جوز هندی چیست | راهنمای جامع خواص، طبع، ویتامین ها، عوارض و کاربردهای جوز هندی

جوز هندی یا جوز بویا درختی شبیه به درخت نارنج است. این درخت، همیشه سبز و میوه دار بوده و بومی منطقه های گرمسیر و پر بارش جنوب شرق آسیا مانند گرِنادا، هند و اندونزی است. جوز هندی مانند دارچین، زیره، گشنیز و … یکی از انواع ادویه ها است. این ادویه دارای طعمی تند، گرم و کمی شیرین است جوز هندی در غذاهای ایرانی مثل خورش بادمجان، کباب شیشلیک، خورش قیمه، خوراک مرغ، عدس پلو، زرشک پلو با مرغ، کلم پلوی شیرازی، کوکوسیب زمینی و … استفاده می شود. کشور‌های اندونزی و گرِنادا بزرگ‌ترین تولیدکنندگان جوز هندی در دنیا هستند. از نظر طب سنتی جوز هندی طبع گرم و خشک دارد.

 در این مطلب؛ پیشینه، خواص، ویتامین ها، عوارض، شیوه مصرف، شیوه نگهداری و کاربردهای جوز هندی ارائه می شود. امید است با مطالعه این مطلب شناخت خوبی از جوز هندی به دست آورید.

پیشینه و تاریخچه جوز هندی

جوز هندی جزو یکی از ادویه‌های مهم در دنیاست که حتی برای تجارت آن جنگ‌هایی رخ داده است. جوز هندی سال های پیش ادویه‌ای نادر و گران‌ بها محسوب می‌شد و تنها گروه کوچکی از تجار می‌دانستند که این ادویه را از کجا می توان تهیه کرد. این ماده غذایی در اروپا مورد توجه زیاد شاهان و اشراف بود. امپراطور هنری ششم دستور داده بود تا قبل از تاج‌ گذاری او در تمام خیابان‌های رم جوز هندی پخش کنند تا محیطی با عطر و بوی شیرین ایجاد شود. بسیاری از دریانوردان سال‌ها در پی یافتن مناطق کشت ادویه‌ای بودند که در آن ها جوز هندی پرورش داده می‌شد. تا اینکه در سال ۱۵۱۲ میلادی اسپانیایی‌ها مکانی را در اندونزی پیدا کردند که مرکز پرورش جوز هندی در آن زمان بود. قرن هفدهم دوره جنگ تجارت جوز هندی بین تجار هلندی و اسپانیایی‌ها بود. هلند با به دست آوردن تجارت این ادویه و انبار کردن آن رقیب بزرگی برای بازرگانان دیگر کشور‌ها شد. انگلیسی‌ ها در زمان اشغال هند شرقی نهال‌های جوز هندی را از منطقه باندا به مناطق تحت کنترل انگلیس منتقل می کردند. با شروع کاشت و پرورش وسیع جوز هندی در مزارع بزرگ و فراوان شدن آن، قیمت این ادویه کاهش پیدا کرد. امروز در سراسر دنیا جوز هندی به ‌راحتی قابل تهیه است.

مزاج، طبع و مصلح جوز هندی

جوز هندی مانند بسیاری از انواع ادویه ها، دارای طبع گرم و خشک است. افراد گرم مزاج باید در مصرف جوز هندی بسیار احتیاط کنند، زیرا ممکن است باعث بروز عوارضی مانند سردرد یا واکنشهای آلرژیک در آنها شود. مصلح جوز هندی، گشنیز است. بهتر است از جوز هندی در غذاهایی استفاده شود که بیشتر ترکیبات آن طبع سرد دارند. جوز هندی گزینه خوبی برای متعادل کردن طبع غذاهایی با مزاج سرد است.

ترکیبات، ویتامین ها و مواد معدنی جوز هندی

ترکیبات، ویتامین ها و مواد معدنی جوز هندی عبارتند از:

• منیزیم
• زینک
• آهن
• پتاسیم
• منگنز
• فسفر
• ویتامین های A، C،B ، فولات، نیاسین، ریبوفلاوین، فولات، بتاکاروتن و …
• کالری در هر ۱۰۰ گرم جوز هندی، ۳۰۴ کیلو کالری
• چربی اشباع‌ شده در هر ۱۰۰ گرم جوز هندی، ۲۶ گرم

فواید دارویی و درمانی جوز هندی

در این بخش، به فواید جوز هندی می پردازیم:

• رفع افسردگی، کسالت و دلشوره به علت دارا بودن خاصیت آرامبخشی
• رفع بوی بد دهان
• تسکین دهنده دردهای عضلانی، استخوانی، مفاصل و روماتیسم (روغن یا کره گرفته شده از جوز هندی می تواند به عنوان یک پماد موثر و مسکن عمل کند)
• کمک به خواب راحت ( به علت داشتن ترکیبات بالایی از منیزیم و آزاد سازی سروتونین)
• از بین برنده انگل های معده و روده ازجمله کرم کدو
• کمک به جلوگیری از ابتلا به بیماری های دهان و دندان (پیشگیری از پوسیدگی دندان ها و ایجاد زخم و آفت در دهان)
• سم زدای کبد و کلیه و حافظ سلامت آنها
• مفید برای درمان سرماخوردگی و سرفه
• کمک به برای تقویت هاضمه و عملکرد سیستم گوارشی
• درمان کننده آکنه (ماسک جوز هندی خواص ضد التهابی، ضد باکتریایی و ضدعفونی داشته و دشمن آکنه و جوش های سر سیاه است)
• از بین برنده جای زخم ها (روغن جوز هندی می‌تواند جای زخم‌ها را کم‌رنگ کرده یا از بین ببرد)
• دارای خواص ضد سرطانی (جوزهندی دارای ترکیباتی است که می تواند به مقابله با سلولهای سرطانی برود و از رشد و پیشرفت آنها جلوگیری کند)
• رفع کننده مشکل نفخ و دل درد
• تقویت کننده سیستم ایمنی بدن ( جوز هندی مواد معدنی و ویتامین‌هایی دارد که به عنوان آنتی‌اکسیدان عمل می‌کنند)
• موثر در درمان یبوست و اسهال
• ضد خستگی (نشاط آور)
• درمان کنترل نداشتن ادرار
• جلوگیری از گرفتگی عروق (پمپاژ خون توسط قلب را بهبود می بخشد و به این ترتیب به حفظ سلامت و عملکرد قلب کمک می کند)
• موثر در جلوگیری از بروز سکته ها و آسیب های عصبی (در زمان تنش های عصبی و اضطراب، سطح فشار خون را پایین نگه می دارد و از بروز سکته جلوگیری می کند)

عوارض، مضرات و موارد منع مصرف جوز هندی

جوز هندی با وجود خواصی که دارد، اما زیاده روی در مصرف آن زیاده روی در مصرف آن عوارض متعددی دارد که بسته به مزاج افراد می تواند کم یا شدید باشد. از جمله:

• باعث ایجاد گیجی، توهم و سایر عوارض ذهنی
• ایجاد واکنش های آلرژیکی مانند سردرد، گرفتگی صدا و خش گلو، کهیر، جوش، راش پوستی و …
• سقط کننده جنین و یا بوجود آورنده نقص مادرزادی
• ایجاد دلپیچه و اسهال
• ایجاد کننده مسمومیت (در موارد خیلی کم، مسمومیت شدید و حتی مرگ را در پی دارد)
• آریتمی قلبی

شیوه درست و رایج مصرف جوز هندی

شیوه متداول مصرف جوز هندی، دانه آن به صورت پودر شده است. در هر نوبت مصرف جوز هندی، نباید زیاده روی شود و همچنین بطور ممتد و طولانی از آن استفاده نباید کرد، زیرا ممکن است باعث مشکلات قلبی و یا عصبی گردد. مصرف جوزهندی، نباید از نصف قاشق چای ‌خوری بیشتر باشد چرا که مصرف مقدار زیاد، موجب تهوع می‌شود.

شیوه درست نگهداری جوز هندی

 ادویه جاتی که خُرد و پودر شده باشند، مانند جوز هندی، دارچین، زیره سبز، و کاری؛ دو تا سه سال دوام می آورند. از خریدن جوز هندی سیاه رنگ یا تکه شده خودداری کنید. جوز‌های سالم را انتخاب کنید و خودتان آنها را پودر کنید. رنده های مخصوصی هم برای راحتی این کار، در بازار وجود دارند. به صورت کلی بهتر است ادویه را به صورت کامل و آسیاب نشده نگهداری کنید و موقع استفاده آن را به مقدار نیاز پودر کنید، زیرا طول عمر و ماندگاری آن  بیشتر خواهد بود. بهتر است ادویه ها، از جمله پودر جوز هندی را در ظرف فلزی در دار و یا ظرف شیشه ای با رنگ تیره و در جای سرد و خشک نگهداری کنید. ادویه نباید در محیط بسیار گرم و یا در معرض مستقیم نور خورشید قرار گیرد.

تولید و فراوری جوز هندی

میوه درخت جوز هندی در ابتدا شبیه به میوه زرد‌آلو و به رنگ زرد بوده و هسته‌ای در وسط آن قرار دارد. اطراف هسته را غلاف قرمز رنگی پوشانده است. پس از رسیدن کامل، میوه‌های درخت را به دو قسمت تقسیم می‌کنند. غلاف قرمز اطراف میوه را برای مصارف خوراکی جدا کرده و هسته قهوه ‌ای رنگ جوز را در معرض آفتاب قرار می دهند تا کاملا خشک شود. پس از شکستن هسته میوه، مغز یا دانه پیدا می شود و دانه رنده شده یا پودر شده جوز هندی را برای طعم دادن به غذاها به کار می برند.

کاربرد ها و محصولات حاصل از جوز هندی

جوز هندی هم به صورت خوراکی و هم غیر خوراکی کاربرد دارد.

• مصارف خوراکی جوز هندی: جوز هندی یک ادویه رایج است. برای طبخ غذاهای گوناگون می توانید از ترکیب جوز هندی با سایر ادویه ها استفاده کنید. این ادویه دارای رایحه ای تند و متمایز؛ و طعمی گرم و کمی شیرین است و از آن برای طعم دادن به انواع غذاها، شیرینی جات، پودینگ ها، سیب زمینی، گوشت، سوسیس، سس ها، سبزیجات و انواع نوشیدنی استفاده می شود.  این ادویه به دلیل عطر و طعم ملایمی که دارد در بسیاری از غذاهای ایرانی مانند کباب شیشلیک، خورش قیمه، خورش بادمجان، خورش فسنجان، خورش بامیه و …، خوراک مرغ، زرشک پلو با مرغ، انواع کوکو مانند کوکو سیب زمینی، لوبیا، کدو و غذاهایی مانند عدس پلو، کلم پلوی شیرازی و … استفاده می شود. همچنین در پخت شنیسل، راگو، انواع غذاهای سوخاری، همبرگر، استیک گوشت یا مرغ و انواع خوراک کاربرد دارد. همچنین می توانید جوز هندی را به شکلات داغ، قهوه، چای یا شیرگرم اضافه کنید، و نیز از آن برای مزه دار کردن غلات صبحانه یا سالاد میوه استفاده کنید. جوز هندی در تهیه دمنوش نیز کاربرد دارد. برای تهیه دمنوش جوز هندی، نصف قاشق چای خوری را در یک لیوان آب ترکیب کنید. البته مصرف دوز بیشتر از 120 میلی گرم از جوز هندی موجب بروز مسمومیت و حالت تهوع می شود.

• مصارف غیر خوراکی جوز هندی: مصارف غیر خوراکی جوز هندی عبارت است از:
  
  • از روغن جوز هندی برای کاهش موقتی درد‌های دندان می‌توان استفاده کرد. برای این کار، چوب پنبه ‌ای را به مقداری روغن جوز هندی آغشته کرده و روی دندان دردناک قرار دهید.
  • جهت از بین بردن جوش‌های چرکی صورت می‌توان از ماسک جوز هندی استفاده کرد. برای تهیه این ماسک یک قاشق غذا خوری عسل را با یک قاشق آبلیمو تازه، نصف قاشق جوز هندی و نصف قاشق دارچین مخلوط کرده و این خمیر سفت و یکدست را روی قسمت‌های پر جوش صورت‌ قرار دهید. پس از ۳۰ دقیقه، صورت را با آب ولرم شسته و خشک کنید.
  • وغن جوز هندی در ماساژ و آروماتراپی نیز کاربرد دارد. ماساژ روغن جوز هندی در مناطق دردناک، مفاصل، گرفتگی عضلات و … بسیار مفید است. ماساژ دادن ناحیه با روغن جوز هندی به تسکین مشکلات گوارشی مانند نفخ شکم، اسپاسم یا گاز معده و روده کمک می کند.
  • جوز هندی به دلیل رایحه گرمی که دارد برای تقویت خواب، تقویت حواس و افزایش آرامش مناسب است. در پایان یک روز طولانی و خسته کننده می توانید عطر جوز هندی را استنشاق کنید تا خستگی را برطرف کرده و انرژی و روحیه را بازیابی کند.

• وبسایت های محتوایی حوزه مواد غذایی
• وبسایت های محتوایی حوزه طب سنتی