بیماری تصلب (اسکلروز) متعدد (ام اس) چیست؟ علائم، علل، پیشگری و درمان

تصلب (اسکلروز) متعدد یا MS بیماری ای است که در آن غلاف میلین عایق کننده ی عصب ها در اثر حملات گویچه های سفید خون (دستگاه ایمنی بدن) تخریب می شوند. این بیماری عمدتاً مغز و نخاع را گرفتار می کند. اصطلاح متعدد در اسم این بیماری برای آن است که به واسطه ی آن نواحی مجزا و جداگانه ی دستگاه گرفتار می شود و ظاهراً با الگویی تصادفی و نامشخص گسترش می یابد. از بین رفتن غلاف میلین در هر ناحیه از سیستم عصبی مرکزی که اتفاق بیفتد باعث ایجاد منطقه ی آسیب دیده خاکستری رنگی می شود که اصطلاحاً به آن پلاک می گویند.  در واقع مشکل اصلی در بیماری ام اس وقوع ناگهانی از بین رفتن عملکردهای عصبی ناشی از تخریب غلاف عایق (میلین) می باشد. در این مطلب انواع، علائم، علل، عوارض، درمان برای بیماری ام اس، ارائه می شود.

انواع ام اس

انواع بیماری ام اس شامل موارد زیر است:

• ام اس عودکننده – فروکش کننده: حدود 75% از بیماران این مرحله را در ابتدای ابتلا به بیماری تجربه می کنند. این حملات اولیه ممکن است یک یا چند قسمت از بدن را درگیر کند. ممکن است در موارد نادری علایم بیماری در فاصله ی بین دو حمله به شکل خفیف وجود داشته باشد. حمله ی بعدی ممکن است خیلی زود یا سال ها بعد اتفاق بیفتد.
• ام اس پیشرونده – اولیه: در این نوع از بیماری ام اس، به تدریج و به طور پیوسته حال بیمار بدتر می شود و علایم شدت می یابد. حدود 15% از مبتلایان به عارضه ی ام اس به این نوع از عارضه دچار هستند. چنین بیمارانی اغلب ظرف ۵ سال اولیه ابتلا به ام اس دچار ناتوانی های شدید و پایدار می شوند.
• ام اس پیشرونده – ثانویه: ابتدا با نوع عود کننده – فروکش کننده شروع می شود و در آخر به نوع پیشرونده تبدیل می شود. حدود 50% از بیماران مبتلا به ام اس نوع عود کننده – فروکش کننده بعد از گذشت ۱۰ سال از شروع بیماری در گروه بیماران مبتلا به نوع پیشرونده ثانویه قرار می گیرند.
• ام اس پیشرونده – عود کننده: از ابتدا دچار ضایعات پیشرونده ای هستند اما در طی آن دچار حملات حاد نیز می شوند که علایم آن ظاهر شده و مدتی بعد از بین می رود. حدود ۶ تا ۱۰ درصد از بیماران ام اس به این نوع بیماری مبتلا می شوند. این نوع از عارضه ی ام اس غالباً در بین افرادی که بعد از سن ۴۰ سالگی به این بیماری مبتلا شده اند مشاهده می شود.
• ام اس حسی خوش خیم: در این نوع از عارضه، بیماران دچار حملاتی می شوند که فقط باعث از دست رفتن بینایی یا حواس دیگر آنان می شود. این علایم معمولاً موقتی بوده و به ندرت باعث ناتوانی دایمی می شود. حملات در این نوع از ام اس نیز ناگهانی و غیر قابل پیش بینی می باشد.

علائم شایع ام اس

از علائم بیماری ام اس میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

• علایم اولیه: علائم اولیه بیماری ام اس شامل موارد زیر است:
  • اختلالات بینایی
  •  
  • ضعف عمومی بدن
  • احساس درد
  • بی اختیاری در دفع ادرار
  • بی حسی و کرختی اندام ها
  • لرزش اندام ها
  • خستگی مداوم و پایدار
  • گرفتگی و انقباض عضلانی
  • اشکال در بلع غذا
  • ایجاد اختلال در حفظ تعادل بدن
  • مشکلات شناختی و اختلالات حافظه
  • افسردگی و اختلالات روحی روانی
  • فلج شدن اندام ها
  • ایجاد تغییراتی در خلق و خو نظیر پرخاشگری و….
  • سرگیجه
  • ایجاد اختلال در قدرت تکلم
• علایم ثانویه: علایم ثانویه عوارضی هستند که بر اثر علایم اولیه ایجاد می شوند. به عنوان مثال علامت اولیه ی فلج پس از مدتی منجر به ایجاد علامت ثانویه ی لاغر و نحیف شدن عضلات و پس از اندکی تحلیل شدید عضلانی می شود.
• علایم ثالثه: این دسته از علایم غالباً شامل عوارض روحی، روانی و اجتماعی هستند که از همان علایم اولیه و ثانویه ناشی می شوند. به عنوان مثال مشکل اولیه فلج به مشکل ثانویه ی از دست دادن شغل و سپس به عارضه یا علامت ثالثه ی سرخوردگی و افسردگی تبدیل می شود.

پیشنهاد مطالعه: درمان خانگی سرگیجه

علل بیماری ام اس

علت های بیماری ام اس عبارت است از:

• برخی از سموم موجود در محیط (سرب، جیوه، حشره کش ها و…)
• حمله ی مستقیم یک ویروس به دستگاه عصبی مرکزی
• وجود نقایص مادرزادی در سیستم عصبی
• اختلالات ژنتیکی مربوط به دستگاه عصبی
• وجود لخته های خون در مغز
• صدمات خارجی (سقوط از بلندی، حوادث رانندگی و…)
• کمبود ویتامین های ضروری
• ایجاد اختلالاتی در سیستم دفاعی (دستگاه ایمنی) بدن
• تزریق برخی از واکسن ها (واكسن حصبه و…)

عوارض احتمالی ام اس

عوارض بیماری ام اس شامل موارد زیر است:

• بروز علایمی شبیه به بیماری آنفلوانزا
• ایجاد نواقص مادرزادی در جنین مادران باردار
• ایجاد افسردگی
• اختلالات کبدی
• کاهش تعداد گلبول های سفید خون
• ریزش مو
• نارسایی قلبی
• اضافه شدن وزن
• بالا رفتن قند خون
• احساس خستگی مداوم

درمان ام اس

درمان بیماری ام اس هم به روش درمان خانگی و هم به روش درمان پزشکی عبارت است از:

اول- درمان خانگی یا توصیه های عمومی: به توصیه های زیر جهت درمان و بهبود بیماری ام اس در خانه توجه داشته باشید:

• حفظ روحیه ی امیدواری و آرامش در بیمار و اطرافیان
• کمک به بیمار در انجام امور روزمره
• مطابقت دادن شرایط محیطی با وضع بیمار مثل قرار دادن وسایل شخصی و مورد نیاز بیمار در دسترس او، انتقال اتاق بیمار به طبقه ی همکف و …
• مراقبت و دقت در مصرف داروها به شیوه های مختلف مثل تنظیم جدول داروها و نصب آن در معرض دید بیمار
• کاهش استرس و فشارهای عصبی بیمار
• ایجاد تنوع، نشاط و شادابی در برنامه های روزمره ی بیمار

دوم- درمان پزشکی: درمان پزشکی بیماری ام اس عبارت است از:

• داروی آدِرنوکورتیکوتروپین به منظور کاهش التهاب
• داروی نووانترون به منظور کاهش سرعت پیشرفت بیماری
• داروی بتاسرون و بتافرون به منظور کاهش تعداد و شدت حملات
• داروی ریبیف به منظور جلوگیری از ایجاد پلاک های جدید
• داروی کو پاکسون به منظور جلوگیری از انهدام غلاف میلین
• داروی آنتی کولیزژیک به منظور کمک به کنترل ادرار
• داروی پرازوسین به منظور کمک به کنترل دفع ادرار
• داروی ریتالین به منظور کاهش احساس خستگی مزمن

• کتاب راهنمای گام به گام دکتر در خانه_تالیف نفیسه دری صفت
• کتاب اولین پزشک خانواده_تالیف دکتر بابک اعتمادی
• محتوای تخصصی حوزه پزشکی