بیماری فیستول مقعدی چیست؟ | راهنمای جامع | علائم، علل، پیشگری و درمان | 0 تا 100

همانطور که می دانیم، مقعد دارای دو اسفنکتر داخلی و خارجی است و در دیواره مقعد، آن هم درست در فضای بین این دو اسفنکتر جایگاه قرار گیری غدد مقعدی است. اگر این فضا برای غدد مقعدی مدت زیادی مسدود باشد، آبسه و عفونت به وجود می آید. در صورت عدم رسیدگی و درمان، آبسه مقعدی می تواند از این فضا تا سطح پوست گسترش یابد و در نتیجه فیستول مقعدی را سبب شود. شروع این نوع فیستول، با ایجاد آبسه هایی در اطراف و حتی مجاور مقعد خواهد بود. فیستول مقعدی همانند آبسه مقعدی، اسهال، یبوست، هموروئید، شقاق، بیماری سنگ کیسه صفرا، ورم معده، کبد چرب، زخم معده، رفلاکس معده، سلیاک، کولیت زخمی، پانکراتیت، سیروز کبد و… یکی از انواع بیماری های دستگاه گوارش بدن انسان است.

در انتها هم این عبارت قید شود: در این مطلب، شیوع، علائم، علل، تشخیص، درمان و شرایط مراجعه به پزشک برای بیماری فیستول مقعدی، ارائه می شود. امید است با مطالعه این مطلب شناخت خوبی از این بیماری به دست آورید.

انواع فیستول مقعدی

این بیماری مقعدی بسته به اینکه چه بافتی از ناحیه مقعد را به یکدیگر متصل نموده، می تواند شامل انواع مختلفی باشد که عبارتند از:

• فیستول زیر مخاطی: در بین انواع فیستول این نوع آن بسیار ساده است و کانال آن به صورت سطحی از زیر مخاط مقعد عبور می کند و موجب به وجود آمدن آن می شود.
• فیستول اکسترا اسفنکتریک: از راست روده شروع شده و در جهت معطوف (به سمت پایین) حرکت می کند تا توسط عضله‌ ی لواتور آنی کف لگن به سطح پوست راه پیدا کند. این عارضه از خطوط دندانه‌ ای (جایی که غدد مقعد در آن قرار دارد) شکل می گیرد. از همین روی این فیستول اغلب ناشی از بیماری هایی مانند کرون، کولیت اولسرو، آپاندیسیت و … است.
• فیستول سوپر اسفنکتریک: شروع کانال این فیستول از بین عضلات اسفنکتر خارجی و داخلی می باشد و به سمت بالاتر افزایش پیدا می کند. عبور این کانال از میان عضلات پوبورکتالیس می باشد و فاصله ای که با مقعد دارد حدود یک اینچ می باشد و بعد وارد پوست می شود.
• فیستول ترانس اسفنکتریک: این نوع بیماری موجب بروز مجرایی می ‌شود که از عضلات داخلی یا خارجی و یا از پشت مقعد آغاز شده و از عضله ‌ی اسفنکتر خارجی گذر کرده و بر روی پوست نواحی اطراف مقعد نمایان می ‌شود. این نوع فیستول ظاهری شبیه به نعل دارد و امکان بروز آن بین 20 تا 25 درصد است.
• فیستول اینتر اسفنکتریک: منشا این فیستول از بین عضلات داخلی و خارجی مقعد شروع می شود و بعد از اینکه از عضله اسفنکتر عبور می کند، از قسمتی که به مقعد بسیار نزدیک است، خارج می شود. در بین انواع فیستول این مورد بسیار در افراد رخ می دهد، به طوری که می توان گفت ۷۰ درصد افرادی که به این بیماری دچار می شوند، این نوع از فیستول را تجربه می نمایند.

علائم شایع فیستول مقعدی

از مهم ترین علائم فیستول مقعدی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• التهاب پوست
• خروج ترشحات بدبو از محل فیستول
• بی اختیاری مدفوع و گاز روده
• وجود آبسه های مکرر و دائمی در اطراف مقعد
• تب بالا (که ناشی از گسترش عفونت در بدن است)
• مشاهده‌ سوراخ فیستول در پوست اطراف ناحیه ‌ی مقعد
• احساس درد (که با ریتم ثابت و یا ضربان دار همراه با احساس سوزش به هنگام نشستن، حرکت کردن، اجابت مزاج و سرفه در مقعد و اطراف آن حس می ‌شود)

علل بیماری فیستول مقعدی

از عوامل بروز این بیماری می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• عدم درمان یا درمان ناقص آبسه مقعدی (مهم ترین علت ایجاد بیماری فیستول مقعدی)
• ابتلا به دروتیکولیت
• هیدرآدنیت چرکی
• ابتلا به ایدز
• داشتن تروما و ضربه
• ابتلا به سل
• بیماری التهابی روده یا کرون
• وجود عفونت های مزمن روده و معده
• عوارض جراحی در نزدیکی مقعد
• برقراری رابطه های جنسی مقعدی پی در پی
• ابتلا به سرطان روده و معده

عوارض فیستول مقعدی قبل و بعد از درمان

عوارض احتمالی فیستول مقعدی قبل از درمان عبارتند از:

• ابتلا به یبوست مزمن
• بی اختیاری روده
• عود فیستول

همچنین عوارض این بیماری بعد از درمان (عمل جراحی) شامل موارد زیر می شود:

• احتباس ادرار
• خونریزی شدید
• تنگی مقعد
• ترشحات غیر طبیعی
• اختلال در مدفوع
• تشکیل لخته در داخل سیاهرگ های موجود (باعث بوجود آمدن هموروئید می شود)
• تاخیر در بهبود زخم (زخمی که بیش از 12 هفته بهبود نیافته باشد)

چنانچه پس از عمل جراحی فیستول هر یک از عوارض بالا را داشتید، به پزشک خود مراجعه نمایید. چرا که ممکن است هر یک از این عوارض علامت بیماری جدید دیگری باشد.

شیوه تشخیص بیماری فیستول مقعدی

فیستول مقعدی نشانه های واضح و مشخصی دارد که می ‌توان به راحتی آن را تشخیص داد و پزشک با انجام یک معاینه ‌ی ساده و روتین با مشاهده‌ ی سوراخ فیستول بر روی سطح پوست ناحیه ‌ی مقعد و وجود التهاب و تورم به وجود آن پی می برد. ممکن است در برخی موارد خاص که علائم و نشانه های ظاهری فیستول قابل رویت نیست، نیاز به انجام معاینات و آزمایشات اضافی مانند موارد زیر باشد:

• معاینه فیزیکی رکتوم با انگشت: قسمت انتهایی روده به طول 12 تا 15 سانتی ‌متر که به مقعد ختم می ‌شود.
• آنوسکوپی: دکتر با وسیله مخصوصی به نام آنوسکوپ داخل رکتوم و قسمت های مشکوک به فیستول را مشاهده می کند.
• پروکتوسکوپی: استفاده از یک تلسکوپ ویژه با یک نور در انتهای آن برای مشاهده داخل مقعد.
• سونوگرافی
• اسکن ام آر آی یا سی تی اسکن

اگر فیستول پیدا شود، پزشک ممکن است بخواهد آزمایش ‌های بیشتری را انجام دهد تا ببیند آیا این مریضی به بیماری کرون (یک بیماری التهابی روده) مرتبط است یا خیر (حدود 25 درصد از افراد مبتلا به بیماری کرون دچار فیستول می ‌شوند). آزمایش خون، عکسبرداری با اشعه ایکس و کولونوسکوپی از جمله آزمایشات تکمیلی برای تشخیص بهتر هستند.

درمان فیستول مقعدی در طب سنتی و جدید

درمان فیستول با روش های خانگی و طب سنتی راه حل قطعی برای درمان این بیماری نیست. ولی می تواند علائم را به طور موقتی تسکین داده و حال بیمار را بهتر کند. برخی از روش ها برای تسکین علائم عبارتند از:

• استفاده از روغن درخت چای: روغن درخت چای به داشتن خواص آنتی باکتریال، آنتی ویروسی و ویژگی های ضد التهابی معروف است. قدرت بهبود این ماده، آن را در میان محصولات دارویی مفید قرار داده است. روغن درخت چای را می توانید به صورت یک پماد طبیعی برای کشتن میکروب ها و رشد گلبول های سفید، مورد استفاده قرار دهید. برای تسکین علائم فیستول روغن درخت چای را با روغن زیتون ترکیب کرده، آن را با گوش پاک کن بر روی ناحیه مورد نظر بمالید. بعد از یک ساعت، ناحیه را با آب سرد بشویید. این کار را یک در روز و به مدت چند روز انجام دهید.
• مصرف دمنوش مرزنجوش: دمنوش این گیاه دارویی تاثیر بسیار زیادی برای درمان بیماری دارد و به همین دلیل بهتر است آن را روزانه ۳ بار میل کنید.
• مصرف دمنوش زنجبیل: چای زنجبیل یک درمان خانگی قدیمی است که سیستم گوارشی را تسکین داده و درد، حالت تهوع و یبوست را کاهش می دهد. همچنین سیستم ایمنی را تقویت کرده و حس و حال شما را بهبود بخشیده و در غلبه بر علائم فیستول موثر واقع می شود. مصرف چند بار در روز این دمنوش می تواند برای شما مفید باشد.
• استفاده از زرد چوبه: زرد چوبه یکی از قوی ترین عوامل گیاهی ضد باکتری و ضد ویروسی در طبیعت است. این گیاه به تقویت سیستم ایمنی بدن شما کمک می کند. پودر زردچوبه را با شیر بجوشانید و کمی عسل به آن اضافه کرده و میل کنید.
• مصرف دمنوش گیاه میخک: گیاه میخک همچنین از بروز عفونت های انگلی در بدن شما جلوگیری می کند. چند میخک یا پودر میخک را در آب معمولی بجوشانید یا با اضافه کردن آن به چای سبز یا چای زنجبیل به آن حالتی خوش طعم بدهید. نوشیدن این معجون به تسکین علائم فیستول کمک می کند.
• مصرف میوه گریپ فروت: میوه گریپ فروت دارای خاصیت درمانی بالایی است. عصاره هسته این میوه می تواند به جلوگیری از ترشحات این بیماری کمک کند. به این صورت که باید به صورت موضعی عصاره را اعمال کرده و پس از 20 دقیقه شسته و خشک کنید. این روش درمان قطعی برای ترشحات نیست ولی می تواند آن را بهتر کند.
• استفاده از زالو: امروزه بیشتر در جراحی پلاستیک و سایر جراحی های میکروبی استفاده می شود. گمان می شود که این موجود می تواند با خاصیت درمانی که دارد عفونت را جذب کرده و قسمت های دیگر بدن را درگیر عفونت ناشی از فیستول نکند.
• استفاده از روغن بنفشه: یکی از انواع روغن های گیاهی که برای درمان فیستول مورد استفاده قرار می گیرد، روغن بنفشه می باشد. این روغن خواص بسیار زیادی دارد و می تواند التهاب فیستول را کاهش دهد. اگر شما این روغن را با استفاده از روغن های دیگری مانند روغن هلو، شفتالو و یا روغن تخم خیار ترکیب کنید اثرات آن را بیشتر مشاهده خواهید کرد. بهتر است به صورت روزانه این روغن را روی ناحیه فیستول خود بزنید تا به مرور زمان بیماری شما درمان شود.

انواع روش های درمان در طب جدید پزشکی وجود دارند که پزشک بستگی به شرایط فرد بهترین را بر می گزیند. این روش ها عبارتند از:

• مصرف آنتی بیوتیک: از جایی که فیستول محل جمع شدن عفونت و چرک است، می توان پیش از عمل، برای کاهش عفونت و چرک از آنتی بیوتیک استفاده نمود. مصرف یک دوره کامل از آنتی بیوتیک علاوه بر این که عفونت و چرک محل فیستول را کاهش می دهد، میزان موفقیت عمل را هم تا حد زیادی افزایش می دهد.
• استفاده از چسب فیبرین: تنها روش درمانی غیر جراحی، چسب فیبرین است. در این روش، ماده فیبرینی توسط منفذ فیستول تزریق می شود، سپس منفذ فیستول به وسیله ی بخیه مسدود می شود. این یک روش بدون درد، ساده و امن است که میزان استرس بیمار را به حداقل می رساند. میزان موفقیت اولیه این روش بالا و حدود 77% است که در طی شانزده ماه به چهارده درصد کاهش پیدا می کند.
• لیزر درمانی: لیزر درمانی می تواند بدون درد و خونریزی فیستول را درمان کند. عمل لیزر سرپایی است و به بیهوشی نیازی ندارد. لیزر نسبت به جراحی باز با سرعت بیشتر و مدت محدود تر انجام می شود و همچنین فرد بعد از لیزر می تواند سریع تر به کار و فعالیت روزانه ی خود باز گردد. در این روش احتمال بی اختیاری مقعدی، احتمال عود و یا عفونت، کم تر از دیگر روش هاست. همچنین در عمل لیزر احتمال انتقال بیماری هایی مانند اچ آی وی و هپاتیت و مانند آن به صفر می رسد. پزشکان هم از این روش به علت کم تهاجمی بودن و آسان بودن بیشتر از عمل های باز و قدیمی استقبال می کنند.
• عمل جراحی: روش های مختلف درمان به وسیله ی عمل جراحی شامل موارد زیر می شود:
  • عمل جراحی فیستولوتومی: فیستولوتومی روش پرکاربرد عمل فیستول است که در اغلب موارد از آن استفاده می ‌شود. در این روش جراحی برش باز در تمام طول بیماری زده می ‌شود تا بیماری از داخل به بیرون شروع به ترمیم نماید. از آنجایی که در این روش پوست و عضله‌ی تونل به طور کامل باز شده است، 1 الی 2 ماه زمان برای ترمیم نیاز است. این زخم پس از مدتی تبدیل به یک شیار شده و بیماری درمان می شود.
  • عمل جراحی با روش فلپ آدوانسمنت: در این روش با کمک گرفتن از بافت های بدن مانند قسمتی از روده، فیستول را ترمیم می ‌کنند. این روش اغلب برای بیماری‌ های پیچیده تر و یا افراد در معرض خطر بی‌اختیاری مقعدی کاربرد دارد. میزان موفقیت عمل فیستول با روش فلپ 50% گزارش شده است اما شرایطی مانند ابتلا به کرون، استعمال سیگار و… می ‌تواند احتمال عود مجدد بیماری را افزایش دهد.
  • عمل جراحی با روش استن یا ستون: اگر بیماری، به نسبت قابل توجهی از عضلات اسفنکتر مقعد عبور کرده باشد، جراح در وهله اول تکنیک سِتون گذاری را پیشنهاد می دهد. وی با قرار دادن یک نخ جراحی، از جنس ابریشم یا لاتکس (سِتون) ، درون فيستول، عفونت درون آن را تخلیه می کند.
  • عمل جراحی بستن مجرای فیستول بین اسفنکتری: این شیوه درمان، معمولاً برای فیستول های پیچیده یا عمقی کاربرد دارد. در طول عمل جراح در قسمت فوقانی محل تشکیل بیماری، یک برش ایجاد کرده و عضلات اسفنکتر از یک دیگر فاصله می گیرند. سپس هر دو دهانه کانال بیماری بسته شده و جراح، آن را می شکافد. در نتیجه بیماری تخلیه شده و بر آمدگی آن از بین می رود.
  • عمل جراحی پلاگین بیولوژیکی: پلاگین بیولوژیکی، بافت انسانی است که معمولاً از روده گرفته می شود. پلاگین مخروطی شکل است که به سوراخ داخلی عارضه بخیه می ‌شود، تا بافت جدید در اطراف آن رشد نماید. میزان موفقیت این عمل فیستول 80% گزارش شده است. همچنین انجام این جراحی نیاز به 24 ساعت بستری در بیمارستان دارد. از عوارض پلاگین می ‌توان به تشکیل آبسه، درد و جابه جایی فیستول اشاره نمود.

پیشگیری از ابتلاء به فیستول مقعدی

برخی از موارد مهم که در پیشگیری از فیستول مقعدی توصیه شده است، عبارت است از:

• داشتن رژیم غذایی سالم
• نوشیدن آب کافی
• رعایت بهداشت مقعد و شستشوی مداوم آن (از طرفی پرهیز از زیاده روی در شستشو مقعد و یا مصرف شوینده های حساسیت زا)
• ورزش کردن و فعالیت بدنی کافی
• پرهیز از روابط جنسی پر خطر
• درمان سریع بیماری های گوارشی مانند اسهال و یبوست

لغات و اصطلاحات مهم در زمینه فیستول مقعدی عبارت است از:

• عضله‌ ی لواتور آنی: ماهیچه بالا برنده مقعد یا عضله لواتور آنی، کار آن حمایت و پشتیبانی از احشاء لگنی و کمک به افزایش مقاومت در برابر فشار درون شکمی است.

• هیدرآدنیت چرکی: نوعی بیماری پوستی است که توسط آبسه ‌های خوشه‌ ای یا بثورات زیر جلدی مشخص می ‌شود. در بسیاری از موارد این جوش ‌ها عاری از باکتری‌ های واقعی هستند. محل ‌های ایجاد جوش معمولاً زیر بغل، زیر سینه، کشاله ران و باسن هستند.

• وبسایت درمانگران ایران
• محتوای تخصصی در حوزه سلامت و بهداشت