میوه پرتقال | انواع، خواص، مضرات و طبع

پرتقال، میوه‌ای از گونه‌های مختلف مرکبات (مانند لیموترش، نارنگی، نارنج و…) است. پرتقال در منطقه‌ای شامل جنوب چین، شمال شرقی هند، و میانمار سرچشمه گرفته‌است. در ادبیات چینی در سال ۳۱۴ قبل از میلاد به پرتقال شیرین اشاره شده است. میوه درخت پرتقال را می‌توان هم به صورت تازه مصرف کرد و هم از آب و پوست معطر آن در تهیه انواع خوراکی و غذاها مانند مارمالاد پرتقال، آب پرتقال، خورش پرتقال با مرغ، کیک پرتقالی، سس پرتقال و … به کار برد. از نظر طب سنتی، پرتقال شیرین طبعی سرد و تر داشته و پرتقال ترش، طبع سرد و خشک دارد.

در این مطلب؛ خواص، انواع، عوارض، طبع و مشخصات گیاه پرتقال ارائه می شود. امید است با مطالعه این مطلب شناخت خوبی از این میوه خوشمزه و خوش عطر به دست آورید.

مشخصات پرتقال

مشخصات میوه پرتقال عبارت است از:

• نام لاتین: Common orange, Orange
• اشکال دارویی: میوه، پوست، تخم، گل، برگ

پیشینه و تاریخچه پرتقال

پرتقال در منطقه‌ای شامل جنوب چین، شمال شرقی هند، و میانمار سرچشمه گرفته‌است. و اولین اشاره به پرتقال شیرین در ادبیات چینی در سال ۳۱۴ قبل از میلاد بوده ‌است. در سال ۱۹۸۷، درختان پرتقال به عنوان کاشت شده ‌ترین درخت میوه در جهان شناخته شدند. درختان پرتقال به دلیل داشتن میوه شیرین به‌طور گسترده در آب و هوای گرمسیری و نیمه گرمسیری رشد می‌کنند. در سال ۲۰۱۹، ۷۹ میلیون تن پرتقال در سراسر جهان کشت شد که برزیل %22  از کل را تولید کرد و پس از آن چین و هند در رده‌های بعدی قرار گرفتند.

انواع پرتقال

انواع پرتقال عبارتند از:

• پرتقال والنسیا: پرتقال والنسیا میوه اواخر فصلی است. توماس ریورز، یک باغبان انگلیسی، این گونه را از جزایر آزور وارد آمریکا کرد

• پرتقال هاملین: این نوع پرتقال، در نزدیکی فلوریدا، در سال ۱۸۷۹ کشف شد. میوه آن کوچک، صاف، و آبدار بوده، به ویژه در میوه‌ هایی که از پایه لیمو به عمل می‌آیند، دارای رنگ زرد کم رنگ هستند. میوه ممکن است بدون دانه یا حاوی تعدادی دانه کوچک باشد. این درخت پرمحصول و مقاوم به سرما بوده و میوه مرغوبی تولید می‌کند که از مهر تا آذرماه برداشت می‌شود. در آب و هوای نیمه گرمسیری مرطوب رشد می‌کند. در مناطق سردتر و خشک‌تر، درختان میوه‌های خوراکی تولید می‌کنند، اما برای استفاده تجاری بسیار کوچک هستند

• پرتقال معمولی: پرتقال‌های معمولی حدود دو سوم از کل تولید پرتقال را تشکیل می‌دهند، بیشتر این محصول برای آب میوه‌گیری استفاده می‌شود
• پرتقال خونی: پرتقال خونی برای اولین بار در قرن پانزدهم در سیسیل کشف و کشت شد. از آن زمان آنها در سراسر جهان گسترش یافته‌اند، اما به ویژه در اسپانیا و ایتالیا به ترتیب با نام‌های سانگوئینا و سانگوئینلا کشت می‌شوند. غلظت بالای آنتوسیانین در پرتقال خونی؛ به پوست، گوشت و آب میوه رنگ قرمز تیره می‌دهد. پرتقال خونی، با رنگ و طعم متمایزش، به‌طور کلی به عنوان یک آب میوه در نظر گرفته می‌شود

• پرتقال نافی (تامسون): پرتقال نافی با رشد میوه دوم، در راس میوه آن قابل شناسایی است که کمی بیرون زده و شبیه ناف انسان است. این نوع پرتقال دارای پوستی ضخیم بوده که به کندن راحت آن کمک می‌کند. این گونه آب کمتری داشته و به علت غلظت بالای لیمونین و سایر لیمونوئیدها کمی تلخ است و به همین دلیل برای آب میوه چندان مناسب نیست. توزیع گسترده و دوره برداشت طولانی آنها باعث شده‌است که پرتقال نافی بسیار محبوب شود. پرتقال تامسون گونه‌ای از پرتقال نافی واشینگتن است

• پرتقال‌های دو رگه: پرتقال‌های شیرین باعث ایجاد طیف وسیعی از میوه‌های دو رگه یا پیوندی شده ‌است، از جمله گریپ فروت که از بک کراس پرتقال شیرین و دارابی به وجود آمده‌است.

مزاج، طبع و مصلح پرتقال

طبع و مصلح پرتقال عبارت است از:

• مزاج: پرتقالشیرین طبعی سرد و تر دارد و هرچه این میوه، شیرین تر باشد طبع آن گرم تر می شود، و پرتقال ترش، طبع سرد و خشک دارد
• مصلح پرتقال: از مصلحات پرتقال می توان به عسل و گلنگبین، گلپر و نمک اشاره کرد.

ترکیبات، ویتامین ها و مواد معدنی پرتقال

ارزش غذایی 100 گرم پرتقال عبارت است از:

خواص و فواید درمانی پرتقال

خواص پرتقال عبارت است از:

• کاهش کلسترول خون: کاهش میزان کلسترول خون از ابتلا به بیماری های قلب و عروق جلوگیری می کند. این فرایند، از طریق پکتین یا همان بافت های سفید رنگ پرتقال انجام می شود. بنابراین توصیه می شود که در هنگام خوردن پرتقال، لایه های سفید رنگ بین پره های پرتقال را جدا نکنید
• بهبود ظاهر و سلامت پوست: ویتامین C موجود در پرتقال به تولید کلاژن کمک می‌کند، که این موضوع برای بهبود زخمها و استحکام پوست مفید است. نتیجه‌ی یک پژوهش در سال ۲۰۱۵ نشان داد که مصرف ویتامین C در بهبود ظاهر پوست، افزایش خاصیت ارتجاعی آن و کاهش چین و چروک مفید بود
• پیشگیری از کم خونی: اگرچه پرتقال منبع غنی از آهن نیست، اما منبع عالی اسیدهای ارگانیک مانند ویتامین C (اسید آسکوربیک) و اسید سیتریک محسوب می‌شود. ویتامین C و اسید سیتریک هر دو می‌توانند جذب آهن از دستگاه گوارش را افزایش دهند. زمانی که پرتقال را به همراه سایر مواد غذایی سرشار از آهن میل کنید، ممکن است به جلوگیری از آنمی کمک شود.
• دارای خواص ضد سرطانی: ترکیبات موجود در پرتقال به ویژه ویتامین C موجب کاهش ریسک ابتلا به سرطان معده و مری می شود. ویتامین C به مقابله با نیتروزامین ها به عنوان یک عامل ایجاد سرطان می پردازد
• پیشگیری از سنگ کلیه: پرتقال منبع خوبی از اسید سیتریک و سیترات محسوب می‌شود و باور بر این است به جلوگیری از شکل‌گیری سنگ کلیه کمک می‌کنند. پزشکان معمولا پتاسیم سیترات را برای بیماران مبتلا به سنگ کلیه تجویز می‌کنند. به نظر می‌رسد سیترات موجود در پرتقال تاثیرات مشابهی داشته باشد
• کمک به کاهش وزن: یکی از خواصی که به خصوص در پوست پرتقال وجود دارد چربی سوزی است. موادی که در این بخش قرار دارند، به بدن در چربی سوزی و کاهش وزن کمک می‌کنند. به این علت، بسیاری از آشپزهایی که از طب سنتی نیز آگاهی دارند، از خلال پوست پرتقال در غذاها استفاده می‌کنند تا نه ‌تنها بوی بد گوشت و غذا گرفته شود؛ بلکه به غذا، خاصیت چربی سوزی بدهد و به کاهش وزن کمک نماید.

عوارض و موارد منع مصرف پرتقال

با وجود خواصی که پرتقال دارد اما ممکن است مصرف آن برای برخی افراد مضر بوده و یا زیاده روی در مصرف آن عوارض زیر را به دنبال داشته باشد:

• مصرف زیاد پرتقال موجب افزایش رفلاکس معده و سوزش معده می شود
• پرتقال شیرین طبع سرد و تر دارد و مصرف آن موجب سردی بدن می شود
• با توجه به میزان قند موجود در پرتقال، مصرف زیاد آن موجب پوسیدگی دندان و افزایش قند خون می شود
• افرادی که مبتلا به نارسایی کبد هستند، باید در مصرف پرتقال دقت کنند
• مصرف پرتقال به افرادی که به روماتیسم، بی اختیاری ادرار، صرع و دیابت مبتلا هستند توصیه نمی شود.

کاربرد و موارد مصرف پرتقال

پرتقال را هم به صورت خام و هم به صورت فراوری و یا پخته شده مورد استفاده قرار می دهند. آب و پوست پرتقال نیز کاربردهای مختلف دارد. از این میوه خوش عطر و خوشمزه در تهیه انواع خوراکی ها (مانند مانند مارمالاد پرتقال، شربت پرتقال، سس پرتقال، خورش پرتقال با مرغ، لواشک پرتقال، کیک پرتقالی، شربت پرتقال، دمنوش پرتقال و…) و یا مواد بهداشتی و آرایشی (مانند تونر پرتقال، ماسک پرتقال و…) استفاده می شود.

مشخصات گیاه پرتقال

پرتقال درخت کوچکی است دارای برگ‌های سبز گل‌ها و میوه آن معطر و گلهای آن به رنگ سفید و میوه آن متوسط در برخی ارقام درشت پوست آن نارنجی کمی ناصاف گوشت آن شیرین و با ترش و شیرین و به ارقام مختلف دارای رنگ زرد و زرد تیره و قرمز می‌باشد. درخت پرتقال و به طور کلی مرکبات درجه حرارت پایین را تحمل نمی‌کنند و باید در مناطق با آب و هوای مدیترانه ای با زمستانهای نسبتاً گرم کاشته شوند. ارتفاع از سطح دریای بیش از ۴۰۰ متر برای این درخت مناسب نیست و درجه حرارت کمتر از ۵-۴ درجه زیر صفر سانتیگراد در مدت طولانی به آنها صدمه می‌زند. در مناطق شمال ایران و در جنوب ایران کاشته می‌شود. ارقام مختلف پرتقال را با پیوند شکمی روی پایه‌های نارنج که از بذر حاصل شده باشند به دست می‌آورند. در برخی موارد برای به دست آوردن ارقام جدید با کاشتن بذر پرتقال نیز برای تکثیر آن استفاده می‌شود. نهال‌های بذری خیلی دیر بارور می‌شوند ولی پوست میوه آنها نازک‌تر و طعم آنها نیز شیرین‌تر می‌شود.

لغات و اصطلاحات پر کاربرد مقاله پرتقال عبارت است از:

• بک کراس: تلاقی برگشتی نوعی روش اصلاحی است که برای انتقال ژنها از یک ژنوتیپ (واریته یا لینه) به ژنوتیپ دیگر بکار گرفته می شود.
• آنمی: کم خونیآنمی (anemia)، به وضعیتی گفته می‌شود که بدن کمتر از حد طبیعی گلبول‌های قرمز سالم تولید کند.

• کتاب میوه درمانی
• منابع تخصصی حوزه مواد غذایی