گل کلم چیست | انواع، خواص، طبع، ویتامین ها، عوارض و موارد مصرف

گل کلم جزو سبزیجات بوده و یکی از انواع کلم (مانند کلم سفید، کلم بروکلی، کلم قمری و …) است. گل کلم غنی از فیبر است و به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند. این گیاه، خویشاوندی نزدیکی با کلم بروکلی دارد و مانند کلم بروکلی، به‌ شکل دسته‌ای محکم با هسته‌ای ضخیم به هم وصل می‌شوند. رایج ترین رنگ گل کلم سفید است، اما این سبزی در رنگ‌های نارنجی، بنفش و سبز نیز وجود دارد. در طب سنتی، کلم دارای طبع گرم و خشک است. گل‌کلم در تهیه غذاها و خوراکی های مختلفی مانند خوراک گل کلم، ترشی گل کلم یا ترشی مخلوط، ترشی هفت بیجار، سوپ تره و گل کلم، پای پنیری گل کلم، گل کلم و تخم مرغ و … کاربرد دارد. می توان سرخ شده، آب‌پز، یا بخارپز و به صورت خام مصرف کرد.

در این مطلب؛ پیشینه، طبع، خواص و ویتامین ها، مضرات، شیوه نگهداری و موارد مصرف گل کلم ارائه می شود. امید است با مطالعه این مطلب شناخت خوبی از گل کلم به دست آورید.

پیشینه و تاریخچه گل کلم

گل کلم از آسیای صغیر منشا گرفته و اولین بار در 600 سال قبل از میلاد مسیح در ترکیه کشت شده است. این گیاه در قرن 16 در اروپا رایج شد اما در آغاز قرن 20 در آمریکا کشت شد.

انواع گل کلم

گل کلم در رنگ های متفاوت وجود دارد که عبارتند از:

• گل کلم نارنجی (پرتقالی): این نوع گل کلم، به نام گل کلمِ Cheddar نیز شناخته می شود، رنگ نارنجی روشن هستند. آنها حاوی رنگدانه نارنجی هستند که به آنها بتاکاروتن گفته می شود

• گل کلم بنفش: این نوع گل کلم، رنگ بنفش چشمگیری دارد و لطیف بوده و دارای عطر و طعم ملایمی است. می توانید این نوع گل کلم ها را بپزید یا آنها را در سالاد خود بریزید

• گل کلم سبز: این نوع گل کلم که رومانسکو یا Romanesco نامیده می شود، سبز لیمویی بوده و دارای قله های نوک تیز در سطح است. از نظر کیفیت بسیار کم تر از بسیاری از انواع دیگر گل کلم است و از انرژی کمتری نیز برخوردار است

• گل کلم هندی: این نوع گل کلم، می تواند رطوبت و گرمای زیاد را بسیار بهتر کنترل کند و به این دلیل که خیلی زود بالغ می شود. بیشتر گل کلم های هندی انواع کوتوله ای از انواع گلوله برفی یا ارفورت هستند
• گل کلم سفید: گل کلم سفید رایج ترین نوع گل کلم است. این نوع، ساقه سفید با برگ های محصور دارد. قسمت خوراکی گیاه، ساقه است

• گل کلم اروپایی: این نوع گل کلم، در مناطق اروپا از جمله آلمان، فرانسه، انگلیس و هلند کشت می شود. برخی از مهمترین انواع شامل شمال، خشم، روسکوف، کورنیش، ارفورت و گلوله برفی است

مزاج، طبع و مصلح گل کلم

طبع و مصلحات گل کلم به شرح زیر است:

• طبع گل کلم: گرم و خشک
• مصلح گل کلم: آویشن، زردچوبه و فلفل سیاه

ترکیبات، ویتامین ها و مواد معدنی گل کلم

ارزش غذایی 100 گرم گل کلم آبپز به صورت زیر است:

• مواد تشکیل دهنده اصلی گل کلم: انرژی (23 کیلوکالری)، کربوهیدرات (11 گرم)، پروتئین (1.84 گرم)، پروتئین (0.45 گرم)، آب (93.00 گرم)، فیبر (2.30 گرم)،  قند (1.86 گرم)
• ویتامین های گل کلم: ویتامین A (00 میکروگرم)، ویتامین E (0.07 میلی گرم)، ویتامین K (13.80 میکروگرم)، ویتامین C (44.30 میلی گرم)، ویتامین B1 (0.04 میلی گرم)، ویتامین B2 (0.05 میلی گرم)، ویتامین B3 (0.41 میلی گرم)، ویتامین B4 (39.10 میلی گرم)، ویتامین B5 (0.51 میلی گرم)، ویتامینB6 (0.17 میلی گرم)، ویتامینB9  (44.00 میکروگرم)
• مواد معدنی گل کلم: کلسیم ( 16.00میلی گرم)، آهن (32 میلی گرم)، منیزیم (9.00 میلی گرم)، فسفر (32.00 میلی گرم)، پتاسیم (142.00 میلی گرم)، سدیم (242.00 میلی گرم)، روی (0.17 میلی گرم)، مس (0.02 میلی گرم)، منگنز (0.13 میلی گرم)، سلنیم (0.60 میکروگرم)

فواید دارویی و درمانی گل کلم        

گل کلم دارای فواید زیادی است که برخی از آن ها عبارتند از:

• بهبود سلامت قلب و عروق: گل کلم ویتامین K دارد که دارای خواص ضد التهابی است، مصرف منظم گل کلم، گردش خون سالم را تضمین می کند و به حفظ رگ های خونی کمک می کند
• کمک به جلوگیری از سرطان: گل کلم، حاوی مقادیر فراوانی از آنتی‌اکسیدان‌ها بوده که می‌تواند از ابتلا به انواع سرطان‌ها، بیماری‌های قلبی و سکته مغزی جلوگیری کرده و برای جلوگیری از رشد سلول های سرطانی کمک کننده است. مصرف سبزیجات خانواده کلمیان مانند گل کلم به کاهش خطر ابتلا به انواع مختلف سرطان مانند سرطان مثانه، سرطان ریه، سرطان مثانه، سرطان پستان، سرطان پروستات، سرطان تخمدان و سرطان دهانه رحم کمک می کند
• پیشگیری از اختلالات معده: گل کلم منبع فیبر بوده و به فرآیند هضم غذا کمک می کند. در نتیجه روند حذف سموم بدن را افزایش می دهد. این ماده غذایی همچنین از پوشش معده محافظت کرده و به مقاومت در برابر رشد باکتری های هلیکوباکتری پیلوری و بروز اختلالات مختلف شکم مانند زخم معده و سرطان روده جلوگیری می کند
• کمک به جذب آهن: گل کلم دارای ویتامین C است و به جذب آهن و همچنین افزایش هموگلوبین در خون کمک می کند
• کمک به کاهش وزن: گل کلم ها به کاهش وزن کمک می کند. می توان مقدار زیادی از گل کلم را بدون نگرانی از افزایش وزن مصرف کرد. گل کلم همچنین به عنوان منبعی غنی از فیبر است که هضم را بهبود ببخشد
• کمک به بهبود سلامت استخوان ها: گل کلم ویتامین C دارد و نقش مهمی در تولید کلاژن دارد. کلاژن از مفاصل و استخوان ها در برابر آسیب های التهابی محافظت می کند. گل کلم همچنین، حاوی ویتامین K است و این ممکن است به جلوگیری از تحلیل رفتن استخوان در مردان و زنان کمک کند.

عوارض و منع مصرف گل کلم

با وجود خواصی که گل کلم دارد، اما ممکن است برای افراد مضر بوده یا زیاده روی در مصرف آن عوارضی را در پی دارد. از جمله موارد زیر:

• افزایش خطر سنگ کلیه: گل کلم منبع خوبی از پورین‌ها است و زیاده روی در مصرف آن برای کلیه ‌ها ضرر دارد. پورین‌ها در بدن تبدیل به اسید اوریک می‌شوند و ممکن است باعث نقرس یا سنگ کلیه شوند
• افت فشار خون: گل کلم به دلیل دارا بودن پتاسیم، باعث پایین بردن فشار خون می شود. مصرف زیاد گل کلم می تواند فشار خون را تا حد خطرناکی پایین بیاورد
• ایجاد نفخ: گل کلم حاوی کربوهیدرات است و گاهی به صورت کامل در دستگاه گوارش تجزیه نمی شود. برخی کربوهیدرات های گل کلم توسط روده جذب می شوند. این امر موجب ایجاد نفخ شده و گاهی نیز بیماری های گوارشی را بوجود می آورد
• واکنش‌های آلرژیک: مصرف گل کلم ممکن است در برخی افراد باعث واکنش های آلرژیک شود مانند خارش شدید، مشکل در تنفس، تورم دست و صورت و …
• امکان ایجاد خطر در دوران بارداری: در مورد عوارض جانبی گل کلم در این دوران بارداری اطلاعات زیادی وجود ندارد و بنابراین بهتر است گل کلم را طبق توصیه‌ پزشک و در حد متوسط مصرف کنید

موارد مصرف گل کلم

گل کلم خام را به صورت خام، می توان برای تهیه انواع ترشی، شور و سالاد مانند ترشی گل کلم یا ترشی مخلوط، ترشی هفت بیجار،  استفاده کرد. همچنین گل کلم به صورت سرخ شده، آب پز و بخارپز در تهیه غذاهای مختلف مانند پلوی گل کلم ، خورشت کلم، سوپ کلم، کوکو کلم و … کاربرد دارد.

لغات و اصطلاحات به کار برده شده در مقاله گل کلم عبارت است از:

• پورین: پورین یک ترکیب ارگانیک است که در تمام سلول‌های بدن انسان‌ها و همچنین در بسیاری از مواد غذایی گیاهی و محصولات حیوانی وجود دارد. پورین موجود در مواد غذایی طی فرآیند هضم به اسید اوریک تبدیل می‌شود.

• کتاب تغذیه در طب سنتی و ایرانی اسلامی از دکتر غلامرضا کردافشاری
• وبسایت های محتوایی حوزه مواد غذایی و طب سنتی