آهن چیست | راهنمای جامع | فواید، موارد منع مصرف، احتیاط

آهن Iron یک ماده ضروری برای حیات می باشد که جزئی از هموگلوبین یعنی رنگدانه قرمز موجود در خون است و وظیفه اش این است که اکسیژن را به سلول ها منتقل و دی اکسید کربن زائد را از آن ها خارج کند. آهن نه تنها جزء حیاتی گلبول های قرمز است، بلکه برای تولید و آزادسازی انرژی در بدن نیز لازم است. آهن نقش مهمی در حفظ سلامت سیستم ایمنی بدن و کمک به نابودی میکروارگانیسم های مهاجم مانند ویروس ها و باکتری ها دارد. به نظر می رسد که نیاز به آهن در دوره بارداری دو برابر می شود؛ زیرا بدن مادر با استفاده از اکسیژن و مواد مغذی، گلبول های قرمز بیشتری را برای تامین رشد جنین تولید می کند.

در این مطلب؛ عملکرد، میزان نیاز، مکمل و منابع آهن ارائه می شود. امید است با مطالعه این مطلب شناخت خوبی از این ماده ی کلیدی و ضروری به دست بیاورید.

فواید و عملکرد آهن

فواید و عملکرد آهن عبارت است از:

• افزایش انرژی و کاهش خستگی
• تقویت سیستم ایمنی بدن
• رشد و نمو سالم
• افزایش تمرکز
• ضروری برای حفظ سلامت خون
• کاهش دوره ی قاعدگی دردناک

احتیاط و موارد منع مصرف آهن

مکمل های حاوی آهن می توانند باعث یبوست و سوء هاضمه شوند. مصرف دوز بالای آن نیز می تواند باعث مرگ شود. بنابراین ضروری است که قرص های آهن در دسترس کودکان قرار نگیرد؛ زیرا تنها مصرف چند قرص می تواند مرگبار باشد. همچنین قبل از دادن مکمل آهن به کودکان نیز باید با پزشک مشورت شود. همچنین افراد مبتلا به بیماری هماتوکروماتوز نباید محصولات حاوی آهن استفاده کنند. زیرا این افراد ذخایر آهن بالایی دارند .

مقدار مجاز مصرف روزانه آهن

میزان توصیه شده روزانه مجاز ماده معدنی آهن در گروه های سنی مختلف به شرح زیر است:

• بدو تولد و تا 6 ماه اول:  27 میلی گرم
• نوزادان 7 تا 12 ماهه: 11 میلی گرم
• 1 تا 3 سالگی: 7 میلی گرم
• 4 تا 8 سالگی: 10 میلی گرم
• 9 تا 13 سالگی: 8 میلی گرم
• 14تا 18 سالگی: 11 میلی گرم
• 19 تا 50 سالگی (مردان): 8 میلی گرم
• 19 تا 50 سالگی (زنان): 18 میلی گرم
• بالای 51 سالگی: 8 میلی گرم
• بارداری (هرسنی): 27 میلی گرم
• شیر دهی 14 تا 18 سالگی: 10 میلی گرم
• شیردهی 19 تا 50 سالگی: 9 میلی گرم

مکمل های آهن

آهن به عنوان بخشی از مکمل مولتی ویتامین و مولتی مینرال مصرف می شود و حداکثر دوز مصرف روزانه آن حدود 15 میلی گرم است (مصرف دوز بالاتر منوط به نظر پزشک است). زنان باید از مکمل های آهن بیشتر استفاده کنند؛ به ویژه در دوران قبل از یائسگی، بارداری، شیردهی و یا بارداری های نزدیک به هم. همچنین افرادی که قهوه و چای مصرف می کنند، ورزشکاران، گیاه خواران و خام گیاه خواران ممکن است نیاز به افزایش مصرف آهن خود داشته باشند. آهن صرفا با حضور مس می تواند برای تولید هموگلوبین مورد استفاده قرار گیرد. همچنین ویتامین C نیز جذب آهن را بهبود می بخشد؛ بنابراین هنگام مصرف مکمل های آهن بهتر است یک لیوان آب پرتقال نیز نوشیده شود.

 منابع آهن

منابع غذایی دارای آهن عبارت است از:

• مصرف غلات صبحانه غنی شده (مانند برن فلکس)،
• مصرف جگر
• مصرف میوه های خشک
• مصرف کنسرو ماهی تن
• مصرف ماهی ساردین
• مصرف جعفری و شاهی

علائم کمبود آهن

علائم و نشانه های کمبود آهن شامل موارد زیر می شود:

• رنگ پریدگی
• خستگی
• بی خوابی
• بی اشتهایی
• خارش
• ابتلا مکرر به بیماری ها
• لکه های سفید روی ناخن یا ناخن های شکننده

تشخیص کمبود آهن

کم خونی را با آزمایش خون تشخیص می دهند. اگر فقر آهن دارید، پزشک ممکن است آزمایش های بیشتری را برای یافتن علت کم خونی انجام دهد.

تداخل دارویی

آهن با برخی از داروها و مواد غذایی تداخل دارد و مانع جذب آهن می شود که عبارتند از:

• چای و قهوه
• فیتات و پلی فنول ها (موجود در غلات، حبوبات و …)
• فیبر موجود در مواد غذایی
• برخی داروها از جمله بیس فسفونات ها (آلندرونیت و …)، فلوروکینولون ها (سیپروفلوکساسین، لووفلوکساسین و …)، تتراسیکلین ها، لووتیروکسین، لوودوپا و …
• آنتی اسید ها
• PPI ها (دارو های مهار کننده اسید معده)

•  کتاب مرجع کامل ویتامین ها و مواد معدنی؛ ترجمه شیوا دهقان
• وبسایت های محتوایی حوزه دارویی