زیره سبز | طبع، خواص، عوارض و موارد مصرف زیره سبز

زیره سبز با نام علمیL. Cuminum cyminum ، همچون زیره سیاه، گیاهی یکساله و معطر است. ساقه این گیاه شیار دار است. ریشه آن دراز و باریک به رنگ سفید بوده، ساقه آن راست و برگهایش به شکل نوار باریک و نخی شکل و به رنگ سبز است. زیره از زمان‌های قدیم مورد استفاده قرار می گرفته است. گفته می شود که زیره برای اولین بار در ایران و سرزمین های مدیترانه ای کشت شده است. در سوریه و مصر باستان، مواردی از کاربرد آن پیدا شده و همچنین در زمان قرون وسطی در اروپا کشت می شده است. زیره جزو گیاهان دارویی (مانند آویشن، خاکشیر، بارهنگ، دارچین و …) است و معمولا به عنوان ادویه (مانند فلفل سیاه، پودر کاری، زردچوبه و …) در بسیاری از غذاها مانند برنج، خورش قیمه، ماکارونی، دلمه … مورد استفاده قرار می گیرد. طبع زیره سبز گرم و خشک است.  

در این مطلب؛ خواص و ویتامین ها، عوارض، شیوه نگهداری و موارد مصرف زیره سبز ارائه می شود. امید است با مطالعه این مطلب شناخت خوبی از این ماده غذایی به دست آورید.

مزاج، طبع و مصلح زیره سبز

طبع و مصلح زیره سبز عبارت است از:

• طبع زیره سبز: گرم و خشک
• مصلح زیره سبز: عسل، آویشن، کتیرا

ترکیبات، ویتامین ها و مواد معدنی زیره سبز

ارزش غذایی 100 گرم زیره سبز به صورت زیر است:

• مواد تشکیل دهنده اصلی زیر سبز: انرژی (375 کیلوکالری)، کربوهیدرات (24 گرم)، پروتئین (17.81 گرم)، چربی (22.27 گرم)، آب (8.06 گرم)، فیبر (10.50 گرم)، قند (2.25 گرم)
• ویتامین های زیره سبز: ویتامین A (00 میکروگرم)، ویتامین E (3.33 میلی گرم)، ویتامین K (5.40 میکروگرم)، ویتامین C (7.70 میلی گرم)، تیامین (0.63 میلی گرم)، ریبوفلاوین (0.33 میلی گرم)، نیاسین (4.58 میلی گرم)، کولین (24.70 میلی گرم)، ویتامین B6 (0.44 میلی گرم)، فولات (10.00 میکروگرم)
• مواد معدنی زیره سبز: کلسیم (00 میلی گرم)، آهن (66.36 میلی گرم)، منیزم (366.00 میلی گرم)، فسفر (499.00 میلی گرم)، پتاسیم (1788.00 میلی گرم)، سدیم (168.00 میلی گرم)، روی (4.80 میلی گرم)، مس (0.87 میلی گرم)، منگنز (3.33 میلی گرم)، سلنیم (5.20 میکروگرم)

فواید دارویی و درمانی زیره سبز

خواص و فواید زیره سبز عبارتند از:

• کمک به هضم: زیره سبز باعث تحریک غده هایی که مسوولیت ترشح اسید ها، صفرا و آنزیم‌ ها را دارند شده و به هضم بهتر غذا کمک می کند
• ضد استرس و افسردگی: زیره سبز به خاطر داشتن آنتی اکسیدان در کاهش استرس و درمان افسردگی مفید است
• تقویت سیستم ایمنی: زیره حاوی ویتامین C است که این باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود
• درمان هموروئید: زیره سبز غنی از فیبر است و این ویژگی، باعث تحریک سیستم گوارش، بهبود هضم و درمان هموروئید می‌شود. همچنین زیره سبز خواص ضد میکروبی و ضد قارچی دارد که عفونت‌های ناشی از هموروئید را درمان می‌کند
• مفید برای پوست صورت: زیره سبز یک ادویه ضدپیری است. این ماده غذایی، ویتامین E داشته و دیواره مویرگی در پوست را تقویت می‌کند. بنابراین خاصیت ارتجاعی و رطوبت پوست را بهبود می بخشد
• کاهش وزن: زیره با افزایش سوخت‌وساز بدن و بهبود هضم باعث کاهش وزن و لاغری می شود

عوارض و مضرات زیره سبز

علاوه بر خواصی که زیره سبز دارد، زیاده روی در مصرف آن موجب عوارضی می شود. همچنین ممکن است برای برخی افراد، منع مصرف داشته باشد مانند موارد زیر:

• سقط جنین: یکی از عوارض زیاده روی در مصرف زیره سبز ایجاد مشکل در دوران بارداری است. این مشکل، در شدیدترین حالت، ممکن است منجر به القا زایمان زودرس یا سقط جنین شود
• آسیب کبدی: روغنِ دانه زیره، بسیار فرار و ناپایدار است و مصرف بیش از اندازه زیره در طولانی مدت می تواند موجب آسیب به کبد و کلیه ها شود، بنابراین ز یره را در حد تعادل مصرف کنید
• ایجاد مشکل برای مادران شیرده: مصرف زیاد زیره ممکن است به تولید کم شیر منجر شود. اگرچه، این مشکل جانبی درمورد همه رایج نیست اما خانم های شیرده باید زیره را با احیاط مصرف کنند
• مضر برای افراد دیابتی: دانه زیره ممکن است به سرعت قند خون را کاهش دهد. بنابراین، افرادی که به دیابت مبتلا هستند باید از مصرف آنها خودداری کنند. چنانچه در آینده نزدیک جراحی داشته باشید باید بیشتر به سطح قند خون توجه کنید. ممکن است پزشک توصیه کند که حداقل دو هفته قبل از عمل، مصرف دانه زیره سبز را متوقف کنید
• اعتیاد آوری و تشدید خواب: دانه زیره خاصیت مواد مخدر دارد بنابراین، در مصرف آن احتیاط را رعایت کنید. به دلیل همین خاصیت، نباید در مصرف آن زیاده روی کرد زیرا منجر به حالت تهوع، مشکلات ذهنی و خواب آلودگی می شود
• آروغ زدن: زیره اثر ضد نفخ داشته و زیاده روی در مصرف آن باعث افزایش این شرایط و ایجاد ناراحتی می شود

شیوه درست نگهداری زیره سبز

روش های نگهداری از زیره سبز و فراورده های آن به صورت زیر است:

• نگهداری دانه زیره: انواع ادویه، از جمله زیره را در جای خشک و خنک و به دور از آفتاب و در ظروف فلزی یا شیشه ای و ترجیحا رنگی نگهداری کنید
• روغن زیره: روغن زیره باید درون شیشه های در بسته و به دور از نور خورشید و در مکانی خنک نگهداری شود
• پودر زیره (زیره آسیاب شده): ادویه‌ های آسیاب شده تا ۶ ماه قابلیت نگهداری دارند
• عرق زیره: عرقیات باید در جای خنک، مانند یخچال نگهداری شود. هر گونه تغییر در عطر، طعم و رنگ عرقیات نشان دهنده کیفیت پایین و غیرقابل مصرف شدن آن است. عرقیجات نباید یخ بزنند بنابراین آنها را در فریزر نگذارید.

موارد مصرف زیره سبز

زیره سبز به صورت دانه، پودر و ادویه، روغن و دمنوش؛ و هم به شکل خوراکی و هم غیر خوراکی کاربرد دارد:

• مصرف خوراکی زیره سبز: پودر یا دانه های این گیاه به عنوان یک ادویه مفید در تهیه و سِرو بسیاری از غذاها مانند برنج، خورش قیمه، ماکارونی، دلمه، لازانیا و … کاربرد دارد. روغن زیره سبز برای طعم دار کردن دسرها و نوشیدنی ها مصرف می شود. زیره سبز همچنین به صورت دمنوش و چای مصرف می شود و فواید زیادی دارد
• مصرف غیرخوراکی زیره سبز: به علت خاصیت و بوی خوبی که زیره سبز دارد، در تهیه کرم ها، لوسیون ها و عطرها کاربرد دارد.

• کتاب مرجع ویتامین ها و مواد معدنی
• وبسایت های محتوایی حوزه مواد غذایی
• وبسایت های محتوایی حوزه سلامت و پزشکی
• کتاب تغذیه در طب ایرانی، اسلامی نوشته دکتر کرد افشار