زیره سیاه | خواص، طبع، عوارض، شیوه مصرف، شیوه نگهداری و کاربردها

زیره با نام علمی Caraway، یکی از دانه های گیاهی معطر است. طعم زیره اندکی متمایل به تند می باشد. زیره سیاه، گیاهی از خانواده چتریان، و بومی غرب آسیا، اروپا و شمال آفریقا است. این گیاه، دارای دانه‌هایی معطر است که در آشپزی و تولید برخی داروها کاربرد دارد. مکان‌های گرم و آفتابی؛ و خاک غنی از مواد آلی برای رشد این گیاه مفید است. زیره در دو نوع اصلی زیره سیاه و زیره سبز وجود دارد. زیره سیاه، در مناطق گرم به ‌صورت یک ‌ساله در زمستان؛ و در اقلیم معتدل، به‌صورت تابستانی یک ‌ساله یا دو ساله کاشته می‌شود و به عنوان ادویه در انواع غذا و خوراکی (مانند زیره پلو کرمان، زیره پلو با مرغ، لوبیا پلو با زیره، پلو ماش و زیره، آش زیره، کلوچه زیره، نان چاودار و …) کاربرد دارد. طبع زیره سیاه از نظر طب سنتی، گرم و خشک است. در ایران، زیره یکی از سوغات استان کرمان به شمار می آید. در این مطلب؛ خواص و ویتامین ها، طبع، عوارض، شیوه مصرف، شیوه نگهداری و کاربردهای زیره سیاه ارائه می شود. امید است با مطالعه این مطلب شناخت خوبی از زیره سیاه به دست آورید.

مزاج، طبع و مصلح زیره سیاه

زیره سیاه، طبع گرم و خشک داشته و مصلح آن موادی مانند آویشن، عسل و کتیرا مصلح هستند.

ترکیبات، ویتامین ها و مواد معدنی زیره سیاه

ارزش غذایی 100 گرم زیره سیاه به صورت زیر است:

• مواد تشکیل دهنده اصلی زیره سیاه: انرژی (کالری) (333 کیلوکالری)، کربوهیدرات (90گرم)، پروتئین (19.77گرم)، چربی (14.59 گرم)، آب (9.87 گرم)، فیبر (38.00گرم)، قند (0.64گرم)
• ویتامین های زیره سیاه: ویتامین A (00میکروگرم)، ویتامین E (2.50میلی گرم)، ویتامین C (21.00میلی گرم)، ویتامین تیامین یا ب1 (0.38میلی گرم)، ویتامین ب2 (0.38 میلی گرم)، ویتامین ب3 (3.61میلی گرم)، ویتامین ب4 (24.70میلی گرم)، ویتامین ب6 (0.36میلی گرم)، ویتامین ب9 (10.00میکروگرم)
• مواد معدنی زیره سیاه: کلسیم (00میلی گرم)، آهن (16.23میلی گرم)، منیزیم (258.00میلی گرم)، فسفر (568.00میلی گرم)، پتاسیم (1351.00 میلی گرم)، سدیم (17.00 میلی گرم)، روی (5.50میلی گرم)، مس (0.91میلی گرم)، منگنز (1.30میلی گرم)، سلنیم (12.10میکروگرم).

فواید دارویی و درمانی زیره سیاه

زیره سیاه دارای خواص مفیدی، از جمله موارد زیر است:

• مصرف عرق زیره سیاه برای کاهش رطوبت معده و کوچک شدن شکم در افراد سرد مزاج مفید است
• مصرف زیره سیاه به شیوه مناسب، سبب کبد، کلیه و روده ها می‎شود
• برخی از ترکیبات موجود در زیر سیاه، خاصیت ضد التهابی قوی دارند که می‌توانند مشکلاتی جمله سوزش معده، نفخ و گاز معده، مشکلات هضم غذا و مشکلات دیگر گوارشی را بهبود بخشند
• روغن زیره سیاه برای بهبود سرفه بلغم و از بین بردن باکتری‌های بدن استفاده می‌شود
• همچنین بانوان هنگام عادت ماهانه برای تسکین دردهای قاعدگی و مادران شیرده برای افزایش جریان شیر در بدن خود از روغن زیره سیاه استفاده می‌کنند
• در کِرِم‌های مخصوص ماساژ برای بهبود جریان خون از عصاره زیره سیاه استفاده می‌شود

عوارض، مضرات و موارد منع مصرف زیره سیاه

با وجود خواصی که زیره سیاه دارد، اما مصرف زیاد آن باعث عوارضی می شود. از جمله:

• زیاده روی در مصرف زیره به خاطر طبع گرم، باعث کهیر می شود
• زياده روي در مصرف زيره باعث افزایش ترشح تیروئید و در نتیجه لاغری و زردی رنگ چهره خواهد شد
• بيماران كليوي، كبدي و تنفسي و همچنين مادران باردار قبل از استفاده از عرق زيره، باید با پزشك خود مشورت كنند
• مصرف عرق زيره در بعضي افراد موجب اسهال و در برخي ديگر باعث يبوست مي‌شود
• از دادن عرق زیره سیاه به طور خودسرانه به کودکان، بپرهیزید

شیوه درست مصرف کردن زیره سیاه

روش های مختلف مصرف زیره به این صورت است:

• دانه زیره
• پودر زیره
• عرق زیره
• روغن زیره سیاه

شیوه درست نگهداری زیره سیاه

به منظور شیوه درست نگهداری دانه، روغن، پودر و عرق زیره سیاه به موارد زیر توجه فرمایید:

• دانه زیره سیاه: انواع ادویه، از جمله زیره را در جای خشک و خنک و به دور از آفتاب و در ظروف فلزی یا شیشه ای و ترجیحا رنگی نگهداری کنید
• روغن زیره سیاه: روغن زیره باید درون شیشه های در بسته و به دور از نور خورشید و در مکانی خنک نگهداری شود
• پودر ز یره (زیره آسیاب شده): ادویه‌های آسیاب شده تا ۶ ماه و دانه‌های کامل تا یک سال قابلیت نگهداری دارند
• عرق زیره: عرقیات باید در جای خنک، مانند یخچال نگهداری شود. هر گونه تغییر در عطر، طعم و رنگ عرقیات نشان دهنده کیفیت پایین و غیرقابل مصرف شدن آن است. عرقیجات نباید یخ بزنند بنابراین آنها را در فریزر نگذارید.

کاربرد ها و محصولات حاصل از زیره سیاه

زیره سیاه، به عنوان ادویه در انواع غذا و خوراکی (مانند زیره پلو کرمان، زیره پلو با مرغ، لوبیا پلو با زیره، پلو ماش و زیره، آش زیره، کلوچه زیره، نان چاودار و …) کاربرد دارد. همچنین از دمنوش، روغن و عرق زیره سیاه برای درمان و بهبود مشکلات گوارشی، کاهش وزن، سلامت پوست، درمان اسپاسم، تقویت اعصاب و … استفاده می شود. در صنایع و کارخانجات از روغن زیره سیاه برای طعم دادن به داروهای خاص استفاده می‌شود. همچنین معمولا به ‌عنوان اسانس در خمیردندان، صابون و مواد آرایشی نیز کاربرد دارد

• وبسایت های محتوایی حوزه مواد غذایی
• وبسایت های محتوایی حوزه طب سنتی
• ویکی پدیا