وانیل چیست؟ | پیشینه، انواع، خواص، طبع، ترکیبات، مضرات، شیوه مصرف، شیوه نگهداری و کاربرد | هر آنچه لازم است درباره وانیل بدانید

وانیل با نام به فرانسوی Vanille،  نوعی ادویه و طعم‌دهنده است که از غلاف گیاهانی از خانواده ثعلبیان به‌دست می‌آید. این گیاه بومی جنگل‌های مرطوب قاره آمریکا است. دانه‌های این گیاه را پس از فرآوری تخمیر می‌کنند تا عطر مطبوع آن‌ها بیرون بیاید. معمولا به صورت پودر یافت می‌شود. در بعضی موارد آن را با اتانول و آب مخلوط کرده و به ‌صورت عصاره وانیل درمی آورند. از وانیل به عنوان طعم و عطر دهنده در تهیه انواع دسر، بستنی، کیک و کلوچه، شکلات و بیسکویت و… استفاده می شود. از دیدگاه طب سنتی، وانیل طبع گرم و خشک دارد.

در این مطلب؛ پیشینه، انواع، خواص و ویتامین ها، عوارض، شیوه مصرف، شیوه نگهداری و کاربردهای وانیل، ارائه می شود. امید است با مطالعه این مطلب شناخت خوبی از وانیل به دست آورید.

پیشینه و تاریخچه وانیل

وانیل برای اولین بار در قرن شانزدهم میلادی توسط آزتک‌ها استفاده می‌شد. فاتحان اسپانیایی، در سراسر آمریکای میانه و مکزیک امروزی مردمانی را یافتند که از وانیل در نوشیدنی‌ها و غذاهای خود استفاده می‌کردند. پس از آن وانیل به اسپانیا برده شد و برای طعم و عطر دهی یک نوشیدنی شکلاتی استفاده شد. این نوشیدنی از مخلوط دانه‌های کاکائو، وانیل، ذرت، آب و عسل درست شده بود. دامنه مصرف این نوشیدنی به انگلستان، فرانسه و در اوایل قرن هفدهم میلادی به کل اروپا گسترده شد. نخستین بار در سال ۱۷۸۰ میلادی توماس جفرسون در پاریس از وانیل برای طعم‌دار کردن بستنی استفاده کرد. در حال حاضر نسخه اصلی طرز تهیه این بستنی در کتابخانه کنگره آمریکا نگهداری می‌شود

انواع وانیل

اسانس وانیل خوراکی را به دو دسته ی اسانس وانیل پودری و اسانس وانیل مایع تقسیم می شود که هر کدام کاربرد مختلف دارند. اسانس وانیل ابتدا به صورت پودری در می آید و بعد به اسانس وانیل مایع تبدیل می شود. به این صورت که تخمک های داخل تخمدان وانیل ابتدا در حالی که سبز هستند و حتی عطر و بو هم ندارند چیده می شوند. سپس آن ها را به روش های مختلف تخمیر می کنند تا پودر وانیل تولید شود. در نهایت برای تبدیل شدن اسانس پودر وانیل به اسانس وانیل مایع، پودر وانیل را همراه با افزودنی های مختلف به شکل اسانس وانیل مایع تولید و عرضه می کنند. در این قسمت درمورد هر یک از انواع پودری و مایع اسانس وانیل توضیحاتی ارائه می شود:

• اسانس وانیل پودری: اسانس وانیل پودری وانیل پودر شده با دانه های ریز و کریستالی است. به طور کلی یکی از پرطرفدارترین طعم های دنیا در صنایع شیرینی و شکلات و بستنی طعم وانیل است که اسانس پودری آن به دو شکل محلول در آب و روغن تولید می شود و امکان استفاده آن در انواع محصولات غذایی وجود دارد. از لحاظ قیمت و کیفیت اسانس وانیل پودری جایگزین مناسبی برای خود وانیل است. دوز مصرف اسانس وانیل پودری وانیل بسیار کم است و در دستور پخت کیک و شیرینی تنها به اندازه ی نوک قاشق چایخوری از آن استفاده می شود. از اسانس وانیل پودری می توان از آن برای بوگیری محصولات آردی نیز استفاده کرد. نوعی از اسانس وانیل پودری وجود دارد که به شکل کریستالی و با دانه های وانیل کریستالی و درشت تر نسبت به سایر وانیل های پودری تولید می شود و آن هم غالبا برای خنثی سازی و ایجاد عطر مطلوب مورد استفاده قرار می گیرد
• اسانس وانیل مایع: وانیل مایع، نوع دیگری از اسانس وانیل است که به صورت مایع تولید شده و برای معطر کردن انواع شیرینی و کیک و دسر کاربرد دارد. برای بسیاری از افراد، استفاده از اسانس وانیل مایع آسان تر از استفاده از اسانس وانیل پودری می باشد. خود اسانس وانیل مایع انواع مختلف دارد و با ترکیب با مواد دیگر با طعم های جدیدی تولید می شود. به عنوان مثال می توان به وانیل کره ای مایع اشاره کرد که به صورت مایع بوده و ترکیبی از اسانس وانیل و کره است و عطر خوبی به محصولات غذایی می دهد. اسانس مایع وانیل هم مانند اسانس وانیل پودری به میزان بسیار کم در کیک، شیرینی و بستنی مورد استفاده قرار می گیرد و عطر و طعم وانیل را به آن ها می بخشد.

مزاج، طبع و مصلح

مزاج و مصلح وانیل عبارت است از:

• طبع وانیل: طبع وانیل گرم و خشک است
• مصلح وانیل: مصلح وانیل، زعفران، گلاب و روغن پسته است. مصرف وانیل با خوراکی هایی از جمله شیر که دارای طبع سرد و تر هستند باعث تعدیل طبع آن می شود.

ترکیبات، ویتامین ها و مواد معدنی وانیل

مواد مغذی تشکیل دهنده 100 گرم وانیل عبارت است از:

• مواد تشکیل دهنده اصلی وانیل: انرژی (56 کیلوکالری)، کربوهیدرات (40گرم)، پروتئین (0.03گرم)، آب (85.58گرم)، قند (14.40گرم)
• ویتامین های وانیل: ریبوفلاوین (03میلی گرم)، نیاسین (0.13میلی گرم)، پانتوتنیک اسید (0.01میلی گرم)، ویتامین B6 (0.01میلی گرم)
• مواد معدنی تشکیل  دهنده وانیل: کلسیم (00میلی گرم)، آهن (0.05میلی گرم)، منیزیم (1.00 میلی گرم)، روی (0.01میلی گرم)

 فواید دارویی و درمانی وانیل

فواید وانیل عبارت است از:

• کمک به کاهش وزن: برخی محققان معتقدند که وانیل به ‌خاطر خاصیت کاهش اشتها، باعث کاهش وزن نیز می‌شود. وانیل با کاهش کلسترول، سوخت‌وساز بدن را مؤثرتر و بهتر می‌کند
• درمان مشکلات تنفسی: عصاره وانیل در ترکیب با آب گرم، سطح داخلی گلو را می‌پوشاند و با ایجاد حالتی مانند بی حسی به بهبود وضعیت گلو کمک می‌کند. ویژگی‌های ضد میکروبی وانیل، ضمن بهبود زخم‌های گلو و کاهش سرفه‌ها، منجر به از بین رفتن عفونت‌ها و بیماری‌های مختلف می‌شود
• التیام ‌بخشیدن به زخم ‌ها: وانیل سرشار از آنتی‌اکسیدان است. بنابراین می‌تواند از شکستن، تجزیه سلول‌ها و بافت‌های بدن جلوگیری و به رشد طبیعی و مجدد سلول‌های بدن کمک کند. علاوه بر این، با توجه به خواص ضدمیکروبی وانیل، امکان استفاده از آن برای حفاظت از سیستم ایمنی و کاهش استرس در بدن هم وجود دارد. مصرف وانیل کمک می کند تا زخم‌ها و بیماری‌ها سریع‌تر بهبود و التیام پیدا کنند
• تسکین اضطراب و تشویش: بسیاری از درمان‌های خانگی طبیعی از طریق حس بویایی به بهبود مشکلات جسمی و روحی مختلف کمک می‌کنند. رایحه و عطر وانیل نیز روی مغز اثر گذاشته و به فرد، آرامش القا می‌کند. به همین خاطر، استفاده از وانیل برای درمان تشویش و استرس مزمن مفید است
• پیشگیری از سرطان: مصرف عصاره وانیل به شکل غلیظ از بروز اثرات منفی وجود رادیکال‌های آزاد در بدن جلوگیری می‌کند. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های آنتی‌اکسیدان‌ها، حذف رادیکال های آزاد از بدن است. رادیکال‌های آزاد مشکلاتی مانند سرطان و بیماری‌های مزمن ایجاد می‌کنند
• کمک به سلامت قلب: وانیل به کاهش کلسترول کمک می‌کند. کاهش سطح کلسترول برای افرادی که به ‌شدت در خطر ابتلا به سکته قلبی و مغزی هستند بسیار ضروری بوده و می‌تواند مانع از بروز تصلب شرایین شود و از لخته شدن خون و بروز التهاب در رگ‌های خونی جلوگیری کند
• پیشگیری از آکنه: وانیل به دلیل اینکه دارای ویژگی‌های ضد میکروبی است، با قدرت به جنگ جوش‌ها و آکنه‌ها رفته و به بهبود وضعیت پوست کمک می‌کند. همچنین وانیل به بهبود جای جوش و آکنه نیز کمک می کند
• درمان و مراقبت از مو: از وانیل برای تولید محصولات بهداشتی و آرایشی نیز استفاده می‌شود. خواص وانیل به تقویت و زیبایی پوست و مو کمک شایانی می‌کند. استفاده از روغن اسانس وانیل در ترکیب با روغن‌های گیاهی دیگر، باعث تقویت مو و خون رسانی به پوست سر می‌شود. در نتیجه، موها رشد بهتری خواهد داشت
• کمک به هضم بهتر در دستگاه گوارش: گفته می‌شود که بوی وانیل باعث کاهش حالت تهوع می‌شود. مصرف چای وانیلی التهاب روده را تسکین می‌دهد و از استفراغ، اسهال، انقباض شکمی و ناراحتی‌های معده جلوگیری می‌کند
• کاهش التهاب: کاهش التهاب، یکی از مهم‌ترین خواص وانیل است و برای کم کردن التهاب کبد استفاده می‌شود. در گذشته نیز، از وانیل برای کاهش التهاب استفاده می‌شده است. التهاب کبد هم دلایل متنوعی دارد که یکی از مهم‌ترین آنها، مصرف بیش از اندازه الکل است. وانیل با ویژگی‌های مفید خود به رفع التهاب عروق خونی، نقرس و مشکلات التهابی مشابه می‌انجامد.

عوارض و موارد منع مصرف وانیل

وانیل، با وجود فوایدی که دارد، در صورت مصرف بی رویه باعث عوارضی می شود که عبارتند از:

• زیاده روی در مصرف وانیل باعث ایجاد تشنج می شود
• افرادی که مبتلا به زخم معده هستند باید تحت نظر پزشک وانیل مصرف کنند
• باعث بی حسی بدن می شود
• وانیل باعث بروز حساست می شود که از علایم آن می توان به سوزش گلو، خارش گلو و التهاب دهان و پوست، سرفه و سردرد اشاره کرد
• بر سیستم عصبی و فشار خون تاثیر منفی گذاشته و موجب تحریک پذیری بیش از حد و بالا رفتن فشار خون می شود
• موجب ایجاد سردرد می شود

شیوه مصرف کردن وانیل

اسانس وانیل به صورت پودر شده و یا مایع، به مقدار لازم، مورد استفاده قرار می گیرد.

شیوه درست نگهداری وانیل

وانیل باید در جای خشک و خنک نگهداری شود. قرار دادن و نگهداری از وانیل در مکان های مرطوب، موجب فاسد شدن آن می شود.

طرز تهیه عصاره وانیل در خانه

برای تهیه عصاره وانیل در خانه، با توجه به پیمانه ای که از آن استفاده می کنید، به ازای هر سه پیمانه گلیسیرین، یک پیمانه آب را با هم ترکیب کنید سپس داخل بطری شیشه ای بریزید. سه عدد لوبیای وانیل را به صورت طولی برش زده و شکاف دهید و عصاره داخل (مغز وانیل) آن را به گلیسیرین اضافه کنید. سپس در بطری را محکم بسته و در محیطی سرد و تاریک نگهداری کنید. یکبار در هفته بطری را تکان دهید. به مدت دو ماه این کار را انجام دهید تا پودر وانیل آماده شود. بعد از گذشت دوماه، عصاره وانیل شما آماده است و می توانید در انواع غذاها، شیرینی ها، دسرها، نوشیدنی ها و… از این عصاره طبیعی استفاده کنید.

کاربرد ها و محصولات حاصل از وانیل

موارد کاربرد وانیل بسیار گسترده است اما به طور کلی از اسانس وانیل بیشتر در شیرینی پزی، پودینگ ها، انواع دسر و یا به عنوان طعم دهنده در قهوه و بستنی استفاده می شود. از اسانس وانیل حتی در صنعت شمع سازی نیز استفاده می شود. همچنین وانیل در عطر سازی و رایحه درمانی کاربرد دارد

دانستنی های جالب در مورد وانیل

جالب است بدانید که در بعضی از فرهنگ ها، وانیل یک گیاه دارویی مقدس بوده که برای بهبود و تسکین از آن استفاده می شده است.

لغات و اصطلاحات به کار رفته شده در مقاله وانیل عبارت است از:

• آزتک ‌ها: یک فرهنگ و تمدن سرخ‌پوستی بودند که در دوره پسا کلاسیک در مرکز مکزیک شکوفا شدندآزتِک‌ها در مکزیک بودند.

• وبسایت های محتوایی حوزه مواد غذایی
• وبسایت های محتوایی حوزه طب سنتی