انگور (Grape)

انگور، میوه نرم ‌پوست و شیره ‌داری است که از درخت انگور به عمل می‌آید. درخت انگور، مو نامیده می‌شود. میوه انگور به دو دسته دانه‌دار و بی‌دانه تقسیم می‌شود. هر یک از این دو جور در رنگهای مختلف سرخ و سیاه و زرد و تقریباً سبز دیده می‌شوند. از این میوه زیبا و خوشمزه محصولات متنوعی نیز مانند کشمش، مویز، سرکه و… تهیه می شود. همچنین انگور به صورت کشمش، در تهیه کیک و شیرینی ها مانند شیرینی کشمشی کاربرد دارد.

در این مطلب؛ خواص و ویتامین ها، انواع، مضرات، طبع و مصلح و مشخصات گیاه انگور ارائه می شود. امید است با مطالعه این مطلب شناخت خوبی از این میوه به دست آورید.

مشخصات انگور

مشخصات میوه انگور عبارت است از:

• نام های دیگر: مو، تاک، زز، تنک، کرم، عنب، انگور و حتی بوداوه، آمیا سلوقی، کَرم برّی و دیورز و تله رز، غوره، میوه رش و تره رش
• نام لاتین: Vine tree Grape
• اشکال دارویی: میوه، برگ، دانه

انواع انگور

رنگ، شکل و طعم‌های از انگور متفاوتی وجود دارد و برخی از معروف ترین انواع آن عبارت است از:

• انگور یاقوتی: خاستگاه اصلی انگورهای یاقوتی سرخ و سفید، استان سیستان و بلوچستان است. یاقوتی از انگورهای بی‌دانه است

• انگور شصت عروس (ریش بابا): این نوع انگور را را با نام های ریش بابا، انگور حسینی و انگشت عروس هم می شناسند و جزو خوشمزه ترین انگورهای ایران است. انگور حسینی پر آب، گوشت آلود و دارای دانه های نسبتا بزرگ است. از انگور حسینی صورت تازه مصرف می شود و برای خشک کردن استفاده نمی شود

• انگور بی‌دانه: انگور سفید بی‌دانه یکی از معروف ‌ترین انواع انگور است و کشمش آن به‌ عنوان محصول صادراتی به کشورهای دیگر فرستاده می‌شود. این انگور از بهترین نوع انگور مجلسی است و دانه‌های آن معمولا گرد و بدون هسته‌ می باشد

• انگور شانی یا شاهانی: انگور شانی یا شاهانی دانه‌ سیاه و تیره است. یکی از فراورده‌های این نوع انگور، مویز است که از نظر علمی و طب سنتی توصیه‌های زیادی درباره مصرف آن شده است

• انگور رازقی: انگور رازقی، خوشه هایی کشیده و خوش فرم با حبه های درشت و آبدار دارد. انگور رازقی کشت شده در شیراز معمولا سفید بوده و انگور رازقی کشت شده در خراسان قرمز رنگ است

• انگور عسگری یا انگور شیرازی: انگور عسگری یا انگور شیرازی، معروف ترین انگور ایران از نظر طعم و مزه است. این انگور در استان فارس کشت شده و دانه های درشت و خواص زیادی دارد. از انگور عسگری قرمز برای تهیه کشمش هم استفاده می شود.

• رویال پاییزی: یکی دیگر از انواع انگورهای ایرانی، رویال پاییزی است که دانه های بزرگ و بنفش رنگ داشته و پوست آن ترد و شیرین است

• انگور قرمز تیره یا انگور قهوه ای: این انگور دانه های زیبایی دارد و به عنوان میوه مجلسی در مهمانی به میان آورده می شود. طعم شیرین و لذیذی که دارد باعث محبوبیت آن می شود. از انگور قهوه ای برای خشک کردن نیز استفاده می شود و مانند مویز مصرف می شود

• انگورهای خلیلی: انگور خلیلی از دسته انگورهای بیدانه بوده که دارای حبه هایی بیضی شکل می باشد. این انگور در رنگ های سرخ و سفید موجود می باشد.. انگور خلیلی سفید یکی از انگورهای معروف ارومیه است

• انگور فرنگی خاردار: این نوع انگور به علت لعابی که دانه‌های آن دارد برای رفع یبوست مفید می‌باشد. انگور فرنگی خاردار درختچه ای است خاردار با خارهای سه شاخه و ساقه درختچه خاکستری است

• انگور فرنگی خوشه ای: گلهای این نوع انگور سفید و رنگ میوه آن که به صورت خوشه است، قرمز می‌باشد و در بعضی ارقام آن رنگ میوه آن سفید است

• انگور کونکورد: کونکورد، انگوری است که در آبمیوه و ژله مورد استفاده قرار می گیرد. رنگ این انگور بسیار تیره است. حبه های انگور کونکورد درشت و گوشتی هستند و پوست آن ها به سادگی از گوشت جدا می شوند

• انگور فرنگی سیاه: در غنچه‌ها و جوانه‌های این میوه، اسانس روغنی فرار وجود دارد. میوه‌های انگور فرنگی، سیاه سرد و خشک بوده و خنک کننده، ملین و مسکن درد است

• انگور مونوکا: خوشمزه ترین کشمش ها از این نوع انگور به دست می آید. پوست انگور سیاه مونوکا نازک است اما در زمان حمل و نقل آسیب نمی بیند و لِه نمی شود.

مزاج و طبع انگور

انواع انگور طبع های متفاوتی دارند و بهتر است افراد، براساس مزاج خود نوع مناسب آن را برای مصرف انتخاب کنند. توصیه ها در این خصوص عبارت است از:

• افراد دارای مزاج گرم، انگور‌های زرد و سبزرنگ مصرف کنند
• افراد با طبع سرد بهتر است انگور قرمز و سیاه مصرف کنند
• افراد گرم ‌مزاج و تب دار باید در خوردن انگور‌های قرمز احتیاط کنند.

مصلح انگور

از نظر طب سنتی؛ رازیانه، برنج، تخم کرفس، غذاهای ترش، سکنجبین و زیره مصلح و بهبود دهنده خواص و مزاج انگور است. مصرف انگور تازه بویژه برای افراد دارای معده ی‌ مرطوب، زیان آور است و برای این افراد، مصرف مویز، کشمش و شیره انگور بجای انگور تازه مناسب ‌تر است. انگور برای افراد دارای معده‌ سرد، مرطوب و باددار مضر است و اصلاح آن با رازیانه و زیره می‎باشد.

ترکیبات، ویتامین ها و مواد معدنی انگور

ارزش غذایی 100 گرم انگور به صورت زیر است:

خواص و فواید درمانی انگور

خواص انگور عبارت است از:

• مفید برای قلب: انگور سرشار از آنتی اکسیدان های قوی است. به خصوص پوست و دانه های انگور بیشتری آنتی اکسیدان را دارد. گرچه عوامل متعددی ممکن است بر مقدار این مواد در انگور تأثیر بگذارد، از جمله نوع انگور، رسیده یا نرسیده بودن انگور، مدت زمان گذشته از برداشت و…. آنتی اکسیدان ها می توانند در مقابل بیماری های قلبی از بدن محافظت کنند
• برطرف کننده یبوست: یبوست مشکلی بسیار آزار دهنده است. انگور برای درمان یبوست و برطرف کردن آن، بسیار مؤثر است. انگورها در دسته‌ی خوراکی‌های ملین قرار دارند، زیرا حاوی اسید ارگانیک، قند و سلولز هستند. همچنین انگور با تنظیم عملکرد ماهیچه‌های روده و معده، یبوست مزمن را درمان می‌کند
• کمک به سلامت چشم: مواد شیمیایی گیاهی موجود در انگور می‌تواند از ابتلا به بیماری‌ های شایع چشمی جلوگیری کند. انگور حاوی آنتی‌اکسیدان ‌های لوتئین و زاگزانتین بوده و به محافظت از چشم در برابر آسیب نور آبی کمک می‌کند
• کمک به کنترل دیابت: در تحقیقی درباره‌ی خواص انگور مشخص شده که عصاره‌ی آب انگور، هیپرگلیسمی (افزایش قند خون) را مهار کرده و می‌تواند در کنترل دیابت مؤثر باشد
• کمک به سلامت استخوان: انگور حاوی بسیاری از مواد معدنی ضروری و مفید برای استخوان است. از جمله کلسیم، پتاسیم، فسفر، منگنز و ویتامین K در انگور به مقدار زیاد یافت شده و سلامت استخوان‌ها را تأمین می‌کند
• کاهش خستگی: آب انگور سفید و روشن، بخشی از آهن مورد نیاز بدن را تأمین کرده و از خستگی می‌کاهد. افراد کم خون با مصرف آب انگور می توانند سطح آهن و مواد معدنی بدن را در حد متعادل نگه‌ دارند. کمبود آهن، فرد را دچار ضعف و خستگی می‌کند و از کارایی ذهن او می‌کاهد.

عوارض و موارد منع مصرف انگور

با وجود خواص متعددی که انگور دارد، اما ممکن است مصرف آن برای برخی افراد مضر بوده و یا زیاده روی در مصرف آن موجب مشکلاتی مانند موارد زیر شود:

• تداخل با برخی داروها: انگورها خاصیت رقیق کنندگی خون داشته و از سرعت روند انعقاد خون می کاهند. مصرف همزمان این میوه با داروهای ضد انعقاد باعث کبودی و خونریزی می شود. به علاوه از آنجایی که انگور سوخت و ساز کبدی را افزایش می دهد، مصرف این میوه، داروهایی مثل فناستین را بی تأثیر می کند
• ایجاد نفخ: آب انگور آن برای معد ه‌‌‌‏ها‌‌‌‏ی دچار نفخ مضر بوده و ایجاد گاز و نفخ می‌‌‌‏کند. افرادی که معده حساس دارند باید انگور را بدون پوست بخورند زیرا پوست آن دیر هضم است
• ایجاد سنگ کلیه: مصرف زیاد و مداوم آب انگور باعث ایجاد سنگ کلیه می شود
• افزایش وزن: مصرف زیاد انگور در یک وعده می تواند کالری زیادی را وارد بدن کند. خود انگور کالری زیادی ندارد اما زیاده روی در مصرف آن می تواند مانع از کاهش وزن شود
• مشکلات قلبی: مصرف زیاد انگور باعث افزایش پتاسیم در خون می‌شود، بنابراین بیماران قلبی نباید انگور زیاد مصرف کنند
• ایجاد آلرژی: گرچه حساسیت به انگور، زیاد رایج نیست اما این میوه در بعضی افراد باعث واکنش های آلرژیکی مانند کهیر، قرمز شدن بخش هایی از پوست، با خس خس نفس کشیدن و عطسه می شود.

کاربرد و موارد مصرف انگور

انگور هم به صورت میوه خام مصرف می شود و هم از آن محصولات متنوعی مانند آب انگور، ژله، مویز، کشمش و سرکه درست می کنند. همچنین انگور، به صورت کشمش در تهیه کیک و شیرینی های مختلف مانند شیرینی کشمشی، دسر کشمش و شکلات، ترافل کشمش و گردو و… کاربرد دارد.

مشخصات گیاه انگور

درخت انگور وحشی درختی است بالا رونده و با پیچک‌هایی که دارد ۱۵ – ۱۰ متر از درختان جنگلی مجاور بالا می‌روند برگ‌های آن پنجه ای دارای ۵ قسمت که کناره هر یک از قسمت‌ها در بعضی ارقام دندانه دار و در برخی بی دندانه یا کم دندانه است. سطح فوقانی برگ‌ها صاف، سبز روشن با تیره و سطح تحتانی معمولاً ناصاف و با خشونت و سبز مات است. گل‌ها خوشه ای بلند میوه هسته، گرد، سیاه رنگ با سبز رنگ است. دانه آن تخم مرغی کوچک و گلابی شکل با نوک کوتاه می‌باشد. تکثیر مو مانند اغلب گیاهان به طور کلی از طریق کاشت بذر، قلمه، خوابانیدن و پیوند امکان دارد ولی روشی که بیشتر معمول است از طریق کشت قلمه و خوابانیدن و پیوند نهال جدید می‌باشد که ضمن صرفه جویی در مدت زمان برای داشتن درخت باردهنده از نظر نوع مو نیز همان نوعی که از آن قلمه گرفته شده به دست خواهد آمد. درخت انگور وحشی در کلیة جنگل‌های شمال ایران از گرگان تا ارسباران همچنین در جنگل‌های شمال غرب سردشت کردستان و سفید دشت لرستان می‌روید و نوع‌های بسیار متنوعی از این درخت نیز در تمام مناطق کشور، گرمسیری و سردسیری پرورش داده می‌شود در مناطق گرمسیر ارقام زودرس و در سردسیر ارقام دیررس کاشته می‌شود. طبق بررسی کارشناسان کشاورزی ایران در مناطق مختلف ایران بیش از ۳۰۰ رقم مختلف انگور کاشته می‌شود.

• کتاب میوه درمانی
• منابع تخصص حوزه تغذیه و سلامت