لیمو امانی (عمانی) چیست | پیشینه، خواص، ویتامین ها، طبع و کاربردهای لیمو عمانی

لیمو امانی، (عمانی هم نوشته می شود) درختی بوته مانند با برگ های آن تخم مرغی شکل داشته، و شباهت زیادی با برگ های درخت پرتقال دارد. لیمو امانیِ تازه، رنگی خردلی و طعمی بسیار ترش دارد، به‌ طوری‌که معمولاً نمی‌توان آن را به‌ تنهایی مصرف کرد؛ بنابراین این لیموها را در آفتاب خشک می‌کنند تا داخل آن به رنگ سیاه تغییر کند. میوه خشک ‌شده آن در دسته خشکبارهای فرآوری شده و از خانواده خشکبار مرکبات محسوب می‌شود. این ماده غذایی برای مصرف، معمولا خرد شده یا به عنوان پودر استفاده می‌شود. لیمو عمانی به‌ عنوان چاشنی یا ادویه در غذاها استفاده می‌شود. در ایران، لیمو عمانی معمولاً در پخت غذاهایی مانند قیمه، قورمه سبزی، آبگوشت و یا در تهیه دمنوش، چای و طعم‌دار کردن پولکی به کار می رود.

 در این مطلب؛ پیشینه، خواص، ویتامین ها، طبع، عوارض، شیوه رایج مصرف، شیوه صحیح نگهداری، فراوری و کاربردهای لیمو امانی (لیمو عمانی) ارائه می شود. امید است با مطالعه این مطلب شناخت خوبی از لیمو عمانی به دست آورید.

پیشینه لیمو امانی (عمانی)

در لغتنامه دهخدا از این میوه با نام لیمو عُمانی یاد شده و آن را اینطور معنی کرده است: لیمویی ترش که از عُمان آرند. اما شهرت آن به غلط؛ عمانی ذکر شده، زیرا کشور عمان فاقد مرکبات معروفی است. به دلیل این که شهر امان پایتخت کشور اردن از لحاظ محصول لیمو همچون کشورهای لبنان و فلسطین سرشناس است، این میوه را لیمو امانی می نامند. گیاه لیمو امانی بومی آسیای جنوبی بوده و همچنین در آمریکا و آمریکای لاتین نیز کشت می‌شود. در ایران، این گیاه در مناطق مختلف جنوب و جنوب شرقی مانند میناب، جیرفت، کهنوج، بندرعباس، شیراز و جهرم به‌ طور فراوان کشت می‌شود.

انواع لیمو عمانی

لیمو امانی از نظر شکل استفاده، به صورت های پودر، کوبیده شده و درسته در غذاها کاربرد دارد.

مزاج، طبع و مصلح لیمو عمانی

در طب سنتی، طبع لیمو عمانی سرد و خشک بوده و بهبود دهنده خواص و مصلح آن عسل است.

ترکیبات، ویتامین ها و مواد معدنی لیمو عمانی

ارزش غذایی 100 گرم لیمو عمانی پخته شده خورشتی به این صورت است:

• مواد تشکیل دهنده اصلی لیموعمانی: انرژی یا کالری (180کیلوکالری)، کربوهیدرات (26گرم)، پروتئین (4.20گرم)، چربی (1.20گرم)، آب (29.53گرم)، فیبر (16.81گرم)، قند (10.14گرم)
• ویتامین های لیمو عمانی: ویتامین A (00میکروگرم)، ویتامین E (1.32میلی گرم)، ویتامین K (3.60میکروگرم)، ویتامین C (174.66 میلی گرم)، ویتامین B1 (0.18میلی گرم)، ویتامین B2 (0.12میلی گرم)، ویتامین B3 (1.20میلی گرم)، کولین (30.61میلی گرم)، ویتامین B5 (1.30میلی گرم)، ویتامین B6 (0.26میلی گرم)، فولات (48.02میکروگرم)
• مواد معدنی لیمو عمانی: کلسیم (07میلی گرم)، آهن (3.60میلی گرم)، منیزیم (36.01میلی گرم)، فسفر (108.04میلی گرم)، پتاسیم (612.20میلی گرم)، سدیم (12.00میلی گرم)، روی (0.66 میلی گرم)، مس (0.39 میلی گرم)، منگنز (0.05 میلی گرم)، سلنیم (2.40 میکروگرم)

فواید دارویی و درمانی لیمو عمانی 

خواص لیمو عمانی عبارتند از:

• خواص لیمو عمانی برای دستگاه گوارش: یکی از مزایای لیمو عمانی برای سلامتی، توانایی آن در تسکین مشکلات گوارشی است. همچنین ویتامین C و آنتی اکسیدان های موجود در لیمو عمانی این توانایی را دارند که مشکلات گوارشی شما به ویژه مشکلات معده، التهاب، زخم معده، یبوست و اسهال را برطرف کنند.
• افزایش جذب آهن بدن: لیمو عمانی به افرادی که از علائم کم خونی ناشی از کمبود آهن در بدن مثل خستگی، شکستگی ناخن، سرگیجه و ریزش مو رنج می برند کمک می کند تا جذب آهن غذا به حداکثر برسد. بنابراین این افراد باید سعی کنند در غذای خود از لیمو عمانی استفاده کنند.
• دفع سنگ کلیه با لیمو عمانی: لیمو عمانی به دلیل ترش مزگی، دارا بودن ویتامین C و آنتی اکسیدان ها می تواند به دفع سنگ کلیه یا جلوگیری از آن کمک زیادی کند.
• فواید لیمو عمانی برای سلامت قلب: لیمو عمانی می تواند خطر ابتلا به بیماری های قلبی را کاهش دهد. لیمو عمانی سرشار از ویتامین C و ترکیبات فیبری بوده و می تواند به پایین آوردن فشار خون بالا کمک کند. این مساله همچنین به کاهش التهاب رگ های خونی کمک می کند و به بهبود گردش خون و سلامت بیشتر قلب کمک می کند.
• فواید لیمو عمانی برای کاهش وزن: لیمو عمانی به دلیل خاصیت آنتی اکسیدانی زیاد می تواند در کاهش وزن تاثیر گذار باشد. اسید سیتریک موجود در آن یک چربی سوز بوده و مصرف جوشانده لیمو عمانی می تواند به عنوان یک کاهش دهنده ی وزن بسیار موثر واقع شود.
• خواص لیمو عمانی برای جلوگیری از سرطان: لیمو عمانی می تواند باعث عدم رشد سلول های مختلف سرطانی اعم از سرطان ریه ها، کلیه، خون، پروستات، روده بزرگ، معده و پستان شود. همچنین در برخی موارد قادر است سلول های سرطانی را از بین ببرد.
• خواص لیمو عمانی برای مو: خواص لیمو عمانی علاوه بر اینکه برای مراقبت از پوست موثر است، برای مو نیز مفید است. استفاده از جوشانده لیمو عمانی بر موی خود باعث رفع شوره سر، کنترل چربی مو، براق شدن مو و تثبیت کردن رنگ مو می شود. برای بهره بردن از این خواص، لیمو عمانی را همراه با آب جوشانده و از آن به عنوان شامپو در حمام خود استفاده کنید.
• خواص لیمو عمانی برای پوست: با توجه به خواص ضد عفونی و ضد باکتریایی لیمو عمانی، می تواند برای سفید کنندگی پوست و جلوگیری از بروز مشکلات پوستی مفید باشد. ویتامین C موجود در لیمو عمانی از پوست در برابر عفونت، آکنه، کبودی، لکه و جوش مراقبت می کند. لیمو عمانی با آسیب های ناشی از آفتاب، آلودگی و گرد و غبار مبارزه کرده و خاصیت آنتی اکسیدانی آن می تواند به کاهش لکه های تیره و چین و چروک کمک کند.
• جلوگیری از جوشش و غلیان صفرا و خون
• موثر در درمان تب‌های صفراوی و تب‌های دموی
• درمان کننده سردرد گرم
• پادزهر سموم حیوانی

عوارض و موارد منع مصرف لیمو عمانی

با وجود فواید و خواصی که لیمو عمانی دارد، زیاده روی یا استفاده از روش اشتباه در مصرف آن، عوارضی دارد. مانند:

• لیمو عمانی در غذا، مانند اسنفج عمل می کند، یعنی مواد زائد و مضر در حال پختن را به خود جذب می کند (که اکثر آن چربی ها و اسیدهای چرب است) به همین علت بهتر است از خوردن لیمو عمانی درسته ی داخل غذا خودداری شود
• مصرف زیاد آن برای اعصاب ضرر دارد
• ریختن لیمو عمانی در چای می‌تواند خواص آن را تا حد بسیار زیادی کاهش دهد
• مصرف لیمو عمانی در زمان خالی بودن معده موجب ضرر به روده ‌ها و ایجاد دل ‌پیچه

شیوه رایج مصرف لیمو عمانی

لیمو امانی خشک برای ترش و مزه دار کردن غذا؛ و به ‌صورت درسته یا گَرد کوبیده ‌شده عرضه و استفاده می شود. لیمو امانی درسته را قبل از ریختن در غذا؛ سوراخ، شکسته یا خرد می‌کنند. از گرد لیمو نیز برای ترش کردن و مزه دار کردن سالاد نیز استفاده می شود.

شیوه درست نگهداری از لیمو عمانی

لیمو عمانی کیفیت های مختلفی دارد و شرایط نگهداری از لیمو عمانی روی حفظ کیفیت آن اثر گذار است و حتی در صورت خرید لیمو عمانی بسیار با کیفیت، بعد از مدتی تلخ، بی کفیت و پوک می شوند. اما با استفاده از روش های زیر می توانید به مدت طولانی از آن نگهداری کنید:

• نگهداری در جای خنک: گرمای بیش از حد و دمای بالا باعث افت کیفیت و تغییر طعم لیمو عمانی می شود
• نگهداری لیمو امانی در جای تاریک: گرچه لیمو عمانی را باید زیر آفتاب خشک کرد اما نگهداری لیمو عمانی های خشک در معرض تابش مستقیم آفتاب منجر به پوک شدن و بی کیفیت شدن لیمو ها می شود 
• نگهداری در جای خشک: لیمو عمانی جز خشکبارهای فرآوری شده است و با قرار گرفتن در محیط مرطوب مستعد نرم شدن، جذب رطوبت و کپک زدن می شود بنابراین لیموعمانی را در محیطی کاملا خشک و به دور از رطوبت نگهداری کنید
• نگهداری لیمو عمانی در یخچال: بهتر است لیمو عمانی سالم در یخچال نگهداری نشود. اما اگر لیمو عمانی را شکسته اید برای جلوگیری از تغییر طعم و خشک شدن گوشته آن می توانید لیمو عمانی ها را درون زیپ یا کیسه پلاستیکی ریخته و هوای اضافه آن را خارج کنید سپس درون یک ظرف درب دار گذاشته و در یخچال قرار دهید
• نگهداری لیمو عمانی در ظرف مناسب: بهترین روش برای نگهداری لیمو عمانی در محیط خانه و حفظ آن از حشرات و آلودگی های محیطی این است که لیمو عمانی ها را درون یک کیسه کتانی یا نخی بریزید و سپس در ظرف پلاستیکی درب دار گذاشته و در جای خشک و خنک نگهداری کنید
• نگهداری در فریزر: بسیاری از افراد ترجیح می دهند فقط از گوشته لیمو عمانی استفاده کنند و برای این افراد فریز کردن لیمو عمانی یک روش بسیار خوب است
• نگهداری به شکل پودر: برای اشغال فضای کمتر و جلوگیری از خراب شدن لیمو عمانی سالم، آن را به شکل پودر یا گرد لیمو نگهداری کنید

چطور تلخی لیمو عمانی را بگیریم

لیمو عمانی به دلیل تخمیری که در آن انجام می شود مزه‌ ی انتهایی آن کمی تلخ است. برای اینکه این مشکل را در غذا از بین ببرید بهتر است از گَرد لیمو عمانی استفاده کنید. برای گرفتن تلخی لیمو عمانی‌های خانگی بهتر است چند ساعت قبل از مصرف، آن را با آب گرم خیس کنید تا تلخی لیمو کم شود. گرفتن هسته های داخلی لیمو عمانی نیز می تواند باعث طعم بهتر غذا شود.

تولید و فرآوری لیمو عمانی

روش های سنتی و صنعتی برای تولید لیمو امانی به صورت زیر هستند:

• طرز تهیه لیمو عمانی سنتی (خانگی): اولین قدم در تهیه لیمو عمانی خانگی این است که محیطی آفتاب گیر در اختیار داشته باشید. لیموها را خوب شسته و بر روی آن ها نمک بپاشید، یک روز تمام آن‌ها را رها کنید و بعد از آن با آب سرد به خوبی بشویید. در این مرحله باید چند لیوان آب و سرکه را مخلوط کرده و روی شعله قرار دهید، بعد از به جوش آمدن سرکه و آب، لیموها را به آن اضافه کنید. پس از ده تا پانزده ثانیه لیموها را از آب و سرکه در حال جوش خارج کرده و با آب سرد آبکشی کنید. سپس دوباره لیموها را به سرکه و آب جوش اضافه کنید و یک دقیقه زمان دهید تا بجوشند و بعد از آن لیموها را داخل آبکش بریزید اما آب بر روی آن ها نگیرید. در مرحله انتهایی بر روی لیموها با خلال دندان چند سوراخ ایجاد کنید و آن ها را در آفتاب قرار دهید . بعد از ده روز، لیموها خشک می شوند. بهتر است آن‌ها را در سایه قرار دهید تا فرایند خشک شدن کامل انجام شود.

• طرز تهیه لیمو عمانی صنعتی: در خشک کردن لیمو عمانی به صورت صنعتی، لیموها را در دستگاه‌های خشک کن صنعتی با قدرت بالا قرار می‌دهند. در این روش با کمترین زمان لیموها خشک می شوند. البته این روش، طعم و عطر لیمو را به اندازه‌ی لیمو عمانی خانگی آزاد نخواهد کرد. دستگاه خشک کن لیمو امانی، با استفاده از تولید هوای گرم و جریان هوا درون محفظه خشک کن، لیمو را به طور کامل خشک می کند.

کاربرد ها و محصولات حاصل از لیمو امانی

لیمو عمانی از چاشنی های محبوب در کشورهای خاورمیانه، به خصوص ایران است. لیمو امانی درسته یا آسیاب شده را در غذاهایی مانند قیمه، قورمه سبزی، آبگوشت و …، در دمنوش های مختلف مانند دمنوش لیمو عمانی و گل گاو زبان، دمنوش لیمو عمانی و شوید استفاده می شود. همچنین بعضی افراد از گَرد لیمو امانی برای چاشنی سالاد نیز استفاده می کنند.

لغات و اصطلاحات به کار رفته در مقاله لیمو امانی چیست عبارت است از:

• صفرا: صفرا بر طبق عناصر چهاگانه طبیعت معادل آتش بوده و در افراد دارای مزاج گرم و خشک بیشتر از سایر افراد است. به همین دلیل افراد با مزاج گرم و خشک را صفراوی می نامند.
• دموی: در طب سنتی، افراد دموی دارای طبع گرم و تر هستند.

• وبسایت های محتوایی حوزه تعذیه و آشپزی
• وب سایت های محتوایی حوزه طب سنتی