وبا چیست؟ | علائم، علل، پیشگری و درمان | 0 تا 100

وَبا، مَرگامَرگی یا کالِرا (Cholera)، نوعی بیماری اسهالی است که باعث عفونت روده کوچک شده و توسط برخی از سویه‌های باکتری ویبریو کلرا بوجود می آید. نشانه‌های آن ممکن است از هیچ، خفیف تا شدید متغیر باشند. میکروب این بیماری بیشتر در آب وجود دارد. این میکروب پس از عبور از معده و روده تکثیر پیدا کرده و باعث ترشح سم و افزایش دفع آب و املاح از دیواره روده می شود. وبا یکی از بیماریهای واگیردار عفونی است که فقط در انسان ایجاد بیماری می‌کند. وبا مانند آنفولانزا، انواع سرماخوردگی، عفونت های قارچی پوستی و… جزو بیماری های عفونی به حساب می آید.

در این مطلب؛ شیوع، علائم، علل، تشخیص، درمان و شرایط مراجعه به پزشک برای بیماری وبا  ارائه می شود. امید است با مطالعه این مطلب شناخت خوبی از این بیماری به دست آورید.

علائم شایع وبا

بسیاری از افرادی که در معرض وبا هستند هرگز بیمار نمی‌شوند و در اکثر موارد شاید هیچوقت فرد متوجه نشود که در معرض آلودگی وبا قرار گرفته است و بعد از آلوده شدن، به مدت 7 تا 14 روز در مدفوع خود باکتری‌های وبا را دفع می کند. اما در بعضی افراد، طی دو تا سه روز علائم ایجاد می شود. نشانه های شاخص بیماری؛ اسهال آبکی، استفراغ و از دست دادن آب بدن است. معمولا شروع بیماری با اسهال آبکی حجیم، بدون تب و دل پیچه بوده و مدفوع حالت آب برنجی دارد. معمولا بدون بو بوده و یا بوی ماهی دارد. از علائم شایع دیگر وبا، گرفتگی دردناک در پاها است. در موارد شدید بیماری، درد در دست و پاها ایجاد می شود.

علل بیماری

وبا توسط باکتری‌هایی به نام ویبریو کلرا بوجود می آید. یک سم قوی موسوم به CTX توسط این باکتری‌ها در روده کوچک تولید می‌شود و هنگام اتصال به دیواره های روده، جریان طبیعی سدیم و کلرید را مختل می کند. وقتی باکتری‌ها به دیواره روده کوچک متصل می‌شوند، بدن شروع به ترشح مقدار زیادی آب می‌کند و این باعث اسهال و از بین رفتن سریع مایعات و نمک‌ها می‌شود. وبا معمولاً از طریق تماس‌های عادی از شخصی به شخص دیگر منتقل نمی‌شود و منبع اصلی عفونت وبا آب های آلوده است (یخی که از آب آلوده تهیه شده و یا شنا کردن در آب آلوده می تواند فرد را مبتلا کند)، همچنین میوه‌ها و سبزیجات؛ و مواد غذایی نپخته می‌توانند حاوی باکتری‌های عامل وبا باشند. بعضی عوامل مانند سطح پایین بهداشت، سطح پایین اسید معده، اعضای خانواده بیمار،گروه خونی (o)، خوردن صدف خام و… می توانند باعث افزایش خطر ابتلا و به ویژه ابتلا به نوع شدید بیماری وبا شوند. از نظر طب سنتی، سبزی هایی که در هنگام کشت با کود انسانی (پساب) تغذیه می شوند دارای آلودگی است به همین دلیل در روایات بسیاری گفته شده که نباید زیر درختان میوه دار، ادرار یا مدفوع کرد.

عوارض احتمالی وبا

وبا می‌تواند کشنده باشد. در موارد شدید، از دست دادن سریع مایعات و الکترولیت‌ها می‌تواند در حداقل دو یا سه ساعت باعث مرگ شود. حتی در موارد معمولی، در صور‌ت عدم درمان، احتمال مرگ فرد در کمتر از 18 ساعت در اثر کمبود آب بدن و شوک وجود دارد. در اینجا برخی از عوارض وبا آورده شده است:

• قند خون پایین
• کمبود پتاسیم
• شوک و اسهال شدید (از جدی‌ترین عوارض وبا)
• نارسایی کلیه: عوارض ناشی از کم آبی بدن (مانند خستگی، بد خلقی، گود افتادگی چشم، خشکی دهان، خشکی پوست، عطش شدید، کاهش خروج ادرار، ضربان قلب نامنظم و فشار خون پایین)

شیوه تشخیص بیماری وبا

برای تشخیص وبا، از مدفوع بیمار نمونه گیری به عمل آورده، و  جهت شناسایی عامل میکروبی به آزمایشگاه تحویل داده می شود.

درمان وبا

درمان وبا در طب سنتی می تواند به صورت زیر باشد:

• مصرف ترکیب عسل، بارهنگ و عرق نعنا
• مصرف غذاهای دارای طبع سرد و خشک (مانند رب انار ترش، دوغ ترش، آش های ترش مزه و…)
• مصرف نمک دریا یا سنگ نمک
• استفاده از دود ها (مانند دود تنباکو، اسفند، عنبرنسارا و…)
• دوری از مصرف غذاهای گرم مرطوب، چرب و شیرین
• خوردن و بوییدن نارنج
• مصرف خاکشیر بو داده با آب جوش
• انجام ورزش روزانه یک دقیقه ای (هفت بار در روز، حتی در حالت خوابیده تکرار شود)

درمان وبا در طب جدید می تواند به صورت زیر باشد:

اولین مرحله از درمان، نوشاندن آب و الکترولیت‌ها به بیمار است. برای این مساله باید به شدت اسهال و وضع کم‌آبی بیمار توجه شود. سازمان بهداشت جهانی، مصرف ترکیب مایع درمانی خوراکی اُ آر اِس را توصیه کرده است. در حالت های شدید بیماری (مانند بیماران با دهیدراسیون شدید، بیمارانی که استفراغ دارند، بیمارانی که در حالت اغما هستند و…) باید سرم تزریق شود. در مرحله بعد، آنتی‌بیوتیک تجویز می شود. آنتی بیوتیک به کاهش حجم مدفوع کمک کرده و مدت بیماری را کوتاه می‌کند. همچنین دوره انتقال بیماری را کوتاه و قطع خواهد کرد.

شرایط مراجعه به پزشک در درمان

چنانچه علائم وبا را در خود یا یکی از اعضای خانواده مشاهده کردید به پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر پس از مراجعه به منطقه هایی که میزان وبا زیاد است، دچار اسهال شَدید شدید، باید به پزشک مراجعه کنید.

پیشگیری از ابتلاء به وبا

برای پیشگیری از بیماری وبا ضروی است این موارد رعایت شود:

• استفاده از میوه ها و سبزی های ضدعفونی شده
• نگهدای مواد غذایی در یخچال
• استفاده از آب آشامیدنی سالم
• کلرزنی و یا جوشاندن آب در مناطقی که به آب تصفیه شده و لوله کشی دسترسی وجود ندارد
• شستن دست ها با آب و صابون قبل از تهیه، توزیع و خوردن غذا و پس از رفتن به توالت
• خودداری از مصرف غذاهای آماده و غیربهداشتی مانند بستنی، آب میوه، معجون، ساندویچ و…
• خودداری از شنا کردن در آب رودخانه یا استخرهای آلوده

شیوع وبا در جهان و ایران

وبا در زنان و مردان و در همه سنین دیده می شود. در مناطق بومی، کودکان نسبت به بزرگترها بیشتر به وبا مبتلا می شوند، اما در کودکان زیر 2 سال به علت کسب ایمنی از شیر مادر، کمتر از بچه های بزرگتر است. این بیماری در مناطقی از آسیا و همچنین ایران به صورت بومی وجود دارد و گاهی به صورت اپیدمی ظاهر می شود. یافته های موجود حاکی از این است که در تابستان 1384 بیماری وبا به صورت اپیدمی در کشور ظاهر شد و 1150 نفر را مبتلا کرده و 11 نفر از بیماران کشته شدند.

لغات و اصطلاحات مهم در زمینه وبا عبارت است از:

• بیماری عفونی: به بیماری ای که توسط عفونت منتقل می شود، بیماری عفونی گویند که می تواند توسط ویروس، باکتری، قارچ، تک‌یاختگان یا انگل ایجاد شود.
• الکترولیت: ماده حل شده یک محلول آبی که رسانایی الکتریکی آن بیش از آب خالص است.
• دهیدراسیون: به معنی کمتر بودن میزان آب ورودی بدن در مقایسه با میزان آب خروجی است.
• اغما: اغما یا کما به عنوان حالتی از ناهشیاری درازمدت تعریف می‌شود که با فقدان آگاهی از محیط و بیدارنبودن همراه است.

• وبسایت درمانگران ایران
• کتاب اولین پزشک خانواده
• کتاب مزاج شناسی (به همراه نسخه های استاد خیراندیش)
• ویکی پدیا