بیماری سیروز کبدی چیست؟ | علائم، علل، پیشگری و درمان بیماری سیروز کبدی

سیروز کبدی (Cirrhosis)، حاصل التهاب مزمن بافت کبد است. هر گونه التهابی به صورت کم یا زیاد باعث تخریب بافت کبد شده و در ادامه بافت های تخریب شده به صورت جبرانی، بازسازی می شوند. ادامه این فرایند به طور مزمن و مکرر، ساختار منظم کبد را در هم می ریزد و به تدریج سفتی و سیروز کبد ایجاد می شود. این بیماری در مراحل پیشرفته بسیار خطرناک بوده و تهدید کننده زندگی است. سیروز کبد همانند یبوست، آپاندیسیت، هموروئید، شقاق، سنگ کیسه صفرا، ورم معده، سندروم روده تحریک پذیر، کبد چرب، زخم معده، رفلاکس معده، سلیاک، کولیت زخمی، دیورتیکولیت، پانکراتیت و… یکی از انواع بیماری های دستگاه گوارش بدن انسان است.

در این مطلب، شیوع، علائم، علل، تشخیص، درمان و شرایط مراجعه به پزشک برای بیماری سیروز کبدی، ارائه می شود. امید است با مطالعه این مطلب شناخت خوبی از این بیماری به دست آورید.

علائم شایع سیروز کبدی

معمولا سیروز کبدی در مراحل اولیه هیچ علامت و نشانه‌ ای ندارد. اما گاهی در مراحل پیشرفته ‌تر، فرد می ‌تواند علامت‌ های سیروز کبدی را احساس کند. این‌ علائم شامل موارد زیر هستند:

• حالت تهوع و استفراغ خونی
• تب بالا
• بزرگ شدن طحال
• ابتلا به بیماری استخوانی
• ابتلا به خستگی شدید
• خارش پوست
• ادرار قهوه ‌ای
• ورم در پا ها و شکم
• ازدست ‌دادن اشتها و کاهش وزن شدید
• تجمع مایع در شکم
• قرمز شدن کف دست
• سفید شدن ناخن‌ ها
• گیجی و خواب ‌آلودگی
• گرفتگی شدید عضلات
• خونریزی و کبودی با کوچک ‌ترین آسیب
• زرد شدن رنگ پوست و سفیدی چشم
• به تعویق افتادن پریود در زنان
• ازدست ‌دادن میل جنسی
• کوچک شدن بیضه ‌ها و بزرگ ‌شدن سینه ‌ها در مردان

علل بیماری سیروز کبدی

مهم‌ ترین علل ابتلا به این بیماری عبارتند از:

• مصرف بیش از اندازه الکل
• هپاتیت B، C و D
• وجود مس در کبد
• اضافه وزن شدید
• تجمع آهن در بدن
• بیماری کبد چرب غیر الکلی
• بیماری ذخیره گلیکوژن
• سیستم ایمنی ضعیف
• مشکلات مجاری صفراوی (آترزی صفراوی)
• اختلال گوارشی ژنتیکی (سندروم آلاژیل)
• عفونت (مانند سفلیس یا بروسلوز)
• مصرف دارو هایی مانند متوترکسات یا ایزونیازید

عوارض احتمالی سیروز کبدی

سیروز بیماری خطرناکی است و در هر مرحله می ‌تواند عوارضی ایجاد کند. این بیماری به دلیل اختلال در عملکرد کبد باعث بروز عوارض زیر می‌ شود:

• ابتلا به فشار خون پورتال: بیماری سیروز باعث تغییر در جریان خون کبد و فشار خون بالا می ‌شود. یعنی با کاهش جریان خون، فشار در رگ ‌های این بخش افزایش می ‌یابد.
• ابتلا به خونریزی: فشار خون پورتال باعث جریان خون در رگ‌ های کوچک می ‌شود. در نتیجه فشار به این رگ ‌ها زیاد شده و خونریزی اتفاق می افتد. همچنین این عارضه می ‌تواند باعث گشاد شدن وریدها در مری (واریس مری) یا معده (واریس معده) شود.
• بزرگ ‌شدن طحال: در اثر افزایش فشار خون، بیمار دچار تورم طحال می ‌شود و پلاکت ‌ها و گلبول ‌های سفید خون نیز زیاد می‌ شوند.
• ابتلا به یرقان یا زردی پوست: کبد نرمال و سالم باید بتواند بیلی روبین را از خون پاک کند تا شما به زردی پوست یا یرقان دچار نشوید. اما در فرد مبتلا به سیروز این اتفاق نمی ‌افتد و تیرگی رنگ ادرار و زرد شدن پوست اتفاق می افتد.
• متورم شدن شکم و پا: فشار خون پورتال باعث تجمع مایع در پا و شکم می ‌شوند. به این دو عارضه ادم (ورم) و آسیت (آب ‌آوردگی شکم) می ‌گویند. همچنین به دلیل ناتوانی کبد در ساخت پروتئین ‌های خاص مانند آلبومین ممکن است این عارضه ظاهر شود.
• مبتلا شدن به سوء تغذیه: یکی دیگر از عوارض سیروز کبدی، کاهش وزن و سوء تغذیه شدید است. زیرا این بیماری پردازش موادی که برای شما مغذی هستند را دچار مشکل می‌ک ند و در نتیجه مواد لازم به بدن نمی ‌رسند.
• مبتلا شدن به انسفالوپاتی کبدی: پاکسازی سموم از خون جزیی از وظایف کبد است؛ اما در بدن فرد مبتلا به سیروز، این سموم از بین نمی ‌روند و در مغز انباشته می ‌شوند. به مرور زمان فرد دچار گیجی یا عدم تمرکز می‌ شود. در مراحل پیشرفته‌ تر می ‌گوییم انسفالوپاتی کبدی رخ داده است که عوارض خطرناک‌تری مثل به کما رفتن را در پی دارد.
• ابتلا به عفونت: معمولا مبتلایان نمی ‌توانند در برابر عفونت‌ های باکتریایی مقاومت کنند و نهایتا این عفونت بدن آن ها را با خطرات جدی روبه‌رو می ‌سازد.
• مبتلا شدن به بیماری استخوانی: در برخی از افراد مبتلا دیده می ‌شود که بعد از مدتی دچار ضعف استخوانی شدید می‌ شوند. در نتیجه قدرت خود را از دست داده و احتمال شکستگی استخوان در آن ها بالا می ‌رود.
• مبتلا شدن به سرطان کبد: در اکثر تحقیقات به این نتیجه رسیده ‌اند که بیماران مبتلا به سیروز کبدی، نسبت به دیگر افراد جامعه، بیشتر دچار سرطان کبد می ‌شوند.

شیوه تشخیص بیماری سیروز کبدی

علائم سیروز در مراحل اولیه ظاهر نمی ‌شود؛ به همین دلیل ممکن است این بیماری دیر تشخیص داده شده یا در زمان چکاپ کلی متوجه ابتلا به این بیماری شوید. پزشک باتوجه ‌به بیماری‌ ها و فاکتور های خطر آزمایش ‌های زیر را تجویز می ‌کند تا سیروز را تشخیص دهد:

• آزمایش های معمول کبدی و هماتولوژی (خون شناسی)
• آزمایش های خونی (برای تعیین میزان فیبروز کبدی در خون به نام فیبرو تست)
• بررسی های رادیوگرافی (مانند سونوگرافی، سی تی اسکن و ام آر آی)
• فیبرو اسکن کبد (که میزان سفتی کبد را تعیین می کند و با میزان فیبروز کبدی رابطه مستقیم دارد)
• بیوپسی کبدی و بررسی میکروسکوپی بافت کبد
• آندوسکوپی فوقانی و رویت واریس های مری و معده

درمان سیروز کبدی

درمان سیروز کبدی در طب سنتی می تواند به صورت زیر باشد:

• خوردن گیاه خار مریم: می تواند به محافظت در برابر آسیب بیشتر کمک کند. این گیاه حاوی یک ماده فعال به نام سیلیبینین با خواص آنتی اکسیدانی قوی و اثرات سم زدایی و محافظت از کبد است. خار مریم به شکل مکمل، عصاره مایع، کپسول و تنتور موجود است. (خار مریم ممکن است برای کسانی که از عوارضی مانند خونریزی واریس یا آسیب ناشی از سیروز رنج می برند، مناسب نباشد. همچنین برای افرادی که سابقه بیماری های مرتبط با هورمون دارند توصیه نمی شود).
• خوردن دانه پاپایا: دانه های پاپایا می توانند با کمک به سم زدایی کبد، به درمان سیروز کبدی کمک کنند. (مقداری دانه پاپایای تازه را آسیاب کنید تا ۱ قاشق غذا خوری آب آن گرفته شود. ۱۰ قطره آب لیمو اضافه کنید. آن را یک یا دو بار در روز به مدت ۱ ماه بنوشید).
• خوردن گیاه اکلیپتا: آب تمام قسمت های گیاه اکلیپتا آلبا در درمان مشکلات کبدی مفید است. حتی آب برگ های آن به ویژه برای سیروز کبدی و هپاتیت استفاده می شود (آب برگ های اکلیپتا را استخراج کنید سپس ۱ قاشق چایخوری از این آب میوه و عسل خام را با هم مخلوط کنید و این مخلوط را ۳ بار در روز به مدت حدود یک ماه مصرف کنید).
• خوردن چای سبز: اثر محافظتی در برابر بیماری های کبدی دارد و دارای خواص ضد ویروسی است که به مبارزه با هپاتیت ویروسی کمک می کند.
• مصرف ویتامین C: ویتامین C دارای اثرات محافظتی در برابر آسیب اکسیداتیو کبدی است. همچنین از تجمع چربی و سیروز جلوگیری می کند (2 قاشق غذا خوری آب انگور فرنگی هندی یا آب آملا تازه را 3 بار در روز به مدت 15 تا 20 روز بنوشید. سایر غذ اهای غنی از ویتامین C مانند توت سیاه، لیمو و پرتقال را در رژیم غذایی خود بگنجانید).
• مصرف آنتی اکسیدان ها: علاوه بر ویتامین C، سایر آنتی اکسیدان ها نیز به درمان سیروز کبدی کمک می کنند (به عنوان مثال، ویتامین E به کاهش تولید بافت اسکار کمک می کند و به باز سازی سلول های کبدی کمک می کند. تحقیقات نشان می دهد که آنتی اکسیدان هایی مانند ویتامین E و سلنیوم می توانند به درمان سیروز صفراوی اولیه کمک کنند).
• خوردن میوه جات و سبزیجات: میوه‌ های تازه، سبزیجات و غلات کامل (مانند انواع توت‌ ها، اسفناج، هویج، کنگر فرنگی، سیر، آجیل برزیلی و… را به عنوان بخشی از رژیم روزانه خود مصرف کنید. سبزیجات چلیپایی مانند کلم بروکلی، کلم پیچ، کلم بروکسل و کلم نیز به سم زدایی کبد کمک می کنند. همچنین روزانه ۱ تا ۲ لیوان آب سبزیجات خام بنوشید).

نکته: ترک کردن مصرف الکل، مهم ترین راه حل درمان سیروز کبدی در بیماران مبتلا به سیروز کبدی الکلی است.

برای درمان سیروز کبدی در طب جدید پزشکی داروهای مورد نیاز بیمار با توجه به دیلیل خاص آسیب دیدن کبد، شامل موارد زیر است:

• برای کنترل هپاتیت استفاده از دارو های ضد ویروس و اینترفرون پیشنهاد می‌ شود. این دارو ها به ویروس ‌ها حمله کرده و همچنین به قوی‌ تر شدن سیستم ایمنی بدن کمک می‌ کنند.
• در صورت ابتلا به هپاتیت خود ایمنی، داروی استروئیدی و دارویی برای سرکوب سیستم ایمنی (سرکوب کننده های ایمنی) تجویز می شود
• در آخر نیز بهترین درمان سیروز کبدی در حالات پیشرفته، پیوند کبد است.

نکته: درمان های ارائه شده بر اساس منابع معتبر و صرفا جهت آشنایی با رویکرد درمان ارائه شده است. طبیعتا جهت درمان این بیماری لازم است به پزشک مراجعه نمایید.

شرایط مراجعه به پزشک در درمان سیروز کبدی

در صورت داشتن شرایط زیر به پزشک خود مراجعه نمایید:

• اگر استفراغ‌ خونی‌ يا اجابت‌ مزاج‌ سياه‌ رنگ‌ دارید،
• اگر تب‌ يا ساير علائم‌ عفونت‌ (قرمزي‌، تورم‌، درد به‌ هنگام‌ لمس‌ ناحيه‌، يا درد خود به‌ خودي‌)
• اگر تيرگي‌ شعور آگاهی (کم شدن شدید حافظه) دارید،
• اگر شما يا يكي‌ از اعضاي‌ خانواده‌ تان علائم‌ سيروز را داريد.

پیشگیری از ابتلاء به سیروز کبدی

برخی از موارد مهم که در پیشگیری از سیروز کبدی توصیه شده است، عبارت است از:

• تغییر دادن سبک زندگی (مهم ‌ترین مسئله)
• عدم مصرف الکل
• ورزش کردن
• رژیم غذایی سالم
• جلوگیری کردن از عوامل خطر مبتلا شدن به هپاتیت (رابطه جنسی محافظت نشده و استفاده از سوزن مشترک و…)
• زدن واکسن (هپاتیت و آنفولانزا در صورت نیاز)

شیوع سیروز کبدی در جهان و ایران

با اشاره به نتایج مطالعه بار بیماری سیروز کبدی در کل جهان در سال 2017، تعداد مبتلایان سیروز کبدی جبران شده را 112 میلیون نفر و سیروز کبدی جبران نشده (شرایطی که در آن کبد قادر به جبران بافت های از دست رفته نیست و فرد مبتلا، نیازمند پیوند کبد می شود) را 10 میلیون نفر اعلام کرد. طبق آمار به ‌دست‌ آمده در ایالات متحده آمریکا، از هر ۴۰۰ بزرگسال یک نفر به این بیماری مبتلا است. همچنین سالانه 10 هزار ایرانی به بیماری سیروز کبدی مبتلا می شوند که پنج هزار نفر از آنان جان خود را از دست می دهند.

لغات و اصطلاحات مهم در زمینه سیروز کبدی عبارت است از:

• تنتور: معمولاً عصاره ‌ای از مواد گیاهی یا حیوانی حل شده در اتانول (الکل اتیلیک) است. غلظت حلال ۲۵ تا ۶۰ درصد رایج است، اما ممکن است تا ۹۰ درصد نیز برسد.

• وبسایت درمانگران ایران
• وبسایت درمانکده
• وبسایت دکترتو
• کتاب اولین پزشک خانواده
• ویکی پدیا