رب انار، مانند رب گوجه فرنگی، رب فلفل، رب به و… ماده غلیظی است که از جوشاندن آب انار  به دست آمده و به عنوان چاشنی (مانند ادویه و انواع سس) برای خوش رنگ و خوشمزه کردن انواع غذاها نظیر خورشت انار و بادمجان، خورشت انار مسما، خورشت داوود پاشا، ماهی سفید شکم پر، خورشت شش انداز، مرغ ترش، خورشت فسنجان، جوجه ترش و… از آن استفاده می شود. رب انار از سوغات‌های استان مازندران، شهرهای پاوه، ساوه و ارسنجان می باشد. طبع رب انار بستگی به نوع انار آن دارد. رب انار شیرین طبع سرد و مایل به اعتدال دارد. طبع رب انار ملس، سرد و تر و مایل به اعتدال؛ و طبع رب انار ترش سرد و تر است.

در این مقاله؛ پیشینه، انواع، مزاج، خواص، ویتامین ها، عوارض، شیوه رایج مصرف، شیوه درست نگهداری، تولید و کاربردهای رب انار ارائه می شود. امید است با مطالعه این مطلب شناخت خوبی از رب انار به دست آورید.

انواع رب انار

انار معمولا در سه طعم ترش، شیرین و ملس با اندازه های متفاوت وجود دارد یکی از شهرهایی که در ایران بیش از ۷۰ نوع انار به خود اختصاص داده است شهر ساوه می باشد. بسته به نوع انار؛ سه نوع رب انار ملس، ترش و شیرین تولید می شود.

مزاج، طبع و مصلح رب انار

طبع رب انار بستگی به نوع انار آن دارد. رب انار شیرین طبع سرد و مایل به اعتدال دارد. طبع رب انار ملس، سرد و تر و مایل به اعتدال؛ و طبع رب انار ترش سرد و تر است. مصلح رب انار مصطکی است. مصطکی، شیره (صمغ) زرد رنگی از درختچه پسته مصطکی است.

ترکیبات، ویتامین ها و مواد معدنی رب انار

رب انار؛ دارای مقادیری از انرژی (کالری)، کربوهیدرات، شکر، ویتامین های C،E  ، ب1، ب3، ب5، ب6 و مواد معدنی کلسیم و ، پتاسیم، روی، منگنز، فسفر، منیزیم و آهن می باشد.

فواید دارویی و درمانی  رب انار

رب انار خواص متنوعی دارد. از جمله:

• درمان سرطان: رب انار با داشتن ویتامین‌های B5،B 6،C ،E ،A ، پتاسیم و منیزیم، یک آنتی اکسیدان بسیار قدرتمند است و به این دلیل به درمان بسیاری از بیماری‌ها به خصوص سرطان کمک می‌کند.
• مفید برای پوست: رب انار که برای زیبایی پوست نیز مفید است، به از بین رفتن جای جوش وآکنه، ترمیم زخم های روی پوست، کاهش چین و چروک و صاف شدن پوست کمک می کند
• جلوگیری از ریزش مو: گفته می شود که خوردن ترکیب رب انار و عسلبه درمان و جلوگیری از ریزش مو کمک می کند
• تقویت سیستم ایمنی: ویتامین‌های مختلفB1 و B2 با تقویت سیستم ایمنی به مقاومت در برابر بیماری ها کمک می‌کند. همچنین با کاهش التهاب و تکثیر باکتری‌های مفید در روده، هضم غذا را تسکین می‌دهد
• کمک به کاهش وزن و لاغری: مصرف رب انار به صورت روزانه، تاثیر خوبی بر لاغری دارد. رب انار سرشار از فیبر است و برای مدت طولانی از گرسنگی جلوگیری می‌کند. به خصوص اگر همراه با رژیم غذایی و برنامه ورزشی مناسب باشد، کاهش وزن را تسریع می کند
• کمک به سلامت قلب: رب انار از بیماری‌های قلبی، خونی و عروقی جلوگیری کرده و تشکیل کلسترول را کند می‌کند. پلی‌فنول موجود در رب انار از ایجاد چربی در رگ‌های خونی پیشگیری کرده و باعث تسهیل گردش خون می‌شود
• رفع عفونت دندان: رب انار خاصیت ضد التهاب، ضد عفونت و ضد میکروب و باکتری داشته و از پیشروی عفونت دهان و دندان، آفت دهان و آبسه لثه جلوگیری می کند.
• مفید برای کبد: کبد چرب یک بیماری خاموش است که در اثر تجمع بیش از حد چربی در کبد به‌وجود می‌آید. رب انار سرشار از اسید لینولنیک و پلی‌فنول است. این ترکیبات باعث بالا رفتن سوخت‌وساز بدن شده و از تجمع چربی جلوگیری می کنند
• مفید از نظر طب سنتی: از نظر طب سنتی، انار شیرین در افراد گرم مزاج موجب تقویت قوای جنسی می‌شود. رب انار برای پاکسازی خون، تقویت کبد، رفع سرفه‌های گرم، رفع خارش بدن و بهبود رنگ صورت بسیار مفید است. از فواید رب انار ترش این است که صفرا را فرو می‌نشاند و مقوی کبد است. رب انار سرشار از ترکیبات پلی فنول است که باعث پایین آمدن کلسترول بد خون یعنی LDL می‌شود که از تجمع چربی‌ها در عروق بدن جلوگیری می کند

عوارض، مضرات و موارد منع مصرف رب انار

با وجود خواصی که رب انار دارد، اما مصرف زیاد آن ممکن است باعث عوارضی شود. همچنین مصرف رب انار برای برخی افراد مضر است. در این بخش مضرات رب انار ارائه می شود:

• برای افرادی که زخم معده، یبوست مزمن، گلو درد، مشکلات ریوی مثل آسم شدید دارند مصرف زیاد رب انار مضر است
• افراد سرد مزاج نباید بیش از حد از رب انار استفاده کنند
• خوردن زیاد انار باعث سست شدن معده و ایجاد نفخ می شود
• مصرف رب انار برای افراد مبتلا به زخم معده و روده مضر است. مصرف زیاد آن همچنین باعث ابتلا به یبوست، ناراحتی معده می شود
• مصرف زیاد رب انار باعث گلودرد می شود
• افراد مبتلا به ناراحتی های ریه باید در مصرف رب انار احتیاط کنند. همچنین مصرف رب انار برای مبتلایان به آسم مضر است
• استفاده از رب انار با مصرف داروهایی که برای درمان فشار خون و کاهش کلسترول مصرف می شود، تداخل ایجاد می کند
• رب انار به دلیل داشتن آهن به شدت دیر هضم می شود.
• بیماران دیابتی باید در مصرف رب انار احتیاط کنند. 106 کالری در یک لیوان آب انار وجود دارد و 26 گرم آن قند است. بنابراین بیماران دیابتی باید در مصرف آب انار مراقب باشند و فراموش نکنند که مصرف زیاد رب انار برای دیابت خوب نیست

شیوه رایج مصرف رب انار

رب انار هم در پخت غذا مورد استفاده قرار می گیرد و هم به صورت سس در کنار غذا و سالاد مصرف می شود. همچنین برخی افراد، رب انار را به صورت ناشتا یا غیرناشتا برای کاهش وزن و لاغری، درمان کبد چرب و … مصرف می کنند.

شیوه درست نگهداری رب انار

توجه به نکات زیر به ماندگاری بیشتر و خراب نشدن رب انار کمک می کند:

• توجه به غلظت رب انار هنگام تهیه و تولید: مراقب باشید که رب را در هنگام تهیه آن بیش از اندازه نجوشانید و به غلظت آن توجه داشته باشید
• اجتناب از افزودن شکر در زمان تهیه رب انار: رب را بدون هیچ گونه ماده اضافی و تنها با استفاده از آب انار طبیعی درست کنید
• استفاده از روغن برای افزایش ماندگاری: بهترین شیوه نگهداری از رب انار این است که بعد از ریختن رب در یک شیشه مناسب، روی آن مقداری روغن زیتون یا روغن مایع ریخته و درب آن را محکم کنید. روغن از کپک زدن رب جلوگیری می کند
• رب انار را در بخچال قرار دهید: قرار دادن رب انار در یخچال می‌تواند مدت زمان ماندگاری رب را افزایش دهد
• استفاده از ظروف شیشه ای برای نگهداری رب انار: ظروف شیشه‌ای برای نگهداری رب انار مناسب ‌تر هستند. رب انار یک ماده اسیدی است و ریختن آن در ظرف پلاستیکی موجب آزاد شدن مواد سمی می‌شود
• اضافه کردن مقداری نمک به رب انار: اگر قصد دارید ماندگاری رب انار را افزایش داده و یا آن را خارج از یخچال نگهداری کنید، بهتر است مقداری نمک به آن اضافه کنید
• استفاده از قاشق خشک و تمیز برای برداشتن رب: برای برداشتن رب، حتما از قاشق خشک و تمیز استفاده کنید. قاشق خیس و آلوده باعث ایجاد کپک بر روی رب می شود
• قرار دادن رب انار در فریزر: قرار دادن رب انار در فریزر یک روش نگهداری رب انار خانگی است که ماندگاری آن را به میزان زیادی افزایش می‌دهد. مقداری رب را در ظرف ریخته و پهن کنید. سپس آن را در فریزر قرار دهید. هر بار مقداری از رب را شکسته و استفاده کنید

تولید و فرآوری رب انار

تولید رب انار به صورت خانگی و صنعتی انجام می شود:

• تولید رب انار به شیوه سنتی و خانگی: در این روش، انارها را به شیوه سنتی یا با استفاده از دستگاه های آبگیری می کنند آب می گیرند. سپس آن ها را از صافی رد نموده تا تمام گوشت و پوستهای اضافی گرفته شود و آب انار را صاف می کنند. سپس آن را بر روی حرارت می گذارند تا به غلظت خوب و مناسبی برسد. زمانی که رب انار پخته و سرد شد، آن را به درون شیشه های مورد نظر ریخته و پلمپ می نمایند. بهتر است رب انار پخته خانگی در یخچال نگهداری شود تا از کپک زدن احتمالی ان جلوگیری شود
• تولید رب انار به شیوه صنعتی: امروزه رب انار به شکل صنعتی، با بسته بندی های بهداشتی تولید و روانه بازار می شود. در روش تهیه رب انار صنعتی طریقه درست کردن رب انار به این شکل است که در ابتدا میوه های سالم و باکیفیت را تهیه کرده و به خوبی با دستگاه های مدرن و پیشرفته شستشو می دهند که مواد زاید حذف میشود. سپس پوست انار را داخل دستگاه پرس قرار می دهند تا آب آنها به خوبی خارج شود. دستگاه پرس انواع مختلفی دارد در مورد آبگیری انار یا مرکبات از دستگاه پرس مخصوص به خود استفاده می کنند چون اگر فشار زیادی به انارها وارد شده و ممکن است تانن بیشتری از پوست آن وارد آب انار شود و روی کیفیت رب انار تاثیر منفی بگذارد. در بعضی از کارخانه ها قبل از اینکه آبمیوه ها گرفته شود، دانه های انار با برخورد میوه به دستگاه از پوست خود جدا شده و تحت فشار قرار می گیرد که در نهایت آب آن خارج می شود. سپس آب انار توسط دستگاه تغلیظ، غلیظ می شود. در مرحله بعد توسط دستگاه خنک کننده، سرد شده و در ظرف های بسته بندی ریخته می شود.

کاربرد ها و محصولات حاصل از رب انار

رب انار به عنوان چاشنی غذا و انواع سس در غذاهایی مانند خورشت انار و بادمجان، خورشت انار مسما، خورشت داوود پاشا، ماهی سفید شکم پر، خورشت شش انداز، مرغ ترش، خورشت فسنجان، جوجه ترش، کوفته انار و گردو، کویی تره یا کدو فسنجان، اکبر جوجه، اردک شکم پر، مرغ ناردونی، قلیه کدو حلوایی، رولت فیله ماهی با رب انار، خورشت انار بیج، دلمه برگ مو با رب انار، دلمه کلم برگ با رب انار، لونگی مرغ یا اردک، کال کباب، سس انار با گوجه فرنگی، سس انار با پودر خردل، سس انار با گردو و زعفران و … مورد استفاده قرار می گیرد.

• وبسایت های محتوایی حوزه مواد غذایی
• وبسایت های محتوایی حوزه آشپزی