چک الکترونیک (دیجیتال) چیست | هرآنچه لازم است بدانید

چک الکترونیکی یا دیجیتال نوعی از چک است که تمام مراحل صدور، دریافت و تایید اطلاعات آن و همچنین انتقال ان به شخص دیگر به صورت اینترنتی انجام می شود. البته چک الکترونیکی برای تأیید و اجرا، به بستری امن نیاز دارد که بانک مرکزی با راه اندازی سامانه چکاد این بستر را فراهم کرده است و در حال حاضر بسیاری از بانک ها ازجمله: صادرات، پارسیان، تجارت، ملت، رفاه، کشاورزی، رسالت و پاسارگاد به این سامانه متصل هستند. برای آشنایی کامل با چک دیجیتال (الکترونیکی)، این مقاله را (که طبق قانون جدید چک نوشته شده است) با دقت مطالعه و در بخش نظرات، تجربیات خود را با ما به اشتراک بگذارید.

تعریف چک دیجیتال

چک دیجیتال (الکترونیک) که از نیمه آبان سال ۱۴۰۱ در ایران رونمایی شده، نوع جدیدی از چک با عملکردی شبیه به چک کاغذی است که سرعت، دقت و امنیت بیشتری در صدور و نقد شدن، نسبت به چک‌های کاغذی دارد و تمام قوانین چک کاغذی برای آن قابل اجراست و با یک امضای الکترونیکی اعتبار پیدا می‌کند.به عبارت دیگر، چک الکترونیک، نسخه دیجیتال چک کاغذی است که در آن محتویات مورد نیاز چک با امضای الکترونیکی صادر کننده آن اعتبار می‌یابد و مبلغ مورد نظر به صورت الکترونیکی از حساب صادرکننده برداشت و به حساب دریافت کننده واریز می شود.

موارد استفاده از چک دیجیتال

تمام مبادلات تجاری و اقتصادی که در آن ها از چک کاغذی استفاده می شود مشمول استفاده از چک دیجیتال هم می باشند. با توجه به عدم محدودیت در دریافت تعداد برگه، در پرداخت‌های دوره‌ای مثل خرید اقساطی کالا، پرداخت اجاره ملک، تسویه اقساط وام‌های بانکی و…کاربرد بیشتری دارد.

تفاوت چک الکترونیکی با چک کاغذی

تنظیم و صدور چک دیجیتال همانند چک کاغذی است و تمام مشخصاتی که مطابق قانون چک برروی چک کاغذی ثبت شده، در چک دیجیتال نیز داخل سامانه هست و بر روی چک درج می شود. با این تفاوت که تمامی آن در سامانه انجام شده و هیچ سند کاغذی رد و بدل نخواهد شد و در نهایت شخص صادر کننده با ارسال داده پیام و درج امضای الکترونیک خود اقدام به صدور چک می کند. درحالی که ساز و کار چک های کاغذی اعم از دریافت دسته چک ویا نقد کردن چک و… لازم است به صورت حضوری در بانک انجام شود.

مزایای چک الکترونیکی (دیجیتال)

از مزایای چک الکترونیکی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• امکان پرداخت‌های مکرر با رفع مشکل محدودیت تعداد برگ چک
• امکان وصول آنلاین از طریق سامانه‌های بانکی مرتبط
• بالارفتن سرعت پردازش وکمتر شدن میزان خطا در صدور و پرداخت چک
• ایمن بودن آن به جهت کاهش خطر گم‌ یا دزدیده ‌شدن، تقلب و جعل
• امکان آگاهی و مدیریت گردش حساب در دستگاه ‌های هوشمند مثل تلفن همراه، جهت جلوگیری از برگشت خوردن چک

معایب چک الکترونیک

اشکال مهم چک دیجیتال (الکترونیکی) وابستگی آن به اینترنت است، چنانچه به هر دلیلی امکان دسترسی به اینترنت و یا توانایی کار با ابزارهای الکترونیک نباشد، صدور و یا تایید و انتقال چک با مشکل مواجه می شود.

ارزش حقوقی چک الکترونیکی

با توجه به وجود قوانین تجارت الکترونیکی مصوب سال ۱۳۸۲و قانون دادرسی الکترونیکی مصوب سال ۱۳۹۳ و پیشرفت‌های فراوان دستگاه قضایی کشور در حوزه الکترونیکی، به‌راحتی می‌توان از اصالت یک سند الکترونیکی (مثل چک) و امضای آن اطمینان حاصل نموده و مانند اسناد کاغذی از آن ها استفاده کرد.

شرایط دریافت چک الکترونیکی (دیجیتال)

مهم ترین شرایط دریافت چک الکترونیکی (دیجیتال) عبارتند از:

• داشتن حساب جاری فعال یا افتتاح حساب در بانک مربوطه و اخذ کد شهاب از سامانه نهاب
• داشتن رتبه اعتباری خوب و نداشتن چک برگشتی
• داشتن گواهی امضای الکترونیک که باید از طریق برنامه هامون دریافت شود.

روش صدور چک الکترونیکی (دیجیتال)

صدور، وصول وکلیه کار سازی های چک های الکترونیکی (دیجیتال) از طریق سامانه چکاد که مختص این کار است انجام می شود:

• قبل از ورود به سامانه چکاد، صادر کننده باید از نرم افزار هامون تاییدیه امضا بگیرد.
• پس از ورود به سامانه چکاد و انتخاب یکی از برگه‌های چک صادر نشده خود، باید اطلاعات گیرنده از جمله کد ملی و نیز مبلغ، تاریخ سررسید و شرح صدورچک را وارد کند.
• دریافت کننده یعنی شخصی که چک در وجه وی صادر شده، باید در همراه بانک خود اطلاعات چک الکترونیکی را مشاهده و ثبت آن را تایید کند تا چک در قالب سپرده در اختیار بانک پرداخت‌کننده قرار بگیرد.

روش نقد کردن چک (دیجیتال) الکترونیکی

نقد کردن چک (دیجیتال) الکترونیکی طبق روال زیر صورت می گیرد:

• اگر دریافت کننده چک درخواست نقد کردن چک را داشته باشد، بانک عامل بعد از تایید چک ثبت شده در سیستم، حسابی را که مربوط به آن است شارژ می‌کند تا پرداخت در موعد مقرر انجام گیرد.
• چنانچه گیرنده چک بخواهد وجه چک را به صورت نقدی دریافت کند باید حضوری به شعبه بانک مربوطه مراجعه کند.
• چنانچه بخواهد مبلغ چک به حساب او واریز شود، می‌تواند هم به صورت حضوری و هم غیرحضوری چک خود را نقد کند.
• چنانچه قصد داشته باشد چک مربوطه را به شخص دیگری انتقال دهد در این صورت باید مشخصات و کد ملی فردی را که چک به وی منتقل می‌شود در سامانه وارد کند.

اصطلاحات حوزه چک دیجیتال عبارت است از:

• سامانه چکاد: چکاد یا سامانه چک امن دیجیتال، سامانه ای است که امکان استفاده از چک الکترونیکی را فراهم می‌کند.
• برنامه (اپلیکیشن) هامون: برنامه ای است که برای ثبت چک الکترونیکی در سامانه چکاد، ابتدا باید، از طریق آن، نسبت به ثبت امضای الکترونیکی خود، اقدام کرد.
• سامانه نهاب: نهاب یا نظام هویت‌ سنجی الکترونیکی بانکی سامانه‌ای یکپارچه حاوی اطلاعات هویتی مشتریان است که تخصیص شماره شناسایی شهاب را برای هر یک از افراد جامعه در شبکه بانکی میسر می‌سازد.
• کد شهاب: شهاب یا شناسه هویت الکترونیک بانکی، شناسه منحصر به فردی است که به صورت یک شماره 16 رقمی جهت شناسایی مشتریان بانکی به هریک از اشخاص حقیقی و حقوقی اختصاص می‌یابد.
• داده پیام: هرنوع پیام که به شکل داده های رقمی با وسایل الکترونیکی یا نوری یا فنّاوری های جدید اطلاعات تولید، ارسال، دریافت، ذخیره یا پردازش می شود.

• گزارشات قابل استناد بررسی شده
• وبسایت های محتوایی حوزه بانکداری