی از بازوهای خود (معمولاً بازوی چپ) از دیگر بازیکنان متمایز می شود. تعیین نوبت بازی، اعلام اعتراضات در چارچوب قوانین و در طول بازی به داور و دیگر کارهای کلیدی که باید در طول بازی به انجام رسد در چارچوب وظایف و مسئولیت های کاپیتان قرار دارد.
  • دروازه‌بان: بازیکنی که در چارچوب دروازه می ایستد و آخرین نفر تیم به شمار می آید که باید مانع ورود توپ به دروازۀ خودی شود. دروازه بان تنها بازیکن اصلی فوتبال است که اجازه دارد توپ را در محدودۀ مشخصی از زمین و در زمانی که بازی در جریان است با دست بگیرد.
  • مدافع : به هر یک از بازیکنان اصلی که عمدتاً در زمین تیم خودشان حاضر هستند و بین دروازه بان خودی و مهاجمان تیم حریف بازی می کنند. اصلی ترین کار مدافعان خنثی ساختن تاکتیک های تهاجمی تیم حریف است. در بازی فوتبال مدافعان مختلفی وجود دارند که بسته به سیستم بازی به کار گرفته می شوند. انواع مدافعان در فوتبال عبارتند از: مدافع مرکزی، مدافع کناری، سوئیپر، مدافع جلو زن، مدافع لیبرو (آزاد).
  • هافبک: بازیکنی که در فاصلۀ میان خط دفاع تیم خودی و خط مهاجمین بازی می کند هافبک نامیده می شود. هافبک ها معمولاً در میانۀ زمین حضور دارند و دو وظیفۀ اصلی به عهدۀ آنان است:
    • مشارکت در دفاع با مدافعان تیم خودی
    • تدارک حمله برای گل زنی مهاجمان خودی.

انواع مختلف هافبک ها عبارتند از: هافبک تهاجمی، هافبک دفاعی، هافبک میانی، هافبک کناری.

  • مهاجم: به بازیکنی که در نوک پیکان حمله قرار دارد. معمولاً مهاجمین در طول بازی نزدیک ترین بازیکن تیم به دروازه و دروازه بان تیم حریف هستند. مهم ترین انتظاری که از مهاجمین می رود، گلزنی است. مهاجمین نیز گونه های مختلفی دارند که عبارتند از مهاجم نوک، مهاجم کنار و مهاجم کاذب.
  • بازیکنان ذخیره (نیمکت نشین): به اعضای تیم فوتبال که در داخل زمین حضور ندارند و در طول بازی ممکن است به جای یکی از بازیکنان اصلی وارد زمین شوند، بازیکن ذخیره گفته می شود. تا قبل از شیوع کرونا هر تیم می توانست سه بازیکن ذخیره به زمین بفرستد، اما بعد از کرونا این تعداد به 5 نفر افزایش یافت.

!در مسابقه های تدارکاتی تعداد تعویض ها مطابق با توافق تیم ها خواهد بود و می تواند نامحدود باشد.

  • هت‌تریک: زمانی که یک بازیکن در یک بازی سه گل به ثمر برساند، در اصطلاح فنی هت‌تریک کرده است.
  • دبل: زمانی که یک بازیکن در یک بازی دو گل به ثمر برساند، در اصطلاح فنی دبل کرده است.
  • کلین‌شیت (دروازه بسته): زمانی که دروازۀ یک تیم در یک مسابقه بسته بماند، در اصطلاح فنی آن تیم یا دروازه‌بان کلین شیت (دروازه بسته) انجام داده است.
  • دیواره دفاعی: به تعدادی از بازیکنان که در کنار هم در مقابل ضربۀ آزاد تیم حریف به گونه ای می ایستند که دید زنندۀ ضربه آزاد محدود شود و به واسطه حضور آنان نتواند به راحتی و با هر ضربه ای گل بزند، دیوارۀ دفاعی می گویند.

!تعداد نفرات در دیواره دفاعی و موقعیت ایستادن آنها به تشخیص دروازه بان بستگی دارد. دروازه بان بسته به فاصله توپ از دروازه، زاویه توپ با دروازه و پاره ای دیگر از عوامل تأثیرگذار تعداد نفرات و محل ایستادن آنها را تعیین می کند.

!دیواره دفاعی باید دست کم 10 یارد از توپ کاشته شده فاصله داشته باشد.

  • آوانتاژ: طبق قانون، داور در مواردی مجاز است از توقف بازی در نتیجۀ خطای بازیکنان حریف خودداری کند، به دو شرط: نخست این که ادامۀ بازی فرصت گل زنی یا خلق موقعیت در اختیار تیمی قرار دهد که بر روی بازیکنش خطا شده است. دوم این که بازیکنی که تحت خطا قرار گرفته است به شدت آسیب ندیده باشد و نیاز به رسیدگی فوری کادر امداد نداشته باشد.
  • سیستم فوتبال: به آرایش تیمی که تعیین کنندۀ طرز قرارگیری بازیکنان در زمین، پست های آنان و مأموریت های هر یک از آنها است سیستم فوتبال می گویند. آرایش تیمی و سیستم فوتبال هر تیم، تابع رویکرد تدافعی یا تهاجمی آن تیم، توانمندی های بازیکنان آن تیم و برخی عوامل دیگر است.
  • خلاف جریان بازی: هر گاه تیمی در طول بازی نسبت به حریف خود برتری فنی داشته و توپ و زمین را بیشتر در اختیار داشته باشد، اما برخلاف انتظار گلی دریافت کند یا بازنده شود، می گوییم خلاف جریان بازی این اتفاق افتاده است.
  • ضد فوتبال: این واژه زمانی استفاده می شود که یک تیم بیش از اندازه تدافعی، درگیرانه و با اتکا به نبردهای فیزیکی بازی کند، به طوری که تیم مقابل نتواند تاکتیک های خود را به نمایش بگذارد و در کل، تماشاگران بازی زیبایی را شاهد نباشند.
  • پاس گل: هر گاه بازیکنی به هم تیمی خودش توپ را پاس دهد و هم تیمی وی بتواند پاس دریافتی او را به گل تبدیل کند، پاس گل داده شده است.
  • ضربه کات دار: ضربه کات دار به ضربی ای گفته می شود که مسیر توپ، مستقیم نیست بلکه انحنا دارد. از آنجا که در این قبیل ضربات، توپ مسیری شبیه به موز را طی می کند، در اصطلاح انگلیسی به این ضربات، ضربه موزی (Banana Kick) گفته می شود.
  • دفاع اتوبوسی: هر گاه تیمی از تعداد زیادی بازیکن برای دفاع در برابر حملات حریف استفاده کند، در اصطلاح دفاع اتوبوسی انجام می شود.
  • محوطه جریمه: به این بخش از زمین فوتبال، محوطه 18 قدم هم گفته می شود. این قسمت از زمین فوتبال با دو خط به فاصله 16.5 متر از داخل تیرهای دروازه در روی خط دروازه به طرف گوشه ها کشیده می شود و با خطی به موازات خط دروازه به هم وصل می گردند. نقطه پنالتی در این محوطه قرار دارد. اگر بازیکنان تیم خطایی با جریمه ضربه آزاد مستقیم در محوطه جریمه خودی مرتکب شوند، ضربه پنالتی اعلام خواهد شد.

منابع و ارجاعات

  • کتاب روزی روزگاری فوتبال تألیف مرحوم دکتر حمیدرضا صدر
  • کتاب فوتبال علیه دشمن، تألیف سایمون کوپر و ترجمه عادل فردوسی پور
  • سایت های رسمی فدراسیون ها و کنفدراسیون های فوتبال
  • وبسایت های محتوایی ورزشی
 

نظرات کاربران

1 دیدگاه در “فوتبال | تاریخچه، قوانین، اصطلاحات

  1. کریمی فر گفت:

    چقدر تاریخچه جالبی داره فوتبال من خودم خیلی به این نوع مطالب علاقه دارم

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

سه × دو =