مسمومیت غذایی چیست؟ | علائم، علل، پیشگری و درمان مسمومیت غذایی | 0 تا 100

مسمومیت، به مجموعه ایی از اختلال ها در سیستم بدن گفته می‌شود که در آن سیستم بدن موادی سمی یا مضر را جذب می کند. بیماری مسمومیت غذایی food poisoning)) در نتیجه خوردن غذای آلوده، به خصوص غذایی كه‌ در 48 ساعت‌ گذشته‌  خورد شده بوجود می آید. عوامل عفونت زا که شامل باکتری ها، انگل ها و یا سایر مواد سمی هستند از دلایل معمول این بیماری می باشند. این بیماری در برخی افراد مانند زنان باردار، کودکان، افراد سالخورده و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند بسیار خطرناک بوده و ممکن است کشنده شود. این بیماری در دسته بیماری های آسیب دیدگی، مسمومیت و برخی پیامدهای دیگر ناشی از علل خارجی مانند گزش حشرات و حیوانات، مسمومیت دارویی و …) قرار دارد. در این مطلب؛ شیوع، علائم، علل، تشخیص، درمان و شرایط مراجعه به پزشک برای بیماری مسمومیت غذایی ارائه می شود. امید است با مطالعه این مطلب شناخت خوبی از این بیماری به دست آورید.

علائم شایع مسمومیت غذایی

علايم مسمومیت غذایی‌ ممكن‌ است‌ 12-1 ساعت‌ در صورت‌ وجود سم‌ باكتري‌ در غذا، 30 دقيقه‌ در صورت‌ مسموميت‌ شيميايي، 48-12 ساعت‌ در صورت‌ عفونت‌ با سالمونلا يا ويروس‌ موجود در غذا پديد آيند:

• تهوع‌ و استفراغ‌
• درد شكم‌ يا دل‌ پيچه‌
• اسهال‌
• تب‌
• شوك‌ و به‌ هم‌ خوردن‌ وضعيت‌ قلبي‌ ـ عروقي (در موارد شديد)‌
• اجابت‌ مزاج‌ خون‌آلود
• کهیر (در بعضی موارد)

علل مسمومیت غذایی

مسمومیت غذایی در پی خوردن مواد غذایی آلوده یا فاسد ایجاد شده و گرچه این بیماری مسری نیست، اما می تواند فردی یا جمعی باشد. (به طور مثال مشتريان‌ يك‌ رستوران‌، چندين‌ نفر از اعضاي‌ يك‌ خانواده‌، بيماراني‌ كه‌ در يك‌ مركز مخصوص‌ نگهداري‌ زندگی می کنند و …) اغلبِ مسمومیت ها به خاطر پخته نشدن کامل مواد گوشتی، خرابی محصولات لبنی و بیرون ماندن غذا و محصولاتی مانند سالاد که در آن ها سس مایونز به کار رفته باشد، اتفاق می افتند.

عوامل ایجاد این مسمومیت عبارتند از:

• باکتری ها (مثل باسیلوس کراس، بوتولیسم، کامپی لوبکتر، کولرا و …)
• عفونت های ویروسی (مانند عفونت با ویروس نورواك‌، آدنوويروس‌ و روتاويروس‌)
• علل‌ شيميايي‌ مثل‌ (آلودگي‌ غذا با مقادير زيادي‌ از حشره‌كش‌ها، يا غذايي‌ كه‌ در ظروف‌ با پوشش‌ داخلي‌ سرب‌ آماده‌ يا عرضه‌ مي‌شود)
• خوردن‌ گياهان‌ يا حيواناتي‌ كه‌ در آنها يك‌ سم‌ طبيعي‌ وجود دارد (مثلا قارچ‌هاي‌ سمي‌ يا صدف‌هاي‌ دريايي‌)

عوارض احتمالی مسمومیت غذایی

عوارض احتمالی مسمومیت غذایی عبارتند از:

• مشكلات‌ تنفسي‌
• شوك‌ و به‌ هم‌ خوردن‌ وضعيت‌ قلبي‌ ـ عروقي‌

شیوه تشخیص مسمومیت غذایی

پزشک معمولا کارهای زیر را برای تشخیص بیماری مسمومیت غذایی انجام می دهد:

• سوال از بیمار در مورد غذاهای مصرف شده اخیر
• کنترل بیماری و جبران آب از دست رفته در اثر استفراغ و اسهال
• بررسی دمای بدن، ضربان قلب و فشار خون
• انجام آزمایش مدفوع

درمان مسمومیت غذایی

درمان مسمومیت غذایی در طب سنتی می تواند به صورت زیر باشد:

• حجامت
• استفاده از داروهای قی آور ( که باعث می شود بیمار بالا بیاورد ومعده پاکسازی گردد)
• استفاده از داروی مسهل (تا با کمک اسهال، عامل مسمومیت از تن بیمار دفع گردد)

درمان مسمومیت غذایی در طب جدید می تواند به صورت زیر باشد:

• خودداری از مصرف غذاهای دیرهضم
• مصرف مایعات فراوان و مناسب
• استفاده از محلول اُ آر اِس (اغلب برای کودکان)
• تجویز و تزریق سرم قندی برای جبران آب از دست رفته بدن

شرایط مراجعه به پزشک در درمان

در صورت بروز علایم مسمومیت در خود  یا یکی از اعضای خانوده تان، و یا بدتر شدن علایم پس از شروع درمان به پزشک مراجعه کنید.

پیشگیری از ابتلا به مسمومیت غذایی

برخی از موارد مهم که در پیشگیری از مسمومیت غذایی توصیه شده است، عبارت است از:

• پخت‌ کامل مواد غذایی ( به خصوص گوشت، مرغ، ماهی و تخم مرغ)
• ذخیره و نگهداری از مواد غذایی در مکان مناسب
• خودداری از مصرف محصولات‌ غذايي‌ غير پاستوريزه‌
• خودداری از خوردن‌ غذاي‌ دريايي‌ يا گوشت‌ خام‌
• تمیز نگه داشتن محل و ظروف پخت و پز
• نگه داشتن غذای باقیمانده در یخچال
• توجه‌ به‌ شستن‌ دست‌ها قبل‌ از آماده‌سازي‌ غذا
• دور ريختن‌ غذاهاي‌ كهنه‌ یا غذاهايي‌ كه‌ بوي‌ نامناسبي‌ پيدا كرده‌اند، يا كنسروهايي‌ كه‌ قوطي‌ آنها بيرون‌ زده‌ است‌

شیوع مسمومیت غذایی در جهان و ایران

معمولا این افراد بیشتر در معرض ابتلا به مسمومیت غذایی هستند:

• نوزادان (پر خطرترین گروه سنی کودکان زیر 5 سال هستند، چرا که ممکن است هر چیزی را به دهان ببرند)
• سالمندان
• بیماران خاص (مثل بیماران دیابتی، افراد مبتلا به بیماری مادرزادی یا ضعف سیستم ایمنی و …)
• افرادی که زیاد در حال سفر هستند
• خانم های باردار
• مادران شیرده

در ایران، تحقیقی در مورد شیوع مسمومیت غذایی انجام شد که برای انجام آن از داده‌های سامانه نظام ثبت و طبقه‌بندی علل مرگ وزارت بهداشت در بازه زمانی فروردین ۱۳۹۰ تا پایان اسفند ۱۳۹۷ استفاده شد. بر اساس یافته‌های این مطالعه بیشترین موارد مرگ بر اثر بیماری‌های منتقله از راه غذا مربوط به سنین ۶۰ سال و بالاتر و مردان است. بیشترین متوفیان از افراد ساکن مناطق شهری و در فصول گرم بودند. در این مطالعه مرگ‌ومیر در اثر بیماری‌هایی که از راه غذا منتقل می شوند، ۱۰ نفر به ازای هر یک میلیون نفر جمعیت به ‌دست آمده است.