مقدمه
گشنیز با نام علمی Coriandrum sativum گیاهی یک ساله با ارتفاع بین 50 تا 160 سانتیمتر و دارای ریشه اصلی به طول 20 تا 40 سانتیمتر است. برگ هایی به رنگ سبز روشن و زیر برگها معمولاً حالت براق دارد. در طی دوران گلدهی، برگ ها گاهی به رنگ قرمز یا بنفش مایل میشوند گشنیز با طعمی مطبوع و عطر بسیار، دارای طبع سرد و خشک است. این سیزی خوش طعم را هم بصورت خام در سبزی خوردن و هم در غذاهایی مانند: سبزی پلو، کوکوسبزی، انواع سوپ و آش استفاده می کنند. تخم آن نیز علاوه برخواص دارویی به عنوان ادویه در بعضی غذاها به کار می رود. گشنیز دارای ویتامین های A ،C و B6 است. علاوه براین دارای آهن، منیزیم، کلسیم، پتاسیم و فیبر می باشد. از مهم ترین خواص گشنیز می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بهبود دهنده عمل گوارش و هضم غذاست.
- کاهش دهنده قند خون است. این تاثیر به حدی است که آن را گیاه ضد دیابت نیز می نامند.
- درد صفرا را تا حد بسیار زیادی تسکین می دهد.
- در کاهش اضطراب و بیخوابیموثر است.
- به جهت ادرار آور بودن، باعث کاهش فشار خون، دفع سنگهای کلیه و مثانه، رفع تجمع آب در بافت ها می شود.
- خاصیت ضدالتهابی دارد و علایم آرتریت را بهبود می بخشد.
- باعث کاهش میزان کلسترول بد (LDL) در عروق خونی و رگها میشود.
در بارداری بهتر است مصرف نشود چراکه می تواند سبب سقط جنین شوند. مصرف زیاد گشنیز باعث حالت مستی توام با خستگی و بی حسی می شود.
!
دارچین و سکنجبین مصلح و بهبود دهنده خواص و مزاج گشنیز هستند.
برای آشنایی کامل با مواد، مراحل و نکات کاشت گیاه گشنیز، این مطلب را با دقت مطالعه کنید و در بخش نظرات، تجربیات خودرا با ما به اشتراک بگذارید. امید است با رعایت این موارد تجربه خوبی ازکاشت این گیاه داشته باشید.
پیش نیاز و ملزومات
- ابزار باغبانی مانند: بیل یا بیلچه و آفت کش
- هزینه خرید مواد اولیه
- برای کاشت در گلدان:
- گلدان
- آبپاش
- پارچه یا روزنامه برای خشک کردن بذر
- نایلون یا روزنامه (برای پوشاندن روی گلدان)
!
برای کاشت سبزیجات در گلدان بهتر است از گلدان مستطیل استفاده نمایید، همچنین برای جلوگیری از سوختن ریشه های گیاه با افزایش دمای خاک در گلدانهای پلاستیکی و فلزی، توصیه میشود جنس گلدان را سفالی انتخاب کنید.
مراحل اصلی
مرحله اول: تهیه مواد اولیه برای کاشت گشنیز
–
در اولین مرحله برای کاشت گشنیز، مواد اولیه لازم را به صورت زیر تهیه نمایید:
- بذر سالم گشنیز: میزان مصرف بذر بین 150 تا 200 گرم برای 100 متر زمین
- خاک باغچه
- ورمی کمپوست
- مالچ
- کود دامی کهنه
- پیت ماس (برای گلدان)
!
بررسی های دانوما حاکی از آن است که خاک مناسب برای کاشت گشنیز، خاکهای لومی –شنی می باشند.
مرحله دوم: آماده سازی خاک و کاشت بذر گشنیز در گلدان و باغچه
–
بهترین زمان کشت گشنیز به صورت زیر است:
- در باغچه بهتر است اوایل بهار اقدام به کشت کنید که تا اواخر تابستان بتوانید برداشت کنید.
- البته در مناطق گرمسیری بهتر است گشنیز را در پاییز که هوا خنک می شود کاشت.
!
دمای مناسب برای جوانه زنی گشنیز 18 تا 21 درجه سانتیگراد است.
پس از تهیه مواد اولیه، نوبت به آماده سازی خاک می رسد. در این خصوص روال زیر را انجام دهید:
- قبل از کاشت بهتراست که بذر را 1 تا 2 روز خیس کنید سپس آن ها را روی پارچه نازک یا روزنامه بریزید تا خشک شود.
- خاک را شخم بزنید و سنگ و کلوخ آن را جدا کنید تا به اصطلاح پوک شود. تا عمق 5 تا 7 سانتی متری با کود دامی مخلوط کنید، سپس زمین را صاف کنید.
- در ادامه خاک را زهکشی کنید و سپس برای کشت کرتی و یا خطی آماده نمایید.:
- کاشت کرتی: برای کشت کرتی زمین را کرت بندی کنید و سطح خاک را صاف کنید.
- کاشت خطی: شیارهایی به فاصله 20 تا 30 سانتی متر از هم ایجاد کنید. همچنین برای رشد بهتر گیاه، بهتر است فاصله 2 بوتهروی خط کشت بین 8 تا 10 سانتی متر باشد.
- در عمق 5/0 سانتیمتر بذرها را بپاشید و روی آن حدود 5/0 سانت کود ورمی کمپوست یا خاک بریزید.
- در نهایت آبیاری اولیه را با فشار کم انجام دهید.
- گشنیز باید در قسمتی کاشته شود که روزی 5 تا 6 ساعت آفتاب بخورد.
اگر گشنیز را درون گلدان می کارید روال زیر را انجام دهید:
- زهکشی: چند عدد سنگ در کف گلدان قرار دهید و خاک را در گلدان بریزید.
- بذر را 1 تا 2 روز خیسکنید و روی پارچه یا روزنامه بریزید تا خشک شود.
- بهتر است گلدان را با ترکیبی از خاک باغچه، پیت ماس و کوکوپیت پر کنید.
- بذرها را فاصله دار روی خاکبپاشید و روی بذرها حدود 5/0 تا 1 سانت کود ورمی کمپوست یا خاکبریزید.
- بطور ملایم آبیاری کنید.
- روی گلدان را با نایلون بپوشانید. هر روز به مدت ۱ الی ۲ساعت نایلون را بردارید تا مشکلات قارچی برای گیاه به وجود نیاید. در نهایت در مکانی مقابل نور مستقیم آفتاب قرار دهید.
مرحله سوم: نگهداری و پرورش گشنیز
–
حداقل 7 روز و حداکثر15 روز طول می کشد که بذر گشنیز، سبز شود. برای نگهداری و پرورش گشنیزبه آبیاری و شرایط نگهداری به صورت زیر توجه داشته باشید:
- آبیاری: تا قبل از جوانه زدن بذرها عمل آبیاری را هم صبح و هم عصر انجام دهید و پس از رشد گیاه می توانید آبیاری را به 1 باردر روز کاهش دهید. تا قبل از جوانه زدن بهتر است آبیاری با آب پاش انجام شود تا بذر ها جابجا نشوند.
!
مرطوب ماندن سطح خاک، از جوانه های گشنیز در برابر بیماری ها و کپک محافظت می کند.
- شرایط آب و هوا: گشنیز برای رشد کردن به نور نیاز دارد، البته جوانه های گشنیز نباید بیش از 6-5 ساعت، نور کامل دریافت کنند زیرا پژمرده و خراب می شوند. زمانی که هوا خیلی گرم است باید گلدان گشنیز را در سایه نگهداری کنید.
- کنترل و آفت کشی:
- برای هدر نرفتن مواد مغذی خاک به صورت مرتب علف های هرز را وجین کنید.
- اگر درگیاه خود علائم زرد شدن، تاب خوردگی برگ ها، کندی رشد و لکه های سیاه مشاهده کردید، نشانه آفت شته است. شته ها مانع رشد گیاه وانتقال دهنده ویروس هستند.
- بهتر است برای دفع آفات از آفت کش های بدون ضرر خانگی استفاده کنید
- هنگام بلند بودن ساقه ها با هرس کردن تا ۸ سانتی متر، از رشد بیش از حد گشنیز جلوگیری کنید. همچنین می توانید مقداری مالچ در اطراف پایه گیاهان پخش کنید.
مرحله چهارم: برداشت گشنیز
–
بررسی دانوما نشان می دهد برای برداشت گشنیز، موارد زیر را مد نظر داشته باشید:
- شرایط برداشت: ساقههای گشنیز پس از رسیدن به طول 10 تا 15 سانتیمتر آمادۀ برداشت میشوند. هر هفتهحداکثر دوسوم برگها را برداشت کنید، زیرا این کار گیاه را به رشد بعدی سوق می دهد.
- برداشت گیاه: ساقه های گشنیز را باید از پایه بوته نزدیک سطح زمین قطع کرد.
!
بعد از برداشت اول برگ های گشنیز، این گیاه به مدت 2 تا 3 دوره، به رشد ادامه خواهد داد.
نکات کلیدی
- گشنیز را میتوان با گیاهانی نظیر غلات، لوبیا سبز، فلفل و سیب زمینی به تناوب کشت نمود.
- برای بیشتر گل و گیاهان آپارتمانی می توان از ترکیب: کوکوپیت، پیت ماس و پرلیت در گلدان استفاده کرد. مزیت آنبهداشتی تر بودن آن نسبت به خاک باغچه و سبک بودن آن است.
- بهتر است برای کاشت هر گیاهی، خاک را ضدعفونیکنید. در کشت خانگی، مناسب ترین شیوه ی ضدعفونی، مخلوط کردن خاکبا 5 درصد خاکستر ذغال و 5 درصد تفاله چای است به گونه ای که برای 10 کیلوگرم خاک 500 گرم از هر کدام کافی است.
لغات و اصطلاحات
- کشت یا آبیاری کرتی: در کشت یا آبیاری کرتی، زمین را به قطعات با اندازه های مختف و به شکل مربع یا مستطیل تقسیم بندی نمایید. برای مرزبندی بین آن ها دورتا دور هر بخش را باید دیوارهای کوتاه خاکی قرار داد. به هر کدام از این قطعات ساخته شده کرت گفته می شود. در بین کرت ها جوب آب قرار می گیرد که با گردش آب درون، عملیات آب رسانی انجام می شود. در این نوع کشت بذرها را یکنواخت بپاشید.
- کشت یا آبیاری خطی: در شیوه خطی شیارهایی با فواصل و عمق معین در زمین ایجاد می شود. در این شیارها، بذرها را قرار می دهند و خاک کنار هر شیار را روی بذرها می ریزند. در این کشت بهتر است به ترتیبی بذرها را در شیارها قرار دهید که فاصله بذرها از یکدیگر 1 تا 2 سانتو فاصله شیارها 10 تا 15 سانت باشد. در نهایت خاک های اطراف شیارها را روی بذرها بریزید و با فشار کم آبیاری نمایید.
- پوسال یا کمپوست (compost): کودی است که از بازیافت مواد ارگانیک (مواد زائدی که از گیاهان و حیوانات برجای می مانند) به دست می آید. کمپوست، جایگزینی برای کودهای شیمیایی است که خاک را تقویتمی کند و باعث می شود خاک بتواند مدت طولانیتری آب را در خود نگه دارد.
- کوکوپیت (cocopeat): نوعی بستر کشت است که با استفاده از الیاف پوست و پوشش میوه نارگیل تهیه می شود. شایان ذکر است کوکوپیت به صورت فشرده عرضه می شود و بعد از اضافه شدن آب به ۱۵ برابر تبدیل می شود.
- پیت ماس (peat moss): بقایای نوعی خزه و جلبک است. ابتدا این خزه ها جمع آوری شده و طی فرآیندی آماده سازی می شود. پیت ماس تا ۲۰ برابر وزن خود آب جذب می کند لذا برای حفظ رطوبت خاک عالی است.
- خاکپوش یا مالچ (mulch): به پوشش سبک و نرم سطح خاک مالچ یا خاکپوش می گویند. این پوشش میتواند از کاه، خاک اره خاکبرگ و غیره باشد. این پوشش، خاک و ریشه گیاه را از آسیب باران و یخبندان و غیره محافظت میکند.
منابع و ارجاعات
- وبسایت های محتوایی در حوزه کشاورزی و باغبانی
- ویکی پدیا
گشنیز خیلی خاصیت دارد ممنون