بیماری ديورتيكولیت (دیورتیکولوز) چیست؟ | راهنمای جامع علائم، علل، پیشگری و درمان | 0 تا 100

بيماري‌ ديورتيكولیت یا دیورتیکولوز (Diverticulitis)، زمانی ایجاد می شود که یک یا چند دیورتیکول در لوله گوارش ملتهب یا عفونی شود. دیورتیکول، کیسه کوچک برجسته و بیرون زده ای است که در هر جای دستگاه گوارش از جمله مری، معده، روده کوچک دیده می شود، اما بیشترین موارد دیور تیکول در روده بزرگ یافت می شود. دیورتیکولیت همانند یبوست، آپاندیسیت، بواسیر یا هموروئید، شقاق، سنگ کیسه صفرا، ورم معده، سندروم روده تحریک پذیر، کبد چرب، زخم معده، رفلاکس معده، سلیاک، کولیت زخمی، پولیپ روده و … یکی از انواع بیماری های دستگاه گوارش بدن انسان است.

در این مطلب، شیوع، علائم، علل، تشخیص، درمان و شرایط مراجعه به پزشک برای بیماری ديورتيكولیت، ارائه می شود. امید است با مطالعه این مطلب شناخت خوبی از این بیماری به دست آورید.

علائم شایع ديورتيكولیت

اکثر افرادی که مبتلا به دیورتیکولوز می ‌باشند ممکن است هیچ علامتی را نشان ندهند که در این صورت به آن دیورتیکولوز بدون علامت گفته می ‌شود. نشانه ‌های دیورتیکولوز شامل موارد زیر می ‌باشند:

• درد مقطعی (در ناحیه تحتانی شکم، به خصوص در سمت چپ)
• یبوست و اسهال
• وجود مقادیر ناچیز خون در مدفوع
• تغییر الگوی حرکتی دستگاه گوارش

در صورت التهاب دیورتیکول‌ های روده بزرگ، علایم زیر می‌ توانند بروز پیدا کنند:

• درد مداوم و شدید (معمولاً در سمت چپ و گاهی در سمت راست ناحیه شکمی احساس می‌شود)
• حالت تهوع و استفراغ
• خونریزی از راست روده
• حساسیت به لمس شکم
• تکرر ادرار
• نفخ شکم
• تب بالا

علل بیماری ديورتيكولیت

معمولا وقتی مناطق ضعیف کولون زیر فشار قرار می گیرند، به طور طبیعی دیورتیکول ایجاد می شود. این فشار سبب می شود کیسه هایی به اندازه تیله از دیواره کولون به بیرون برجستگی پیدا کند. علت ملتهب یا عفونی شدن دیورتیکول به درستی روشن نیست. بر حسب یک نظریه، افزایش فشار در کولون سبب ضعف دیواره دیورتیکول شده و به عفونت منتهی می شود. طبق یک نظریه دیگر، مواد دفعی در منفذ باریک دیورتیکول سبب کاهش رسیدن خون به آن ناحیه شده و به پیدایش التهاب منتهی می شود. همچنین عوامل زمینه ساز ابتلا به دیورتیکولیت به این شرح است:

• رژیم غذایی کم فیبر
• ابتلا به چاقی
• استعمال سیگار
• کمبود ویتامین D
• مصرف برخی دارو ها (مصرف منظم آسپرین و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی)
• نداشتن تحرک

عوارض احتمالی ديورتيكولیت

عوارض بیماری ديورتيكولیت عبارتند از:

• تشکیل آبسه: آبسه یک حفره پر از چرک می ‌باشد. (درمان آن نیاز به مصرف آنتی ‌بیوتیک ‌ها خواهد داشت و گاهی ممکن است برای خارج کردن چرک درون آبسه‌ ها به انجام عمل جراحی نیاز باشد).
• پریتونیت: در صورت ترکیدن دیورتیکولوم‌ های ملتهب و دچار عفونت، ممکن است عفونت به مخاط محوطه شکمی و صفاق سرایت کند. (التهاب صفاق یا پریتونیت یک عارضه بسیار خطرناک و جدی می ‌باشد که می ‌تواند جان بیمار را نیز به خطر بی اندازد).
• تشکیل فیستول: هر گونه ارتباط غیر طبیعی بین دو اندام بدن را که از داخل آن عفونت خارج بشود، فیستول می گویند. فیستول ‌ها ممکن است به دنبال اتصال بافت‌ های عفونی شده و چسبیدن آن ها به یکدیگر ایجاد شوند. در این شرایط پس از برطرف شدن عفونت، فیستول تشکیل می‌ شود. (معمولاً برای اصلاح فیستول ‌ها نیاز به عمل جراحی است).
• انسداد روده: در صورتی که عفونت باعث ایجاد بافت پیوندی شده باشد، ممکن است روده بزرگ به شکل نسبی تا کامل دچار انسداد شود. انسداد کامل روده بزرگ موجب التهاب صفاق خواهد شد. (در صورت انسداد نسبی روده بزرگ نیز به درمان نیاز خواهد بود، اما وضعیت بیمار مانند موارد انسداد کامل وخیم نخواهد بود).

شیوه تشخیص بیماری ديورتيكولیت

تشخیص بیماری‌ های دیورتیکولوم ‌ها یا سایر اختلالات مرتبط با آن ها می ‌تواند کار چالش برانگیزی باشد. از همین رو ممکن است به آزمایش ‌های متعددی، برای رسیدن به یک تشخیص دقیق در مورد این بیماری ‌ها، نیاز باشد. بیماری ‌ها و اختلالات گوارشی متعدد، مانند سندروم روده تحریک ‌پذیر، علایم مشابهی با دیورتیکولیت دارند. از همین رو تمیز این بیماری از سایر بیماری ‌های مشابه ممکن است کار آسانی نباشد. با این حال شیوه های زیر برای تشخیص دیورتیکوت توسط پزشک ارائه می شود:

• آزمایش خون: در صورتی که تعداد گلبول‌ های سفید خون افزایش پیدا کرده باشد، احتمالاً عفونت رخ داده است. با این وجود بسیاری از افرادی که مبتلا به بیماری دیورتیکولیت هستند، ممکن است تعداد گلبول ‌های سفید در خون شان افزایش نیافته باشد.
• کولونوسکوپی: درون روده بزرگ با استفاده از یک دوربین که بر روی یک لوله نازک سوار شده است، مشاهده می ‌شود. کولونوسکوپ از طریق راست روده وارد دستگاه گوارش می ‌شود. افرادی که قرار است مورد کولونوسکوپی قرار بگیرند، چند ساعت تا یک روز پیش از انجام این کار مواد مسهل دریافت خواهند کرد تا روده ‌هایشان پاک شود.
• تصویربرداری با اشعه ایکس: باریم مایع به عنوان ماده حاجب، با استفاده از یک لوله از طریق راست روده وارد دستگاه گوارش می‌ شود. باریم در تصویربرداری با اشعه ایکس قابل مشاهده می ‌باشد و از آن برای مشخص کردن اندام‌ هایی که دچار عارضه شده ‌اند استفاده می‌ شود (این روش تشخیصی بدون ‌درد می ‌باشد).
• توموگرافی رایانه ‌ای (CT): استفاده از تصویربرداری با اشعه ایکس به همراه ماده حاجب باریم نیز بسیار پرکاربرد می ‌باشد.
• سی تی اسکن: در صورتیکه علایم بسیار شدید باشند، سی تی اسکن می ‌تواند به ما در تشخیص اینکه آیا عفونت به سایر قسمت ‌های بدن نیز سرایت کرده است یا نه، کمک کند. همچنین تشخیص وجود آبسه نیز با استفاده از سی تی اسکن، امکان ‌پذیر است.

درمان ديورتيكولیت

درمان ديورتيكولیت در طب سنتی می تواند به صورت زیر باشد:

• نوشیدن آب آلوئه ورا: روزانه یک تا دو قاشق غذاخوری آب آلوئه ورا بنوشید. آلوئه ورا به دلیل خواص درمانی و ضد التهابی آن برای درمان بیماری های مختلف استفاده می شود. این خواص می تواند به تسکین دیورتیکول های ملتهب و تحریک شده در امتداد دستگاه گوارش کمک کند.
• خوردن ریشه شیرین بیان: شیرین بیان به طور گسترده ای برای درمان اسپاسم و التهاب، به ویژه در دستگاه گوارش استفاده می شود. از این رو، در هنگام تسکین دیورتیکول های ملتهب، قطعاً می تواند معجزه کند (یک تا دو قاشق چای خوری شیرین بیان خشک را به یک فنجان آب داغ اضافه کنید. پنج تا ده دقیقه دم کنید و صاف کنید و آن را بنوشید).
• نوشیدن عصاره دانه گریپ فروت: گریپ فروت یک عامل ضد باکتری قوی است که می تواند به درمان دیورتیکول های عفونی کمک کند (8-12 قطره عصاره دانه گریپ فروت استاندارد و بدون مواد شیمیایی را به یک لیوان آب اضافه کنید؛ خوب مخلوط کرده و بنوشید).
• نوشیدن عصاره سیر: سیر دارای خواص ضد التهابی و ضد میکروبی قابل توجهی است. این فعالیت ها ممکن است در درمان دیورتیکولیت و علائم آن مفید باشد (از چند حبه سیر یک قاشق چای خوری آب بگیرید و عصاره سیر را مصرف کنید).
• خوردن زرد چوبه: کورکومین، ترکیب فعال زرد چوبه، دارای خواص ضد التهابی و ضد میکروبی قوی است. این ها می توانند به کاهش التهاب و عفونت مرتبط با دیورتیکولیت کمک کنند (یک قاشق چای خوری پودر زرد چوبه را به یک لیوان شیر داغ اضافه کنید؛ سپس خوب مخلوط کرده و بنوشید).
• نوشیدن چای زنجبیل: خواص ضد التهابی زنجبیل می تواند دستگاه گوارش ملتهب را تسکین دهد و ماهیچه های روده را شل کند (1 یا 2 عدد زنجبیل ورقه شده را به یک فنجان آب اضافه کنید و سپس آن را در یک قابلمه به جوش آورده و به مدت 5 دقیقه بجوشانید و آن را صاف کرده، صبر کنید تا چای کمی خنک شود).
• نوشیدن سیرکه سیب: سرکه سیب دارای خواص ضد التهابی و ضد باکتریایی است که می تواند در درمان دیورتیکولیت مفید باشد (یک تا دو قاشق چای خوری سرکه سیب خام را به یک لیوان آب گرم اضافه کنید و سپس خوب آن را مخلوط کنید و مخلوط را بنوشید).
• خوردن فیبر: رژیم غذایی پرفیبر در بهبود حرکات روده و بافت های روده موثر است. از همین روی مصرف خوراکی های حاوی فیبر نا محلول نظیر کدو، کلم بروکلی، کلم، هویج، تخم کتان و… توصیه شده است.
• نوشیدن آب گرم: همچنین مصرف آب گرم به خصوص صبح ها در بهبود فرآیند هضم موثر است و به حرکات راحت تر مدفوع در روده کمک می کند.

پس از تشخیص بیماری دیورتیکولیت در فرد، راهکار های درمانی در طب جدید پزشکی، به منظور بهبودی بیمار و علائم آن صورت می گیرد که از جمله آن ها می توانیم به این موارد اشاره کنیم:

• درمان به روش دارویی: در صورتی که بیمار درد های شکمی و تب خفیف را تجربه می کند، لازم است از دارو های آنتی بیوتیک خوراکی نظیر آموکسی ‌‌‌‌‌‌‌‌‌سیلین‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ کلاولانات، سیپروفلوکساسین، تری‌‌‌‌‌‌‌‌‌ متوپریم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، سولفامتوکسازول، مترونیدازول و… برای درمان استفاده نماید. همراه با این دارو ها مصرف مایعات نیز توصیه می شود، زیرا که مایعات در بهبودی حرکت روده ها تاثیر گذارند. همچنین در صورتی که درد بیمار شدت یابد لازم است به وی دارو های آنتی بیوتیک وریدی تزریق شود.
• درمان به روش جراحی: افرادی که سابقه دو مرتبه ابتلا به التهاب دیورتیکولوم را دارند، ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند. مطالعات نشان می ‌دهند که در صورت عدم انجام عمل جراحی، احتمال ابتلای دوباره این بیماران به دیورتیکولیت و بروز عوارض مرتبط با آن افزایش می ‌یابد. عمل جراحی برش روده بزرگ، با برداشتن قسمتی از دستگاه گوارش که دچار آسیب شده است و اتصال قسمت ‌های سالم روده بزرگ به یکدیگر انجام می‌ شود.

شرایط مراجعه به پزشک در درمان ديورتيكولیت

در صورت تجربه علائم زیر، سریعا به پزشک مراجعه کنید:

• اگر علي‌ رغم‌ درمان‌، همچنان درد شديد ادامه‌ دارد،
• اگر در اجابت‌ مزاج‌ خون‌ ظاهر شده‌ است‌،
• اگر تب‌، استفراغ‌، يا تورم‌ شكمي‌ به‌ هنگام‌ درمان‌ رخ‌ دهند،
• اگر پس از 2 روز درمان خانگی بهبودی در وضعیت بیمار حاصل نشده باشد.

پیشگیری از ابتلاء به ديورتيكولیت

همان طور که ذکر کردیم هنوز علت دقیقی که منجر به دیورتیکولیت می شود، مشخص نشده است. از همین روی نمی توان راه پیشگیری دقیقی نیز برای آن بیان نمود. تنها با رعایت برخی از نکات می توان ریسک ابتلا به این بیماری را کاهش داده که برخی از این راهکار ها به این شرح است:

• ورزش و تحرک کافی
• رعایت رژیم غذایی پر فیبر
• پرهیز از غذا های چرب و کنسروی
• پرهیز از مصرف الکل و استعمال دخانیات
• دریافت کافی ویتامین D

شیوع ديورتيكولیت در جهان و ایران

دیورتیکولیت یک بیماری گوارشی نسبتا شایع در کشور های غربی است و در آسیا و آفریقا نادر است.

• وبسایت مدیکال نت
• وبسایت درمانکده
• کتاب اولین پزشک خانواده