بیماری بواسیر (هموروئید) چیست؟ | راهنمای جامع علائم، علل، پیشگری و درمان بیماری

بواسیر یا هموروئید (hemorrhoid) به گشاد شدن رگ ‌های وریدی در مجرای مقعد، بواسیر یا هموروئید می ‌گویند که به کنترل مدفوع کمک می ‌کنند. این رگ ها در حالت فیزیولوژیک خود مانند بالشتکی مرکب از مجرای سیاهرگی و بافت همبند عمل می‌ کنند. این بیماری یکی از شایع ‌ترین مشکلات نشیمنگاهی به‌ شمار می ‌آید. بواسیر همانند اسهال، یبوست، شقاق، سنگ کیسه صفرا، آپاندیسیت، ورم معده، سندروم روده تحریک پذیر، کبد چرب، زخم معده، رفلاکس معده، سلیاک، کولیت زخمی، دیورتیکولیت، پانکراتیت، سیروز کبد، پولیپ روده بزرگ، انسداد روده و … یکی از انواع بیماری های دستگاه گوارش بدن انسان است.

در این مطلب، شیوع، علائم، علل، تشخیص، درمان و شرایط مراجعه به پزشک برای بیماری بواسیر، ارائه می شود. امید است با مطالعه این مطلب شناخت خوبی از این بیماری به دست آورید.

انواع بیماری بواسیر

انواع این بیماری بر اساس محل ایجاد رگ‌ های متورم به سه دسته زیر تقسیم می شود:

• بواسیر داخلی: در بواسیر داخلی رگ های متورم در داخل راست روده ایجاد می شوند. بواسیر داخلی اغلب خونریزی می کند اما خیلی دردناک نیست.
• بواسیر خارجی: زمانی که رگ ‌های متورم، اطراف مقعد تشکیل شوند به آن بواسیر خارجی می‌ گویند که نشستن را دشوار می‌ کند. این نوع هموروئید با خارش و درد همراه است و اغلب مدفوع به صورت لخته خون خارج می ‌شود که خطرناک نیست اما آزار دهنده خواهد بود.
• پرولاپس: اگر بواسیر در خارج از مقعد کشیده و متورم شود به آن هموروئید پرولاپس می‌ گویند. این نوع هموروئید با خونریزی و درد شدید همراه است.

علائم شایع بیماری بواسیر

علائم بواسیر در زنان و مردان تفاوت چندانی ندارد. تنها تفاوت موجود در عوامل خطر نهفته آن‌ ها است. از جمله علائم شایع بواسیر می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• وجود خون قرمز (بر روی مدفوع، لباس یا دستمال کاغذی)
• احساس خارش در داخل یا اطراف مقعد
• احساس درد در اطراف مقعد
• وجود يك‌ برجستگي‌ در مقعد
• احساس تخلیه نشدن کامل روده (اين‌ حالت‌ تنها در مورد بواسير بزرگ‌ ديده‌ مي ‌شود)

علل بیماری بواسیر

در طب سنتی، اعتقاد بر این است که یکی از دلایل اصلی دچار شدن به بواسیر، مصرف غذا های سودازا در رژیم غذایی افراد است. سودایی شدن موجب می ‌شود که خون افراد غلیظ شده و رفته‌ رفته با تجمع و احتباس خون در مقعد، رگ ‌های بواسیر متورم شوند. علل بواسیر در زنان و مردان تفاوت چندانی ندارد. تنها تفاوت موجود در عوامل خطر نهفته آن‌ ها است. برخی علل بروز بواسیر در طب پزشکی عبارتند از:

• روش‌ های نامنظم دفع (یبوست یا اسهال)
• کمبود تمرینات بدنی
• عوامل تغذیه ‌ای (رژیم ‌های کم ‌فیبر)
• اعمال زور و فشار حین دفع مدفوع
• افزایش سن
• چاقی
• نشستن مدت طولانی (به خصوص روی توالت)
• سابقه خانوادگی هموروئید

عوارض احتمالی بیماری بواسیر

عوارض بواسیر نادر است، اما می‌ تواند شامل موارد زیر باشد:

• کم خونی (اگر خونریزی قابل توجه باشد)
• لخته شدن خون (در قسمت ورید متورم)
• برچسب‌ های پوستی (بافتی که از پوست آویزان شده است)
• هموروئید خفه شده (عضلات مقعد جریان خون را در یک هموروئید داخلی قطع می‌ کنند)

شیوه تشخیص بیماری بواسیر

روش های تشخیص هموروئید عبارتند از:

• معاینه بصری: معاینه بصری مقعد اولین روش تشخیصی هموروئید است. در این معاینه ممکن است بواسیر خارجی یا پایین ‌افتاده تشخیص داده شود. همچنین امکان دارد به ‌دلیل درد، انجام این معاینه بدون استفاده از آرام ‌بخش مناسب میسر نباشد، اگرچه اکثر بواسیر های داخلی همراه با درد نیستند.
• تست دیجیتال (انگشتی): در طی این معاینه، پزشک با استفاده از دستکش، یک انگشت پوشانده شده از چربی را به داخل رکتوم وارد می ‌کند. اگر احساس کند چیزی غیر طبیعی است، ممکن است دستور یک آزمایش اضافی به نام سیگموئیدوسکوپی دهد.
• آزمایش سیگموئیدوسکوپی: پزشک در سیگموئیدوسکوپی از یک دوربین کوچک برای تشخیص بواسیر داخلی استفاده می‌کند. این دوربین فیبر نوری کوچک، به نام سیگموئیدوسکوپ، درون یک لوله کوچک قرار گرفته و سپس داخل رکتوم قرار می‌ گیرد. از این آزمایش، پزشک نمای واضحی از داخل رکتوم مشاهده می‌ کند تا بتواند هموروئید را از نزدیک بررسی کند.

تفاوت بواسیر و شقاق

از مهمترین تفاوت های شقاق و بواسیر می توانیم به این موارد اشاره کرد:

• نشانه های ظاهری: بواسیر یا هموروئید موجب بیرون زدن بافت های گوشتی زائد از مقعد می شوددر حالی که شقاق یا فیشر موجب بروز زخمی طولی در دیواره مقعدی می گردد.
• نحوه درد: درد ناشی از بواسیر مداوم بوده و فرد در تمام طول روز این درد را احساس می کند. در صورتی که درد ناشی از شقاق مقطعی ولی تیر کشنده است. این درد معمولاً هنگام اجابت مزاج و پس از آن احساس شده و همین امر موجب می شود که فرد رفتن به دستشویی را به تاخیر اندازد.
• درمان: اغلب موارد شقاق و بواسیر با استفاده از درمان های خانگی قابل رفع است اما درمان بواسیر با روش‌ های خانگی قطعی نبوده. در مقابل شقاق به جز مواردی محدود با درمان های خانگی و رعایت برخی نکات قابل رفع است.

درمان بیماری بواسیر

درمان بواسیر در طب سنتی می تواند به صورت زیر باشد:

• حجامت عام: این نوع حجامت بین دو کتف فرد انجام می شود. حجامت عام، نافع درمان بسیاری از بیماری های معمول و رایج است.
• صابون مراغه: استفاده از صابون مراغه یکی از قدیمی ‌ترین روش ‌ها برای کاهش خارش ‌های پوستی و درمان بواسیر در طب سنتی به شمار می ‌رود. این نوع صابون سنتی از چربی حیوانی تهیه می ‌شود. برای کاهش سوزش و خارش شدید ناشی از بواسیر، می ‌توانید صابون را به مقعد خود بمالید و پس از مدت 15 دقیقه با آب ولرم بشویید.
• روغن نارگیل: روغن نارگیل سرشار از ویتامین A است که موجب می ‌شود ناحیه مقعد شما بسیار نرم شده و از شر خارش و سوزش این ناحیه خلاص شوید. همچنین از روغن نارگیل به این دلیل استفاده می ‌شود که این روغن می ‌تواند به‌ سرعت خونریزی این ناحیه را کاهش دهد، البته در صورتی که روزانه این روغن را بر روی ناحیه مقعد بمالید تا مشکل شما رفع شود.
• روغن بادام: استفاده موضعی روغن بادام برای درمان بواسیر در طب سنتی توصیه می ‌شود. این روغن به لایه ‌های زیرین پوست نفوذ کرده و موجب افزایش رطوبت و نرم شدن این ناحیه می ‌شود. همچنین با از بین بردن سلول ‌های مرده سطح پوست و تحریک پوست برای تولید سلول ‌های جدید، موجب کاهش التهاب و خارش این ناحیه می ‌شود.
• روغن زنجبیل: خاصیت گرمی روغن زنجبیل به کاهش سوزش و خارش ناحیه مقعد، از طریق نرم کردن پوست کمک می ‌کند.
• روغن کپسول ویتامین E: اگر بواسیر برای شما حالتی خفیف دارد و تنها با سوزش و خارش آزار دهنده ‌ای همراه است، می ‌توانید یک یا دو کپسول ویتامین E را سوراخ کرده و روغن داخل آن را به مقعد خود بمالید تا پوست این ناحیه نرم ‌تر شده و سوزش کمتری احساس کنید.
• کمپرس یخ: کیسه ‌های یخ برای کاهش تورم و از بین بردن درد مناسب هستند. باید یخ را در یک حوله نرم بپیچید تا از هر نوع آسیب پوستی جلوگیری شود. کیسه یخ را به مدت 20 دقیقه روی ناحیه آسیب ‌دیده نگه دارید و این کار را به‌ صورت ساعتی برای تسکین فوری درد تکرار کنید. درمان سنتی بواسیر با استفاده از کمپرس یخ به جلوگیری از آسیب به بافت ‌ها کمک می‌ کند. اگر مشکل شدید است، می ‌توانید در فاصله 10 دقیقه این روش را تکرار کنید.

راه‌کار های مناسب برای درمان پزشکی بیماری بواسیر عبارتند از:

• بستن باند پلاستیکی: قرار دادن نوار پلاستیکی اطراف هموروئید برای قطع جریان خون
• انعقاد مادون قرمز: انتقال گرما به رکتوم توسط کاوشگر کوچک برای از بین بردن بواسیر
• انعقاد الکتریکی: قطع جریان خون به ورید توسط جریان الکتریکی
• هموروئیدکتومی: از بین بردن بواسیر خارجی متورم با پرولاپس با جراحی
• اسکلروتراپی: تزریق ماده شیمیایی به رگ‌های متورم بافت هموروئید برای از بین بردن آن
• منگنه زدن بواسیر: به داخل مقعد کشیدن هموروئید داخلی دارای افتادگی توسط ابزار منگنه

شرایط مراجعه به پزشک در درمان بیماری بواسیر

چنانچه بعد از یک هفته علائم زیر را دچار شدید به پزشک مراجعه کنید:

• درد
• خونریزی (مقدار زیاد از راست روده)
• خارش
• سرگیجه
• بی هوشی

پیشگیری از ابتلاء به بیماری بواسیر

برخی از راه کار های مهم که در پیشگیری از بیماری بواسیر توصیه شده است، عبارت است از:

• پرهیز از نشستن های مکرر و طولانی مدت
• پرهیز از فشار آوردن به ‌هنگام دفع
• عدم به تعویق انداختن اجابت مزاج
• نوشیدن مقدار فراوان آب
• فعالیت بدنی منظم
• مصرف مواد غذایی فیبردار
• پرهیز از برداشتن اشیا ی سنگین

شیوع بیماری بواسیر در جهان و ایران

به سختی می‌ توان مشخص نمود که هموروئید تا چه اندازه شایع است، زیرا بسیاری از افرادی که دچار این عارضه هستند به پزشک مراجعه نمی‌ کنند. اما تصور می‌ شود که دست کم ۵۰٪ از مردم آمریکا در طول زندگی خود یک بار دچار علائم هموروئید می ‌شوند و حدود ۵٪ از جمعیت همیشه دچار آن هستند. همچنین در ایران نیز حدود ۵۵ درصد مردم به این بیماری مبتلا هستند.

لغات و اصطلاحات مهم در زمینه بیماری بواسیر عبارت است از:

• رکتوم: راست‌ روده یا رِکتوم، بخش پایانی روده بزرگ در انسان است. پیش از این خم‌ روده (کولون سیگموئید) و بعد از این قسمت مقعد (آنوس) قرار دارد. نقطه آغاز آن در سومین مهره استخوان خاجی (ساکرال) است.

• وبسایت درمانگران ایران
• کتاب مزاج شناسی (به همراه نسخه های استاد خیراندیش)
• ویکی پدیا
• وبسایت درمانکده