گل محمدی یا گل سرخ چیست | طبع، خواص، ویتامین ها، عوارض، شیوه مصرف، شیوه نگهداری

گل محمدی یا گل سرخ با نام علمی Rosa damascena، جزو گل های خوراکی است. گل محمدی، نوعی گل رز است. این گونه از رُز، مقاومت بالایی در مقابل کم ‌آبی دارد و شاخه‌های آن با خارهایی تیز و محکم حفاظت می‌شود. گل محمدی طیف رنگی از صورتی روشن و متوسط تا سرخ روشن دارد. از برخی نمونه‌های این گل، گلاب گرفته می شود. از گل محمدی و پودر آن برای تهیه دمنوش های خوش طعم، خوش بو و آرامش بخش؛ تهیه ادویه، شربت و چای؛ همچنین درست کردن و و تزیین انواع غذا، شیرینی، کیک و دسر (مانند دسر گل محمدی، مهلبیه گل محمدی عربی، قاووت گل محمدی، مسقطی گل محمدی، برشتوک گل محمدی، مربای گل محمدی و… استفاده می شود. از روغن گل محمدی به صورت موضعی استفاده شده و بوییدن بخار آن، باعث ایجاد احساس خوشحالی و امید در فرد می شود. مزاج گل محمدی در طب سنتی، معتدل است. در این مطلب؛ پیشینه، خواص و ویتامین ها، عوارض، شیوه مصرف، شیوه نگهداری و کاربردهای گل محمدی (گل سرخ)، ارائه می شود. امید است با مطالعه این مطلب شناخت خوبی از گل محمدی به دست آورید.

پیشینه و تاریخچه گل محمدی

گل محمدی یا گل سرخ از زمان های بسیار دور، به عنوان سمبل عشق، خلوص، زیبایی و معنویت شناخته شده است. یکی از شاعران یونانی، گل محمدی را ملکه گل ها نامیده است. عرب ها این گل را، نماد رسیدن به حد اعلای معنویت می دانند. گل محمدی، گل ملی  ایران بوده و از زمان های گذشته در ایران کشت شده ‌است. از آن‌ جا که عصاره و گلاب این گل از دمشق به اروپا رفته‌است، اروپاییان آن را رز دمشقی می‌نامیدند. ایران، ترکیه، هند و افغانستان کشورهایی هستند که در بخش‌های مرتبط با گلاب‌گیری، روغن‌گیری و تولید عطر از گل محمدی در حال فعالیت هستند. پیشینه پرورش گل سرخ مربوط به دوران هخامنشی و در استان فارس برمی‌گردد. گفته می‌شود که گل محمدی در قرن سیزدهم توسط جنگجویی، از سوریه به اروپا برده شد.

مزاج، طبع و مصلح گل محمدی

از نظر طب سنتی، طبع گل محمدی معتدل است.

ویتامین ها و مواد معدنی گل محمدی

گل محمدی دارای ویتامین های C، E و A  است. همچنین دارای مواد معدنی ای چون آهن و کلسیم بوده و میزان کالری آن صفر است.

فواید دارویی و درمانی گل محمدی

خواص و فواید گل محمدی عبارت است از:

• مفید برای پوست: گل محمدی با وجود آنتی اکسیدان‌ها با رادیکال‌های آزاد مبارزه می‌کند و از این طریق به مبارزه با حساسیت پوستی، چربی اضافی و میکروب‌های پوست کمک می کند. پوست را از گرد و غبار و آلودگی پاک می‌کند. همچنین گل محمدی باعث کاهش چین و چروک پوست و لکه های پوستی؛ و رفع التهاب پوست می شود
• مفید برای مو: از عصاره گل محمدی می توان به عنوان نرم کننده و همچنین عطر دهنده مناسب برای مو‌ها استفاده کرد. برای نرم و ابریشمی شدن موها، افزایش رشد مو و کنترل چربی سر می‌توانید از ماسک گل محمدی و روغن نارگیل استفاده کنید
• کمک به کاهش علایم قاعدگی: گل محمدی می‌تواند موجب کاهش علائم قاعدگی از جمله درد، نفخ و گرفتگی‌های دردناک می‌شود. مصرف و نوشیدن چای گل محمدی می‌تواند موجب تنظیم قاعدگی شده و بهبود خلق و خو شود
• کاهش علائم یائسگی: کاهش علائم یائسگی از جمله گرگرفتگی از جمله خواص گل محمدی و خواص دمنوش گل محمدی است
• کمک به سلامت چشم: عصاره گل محمدی ممکن است برای درمان قرمزی و سوزش چشم مفید باشد
• رفع بوی دهان: قرقره کردن عصاره گل محمدی یا گلاب می تواند موجب رفع بوی بد دهان شود
• مفید برای کلیه و کمک به درمان سنگ کلیه: گل محمدی ادرار بوده و حجم ادرار را افزایش می‌دهد و بنابراین موجب پیشگیری از ابتلا به سنگ کلیه و بیماری‌های کلیوی می‌شود.

• کمک به رفع یبوست: برای درمان یبوست می‌توان روغن گل محمدی مصرف کرد زیرا روغن گل محمدی یک ملین است. یکی از خواص دمنوش گل محمدی این است که حاوی مقادیر بالای فیبر و آب است که از این طریق به درمان یبوست و مشکلات و عوارض ناشی از آن کمک می‌کند
• مقابله با عفونت‌ ها: گل سرخ دارای ترکیباتی ازجمله تانن‌ها، بتاکاروتن‌ها، ویتامین‌های گروه B، بیوفلاونوئیدها، ویتامین K و پکتین‌ها است که موجب از بین بردن عفونت و التهاب در بدن می‌شوند
• مفید برای کبد: از دیگر خواص دمنوش گل محمدی پاکسازی کبد چرب و کیسه صفرا است

عوارض، مضرات و موارد منع مصرف گل محمدی

با وجود خواصی که گل محمدی دارد، مصرف آن برای برخی افراد ممکن است مضر باشد. همچنین زیاده روی در مصرف آن عوارضی به دنبال دارد. مانند موارد زیر:

• مضر برای بیماران تالاسمی: ویتامین C فراوان گل محمدی سبب افزایش جذب آهن شده و برای بیماران مبتلا به تالاسمی مضر است
• عطسه ناشی از حساسیت: گل محمدی در برخی افراد موجب عطسه، ورم و آماس می شود
• استفراغ و خستگی: زیاده روی در مصرف دمنوش گل محمدی باعث سردرد، حالت تهوع، استفراغ و خستگی در افراد می‌شود
• تداخل دارویی: چای یا دمنوش گل محمدی ممکن است با بعضی داروها، مثل رقیق‌کننده‌های خون یا داروهای ضدافسردگی تداخل داشته باشد؛ بنابراین افرادی که چنین داروهایی مصرف یم کنند نباید از خواص گل محمدی به‌صورت منظم در رژیم غذایی خود استفاده کنند
• احتیاط در مصرف، برای زنان باردار شیرده: با توجه به نبودن تحقیقات کافی از اثر دمنوش گل محمدی بر روی جنین، زنان باردار و زنان شیرده، بهتر است که از مصرف خودسرانه دمنوش گل محمدی در دوران بارداری و شیردهی خوددراری شود
• اسهال: طبق گفته کارشناسان، اگر فردی بیش از ۵ فنجان دمنوش گل محمدی در روز بنوشد به دلیل مقادیر بالای ویتامین C موجود در آن دچار اسهال می‌شود

شیوه مصرف کردن گل محمدی

گل محمدی به شکل های زیر مورد استفاده قرار می گیرد:

• دم کرده (دمنوش) گل محمدی خشک
• پودر گل محمدی
• روغن گل محمدی

شیوه درست نگهداری گل محمدی در منزل

در این بخش، روش های نگهداری از گل محمدی خشک، پودر و روغن آن ارائه می شود:

• نگهداری روغن گل محمدی خشک: گل های خشک شده باید در مکان بدون رطوبت، خشک و خنک نگهداری شوند. گلبرگ های خشک را در بطری نوشابه یا آب معدنی یا ظرف در دار بریزید. برای نگهداری طولانی مدت غنچه ها، آنها را در ظرف در دار ریخته و در فریزر قرا دهید
• نگهداری پودر گل محمدی: بهتر است گل ها، زمان استفاده پودر شوند تا عطر و رنگ آنها ماندگارتر شود. اما پودر گل محمدی را مانند ادویه نباید در محیط بسیار گرم و یا در معرض مستقیم نور خورشید قرار گیرد و باید در ظرف در دار نگهداری شود
• نگهداری روغن گل محمدی: روغن گل سرخ را در ظرفی در بسته، به دور از نور و در دمای بین ۱۵ تا ۳۰ درجه سانتی گراد نگهداری کنید

تولید و فرآوری گل محمدی

برای خشک کردن گل محمدی از روش های سنتی و صنعتی استفاده می شود:

• خشک کردن گل محمدی به روش سنتی: یکی از روش‌های قدیمی و سنتی خشک کردن گل محمدی، به نخ کشیدن آن است که به این صورت انجام می شود: (برای اطلاع از روش های دیگر خشک کردن گل محمدی به شیوه سنتی کلیک کنید)
  • پس از جمع‌آوری غنچه این گل، با حوصله وو بدون اینکه غنچه‌ها آسیب ببینند، آنها را بشویید
  • با استفاده از یک سوزن، نخی را از ساقه آنها رد کنید
  • غنچه‌ها را در محیطی مانند سایه که هوا جریان دارد، آویزان کنید. بهتر است محیط عاری از گردوغبار باشد. آویزان کردن غنچه‌ها باعث می‌شود آنها با زمین تماسی نداشته باشند. می توانید غنچه‌ها را در آفتاب خشک کنید. اما خشک کردن آنها در سایه موجب می‌شود رنگ، عطر و دیگر خواص آن حفظ شوند.
• خشک کردن گل محمدی به روش صنعتی: این روش، با استفاده از دستگاه خشک کن انجام می شود. گل‌های محمدی را در داخل یک وان ریخته و به‌آرامی آنها را شستشو دهید. سپس آب وان را به‌طور کامل تخلیه کرده و گل‌ها را در داخل دستگاه خشک‌کن قرار دهید. یکی از مزیت های این روش این است که گل‌ها به‌طور یکسان خشک می‌شوند و نیازی به زیرورو کردن آن ها نیست.

کاربرد ها و محصولات حاصل از گل محمدی

گل محمدی کاربردهای خوراکی و غیرخوراکی دارد:

• کاربردهای خوراکی گل محمدی: از گل محمدی و پودر آن برای تهیه دمنوش های خوش طعم، خوش بو و آرامش بخش؛ تهیه ادویه (در غذاهایی مانند قیمه و لوبیاپلو)، شربت و چای؛ همچنین درست کردن و تزیین انواع غذا، شیرینی، کیک و دسر (مانند دسر گل محمدی، مهلبیه گل محمدی عربی، قاووت گل محمدی، مسقطی گل محمدی، برشتوک گل محمدی، مربای گل محمدی، خاگینه گل محمدی و… استفاده می شود
• کاربردهای غیر خوراکی گل محمدی: از محصولات گل محمدی، به خصوص، اسانس و روغن آن برای تولید محصولات مختلف مرتبط با حوزه سلامتی و زیبایی مانند مکمل‌ها و داروها استفاده می‌شود.

• وبسایت های محتوایی حوزه مواد غذایی
• وبسایت های محتوایی حوزه طب سنتی