خانه » کشاورزی و باغبانی » عمومی در کشاورزی »
1
1,256
29 آبان 1399

مقدمه

نعناع یا نعنا با نام علمی Mentha، گیاهی از رده دو لپه ای ‌های چند ساله و پایا که برگ‌های آن متقابل، بیضی، نوک تیز، دندانه دار، کمی پوشیده از کرک به طول ۴ تا ۷ سانتی متر و به عرض ۲ تا ۳ سانتی متر است. طول بوته آن ممکن است به ۹۰ سانتی متر هم برسد. ساقه این گیاه چهار گوش و به رنگ قرمز مایل به بنفش یا مایل به ارغوانی است و در محل هر یک از گره‌های آن، دو برگ متقابل دیده می‌شود. نعنا طعم تند و طبع گرم و خشک دارد و دارای خواص دارویی فراوان است. علاوه بر مصارف دارویی متعدد به دلیل داشتن طعم و بوی مطبوع هم به صورت خام در سبزی خوردن و هم به صورت خشک به عنوان سبزی ادویه‌ای در غذا استفاده می شود. مقدار مصرف سالانه اسانس آن در جهان بالغ بر 10 هزار تن است. از مهم ترین خواص نعنا می توان به موارد زیر اشاره کرد:

  • در نعناع 13 ماده فیتوکمیکال (ترکیباتی با اثرات پزشکی) وجود دارد که برای پیشگیری و درمان انواع بیماری ها مثل آسم، افسردگی، اضطراب، استرس، سرطان و سکته قلبیمفید می باشد.
  • شادی آور، گرم کننده و تقویت ‌کننده قلباست.
  • رقیق ‌کننده خون غلیظ و حل‌ کننده مواد بلغمی و سوداوی می ‌باشد.
  • گرم کننده و تقویت کننده دستگاه گوارش و به خصوص معده است.
  • آشامیدن عصاره ی نعنا در نضج و دفع رطوبت های ریه و مجاری تنفسیمفید است. در واقع استفاده از شربت و دمنوش نعناع (نعنا) می‌تواند مجاری تنفسی را باز کند، ضمن اینکه استنشاق بخار دم کرده نعناع هم موجب کاهش اثرات آسم و تنگی نفس می شود.
  • جوشانده آن همراه با پرسیاوشان برای تقویت معده، از بین بردن بادهای معده، کولیتو دفع اقسام کرم شکم مفید است.
  • خوردن دو سه شاخه از نعناع با آب انار ترش موجب تسکین سکسکه، تهوع، استفراغ و سوء هاضمه می ‌شود. نعنا ضد اسپاسم و ضد سرفه است.
  • منتول موجود در این گیاه نوعی ضدعفونی‌ کننده‌ ی قوی و همچنین حشره‌ کش است.
  • برای درمان سریع تر تبخال که یک بیماری ویروسی است نیز می توان از روغن نعنا هم به صورت خوراکی و هم موضعی استفاده کرد. نعناع اشتها آور بسیار خوبی است.
  • برگ های نعنا حاوی بالاترین مقدار آنتی اکسیدان نسبت به سایر گیاهان موجود می باشند.
  • امروزه از روغن نعناع به طور گسترده ای در آماده سازی خوراک ها, عطرها و برای درمان انواع بیماری ها استفاده می شود.
  • در این مطلب مراحل و نکات کاشت و پرورش نعناع یا نعنا، ارائه می شود. امید است با رعایت این موارد، تجربه خوبی در کاشت این گیاه داشته باشید.


!
مصرف نعناع برای افراد دچار اضطراب منع شده است، همچنین برای کسانی که بیماری ریفلاکس معده (بازگشت اسید به مری) یا حالت ترش کردن دارند، نعنا و عرق نعناع مناسب نیست.


!
مصلح نعناع کرفس و بدل آن پونه است، اگرچه در خواص، قوی ‌تر از پونه می باشد.

پیش نیاز و ملزومات

وسایل مورد نیاز برای کشت گیاه نعنا عبارت است از:

  • ابزار باغبانی مانند: بیل یا بیلچه و آفت کش
  • هزینه خرید مواد اولیه

برای کاشت در گلدان:

  • گلدان
  • آبپاش


!
برای کاشت سبزیجات در گلدان بهتر است از گلدان مستطیل استفاده نمایید، همچنین برای جلوگیری از سوختن ریشه‌های گیاه با افزایش دمای خاک در گلدان‌های پلاستیکی و فلزی، توصیه می‌شود جنس گلدان را سفالی انتخاب کنید.

مراحل اصلی

مرحله اول: تهیه مواد اولیه برای کاشت نعناع (نعنا)
–

در اولین مرحله برای کاشت نعناع مواد اولیه لازم را تهیه نمایید:

  • بذر یا قلمه های سالم نعناع
  • پیت ماس یا کوکوپیت
  • پرلیت یا ماسه
  • کود دامی
  • یکی از ترکیب های پیت ماس به همراه کوکوپیت یا خاک باغچه و ورمی کمپوست برای گلدان

بهترین خاک برای کاشت نعناع یکی از ترکیب های زیر است:

  • پیت ماس (50 درصد)، کوکوپیت (30 درصد) و پرلیت (20 درصد)
  • یا خاک باغچه (60 درصد)، ماسه (20 درصد) و کود حیوانی (20 درصد)


!
بذرهای نعناع سمی هستند و در صورتی که خورده شوند باعث مسمومیت می شوند. از این رو توصیه می شود در هنگام کاشت نعناع در منزل آن را دور از دسترس کودکان نگه دارید

مرحله دوم: آماده سازی خاک و کاشت بذر نعنا در گلدان و باغچه
–

کشت نعناع در دو فصل بهار و پاییز انجام می شود ولی کشت بهاره آن بر کشت پاییزه ارجحیت دارد. در واقع می توان گفت بهترین زمان کشت نعناع اواخر اردیبهشت و اوایل خرداد است. بررسی های دانوما نشان می دهد کاشت نعناع به دو روش انجام می شود:

روش اول- قلمه زدن: اواخر بهار (خرداد) زمان مناسبی برای تکثیر نعناع از طریق قلمه های ساقه است. در این روش فرقی ندارد که نعناع را در باغچه و یا گلدان می کارید. برای این کار مراحل زیر را انجام دهید:

  • ابتدا شاخه یا شاخه های قوی نعناع را انتخاب کنید و به اندازه ی ۱۰ سانتی متر توسط چاقو برش دهید. توجه کنید که ساقه سالم بماند و له نشود.
  • برگ های قسمت پایینی را جدا کنید تا بیشتر از سه برگ روی ساقه باقی نماند. این کار به این دلیل انجام می شود که انرژی گیاه توسط برگ ها مصرف نشود و گیاه زودتر ریشه بزند.
  • قلمه ها را درون یک لیوان آب قرار دهید و لیوان را به مکانی گرم و به دور از تابش مستقیم خورشید قرار دهید و هر وقت آب لیوان کم شد مقداری آب در آن بریزید.
  • بعد از حدود دو هفته قلمه ها ریشه دارمی شوند.
  • در باغچه یا گلدان که دارای خاک مناسب و زهکشی شده است، چاله هایی با عمق چند سانت (به اندازه ریشه قلمه ها) ایجاد کنید.
  • قلمه ها را از سمت ریشه درون چاله ها قرار دهید و روی آن را با خاک برگ و ماسه بپوشانید و با دست خاک را فشار دهید تا سفت شود و قلمه را نگه دارد.
  • آبیاری اولیه را با آبپاش انجام دهید تا خاک مرطوب شود.
  • محل گلدان را به گونه ای انتخاب کنید که علاوه بر داشتن آفتاب مستقیم در چند ساعت از روز، گردش هوای خوبی هم داشته باشد. بهترین مکان برای نگهداری گلدان نعناع، نزدیک پنجره جنوبی یا در بالکناست.


!
اگر در باغچه می کارید دقت کنید قلمه ها را درون قاب چوبی قرار دهید در غیر اینصورت ریشه دوانده وکل باغچه را پر می کند.

روش دوم- کاشت بذر: تکثیر نعناع با بذر مانند دیگر سبزیجات راحت نیست و مقیاس مشخصی را نمی توان برای آن معین کرد و این کار را فقط کشاورزان انجام می دهند چراکه نعنا گیاهی چند ساله است که با یک بار کاشت ریشه اش در زمین می ماند. به هر صورت روال کلی آن همانند گیاهان دیگر به صورت زیر است:

  • (اگر برای اولین بار می خواهید در باغچه ای نعناع بکارید)، خاک را شخم بزنید.
  • خاک را زهکشی کرده، برای کشت کرتی یا خطی آماده کنید:
    • کشت کرتی: برای کشت کرتی، زمین را کرت بندی وسطح خاک را صاف کنید.
    • کشت خطی: برای کشت خطی، شیار هایی به فاصله30 تا 50 سانتیمتر از هم ایجاد کنید.
  • به دلیل کوچک بودن بذرها بهتر است آن را با ماسه نرمی مخلوط کنید و سپس بر روی سطح مورد نظر با فاصله بپاشید.
  • پس از کاشت بذر، لایه نازکی خاک نم دار و کود بر روی آن بریزید.
  • با ملایمت آبیاری کنید طوری که سطح خاک مرطوب شود و تا زمان جوانه زنیسطح خاک را مرطوب نگه دارید.


!
نعناع را به هر طریقی که بکارند نتیجه نهایی به صورت نامنظم و کَرتی خواهد بود، چون ریشه‌ها به اطراف می دوند و ساقه می دهند.

مرحله سوم: نگهداری و پرورش نعناع
–

برای نگهداری و پرورش نعنا، به آبیاری و شرایط نگهداری به صورت زیر توجه داشته باشید:

  • آبیاری- برای آبیاری نعناع، موارد زیر را رعایت کنید:
    • آبیاری را تا زمانی که گیاه جوانه نزده، هر روز صبح و عصرانجام دهید و پس از رشد گیاه مقدار آبیاری را متناسب با دما و نور محیط تنظیم کنید. تا قبل از جوانه زدن بهتر است آبیاری با آب پاش انجام شود تا بذر ها جابجا نشوند.
    • دوره رویشی نعناع از رویش تا گلدهی ۸۰ تا ۱۰۰روز است و ظهور اولین جوانه ها ممکن است 1 تا 2 هفته طول بکشد.


!
نعناع به آبیاری متوسط و منظم نیاز دارد. زیرا خشکی تأثیر منفی بر اسانس آن دارد.

  • شرایط آب و هوا:
    • نعناع را در اکثر شرایط آب و هوایی می‌توان کشت کرد. اما مناطق خیلی سرد برای کشت این گیاه مناسب نمی‌باشد.
    • درجه حرارت مطلوب برای رویش نعناع ۱۰ درجه سانتی گراد است درجه حرارت مناسب به منظور تسریع در رشد و نمو گیاه و همچنین افزایش در تولید اسانس۱۸ تا ۲۰ درجه است.
    • نعناع برای رشد کردن به نور زیاد و مستقیم خورشید نیاز دارد و لازم است روزانه حداقل ۳ تا ۴ ساعت آفتاب مستقیم ببیند.
  • کنترل و آفت کشی: مدتی بعد از کاشت نعناع در گلدان لازم است، به‌ طور مرتب سرشاخه‌ های گیاه را هرس کنید تا رشد جوانه‌های جانبی بیشتر و درنتیجه بوته‌های نعناع پرپشت‌تر شوند.

مرحله چهارم: برداشت نعنا
–

برای برداشت نعناع موارد زیر را مدنظر داشته باشید:

  • شرایط برداشت: بهتر است نعنا را در شرایط زیر برداشت کنید:
  • جهت برداشت به عنوان سبزی خوردن، باید صبح زود و قبل از گل دهی هنگامی که اندام های گیاه، جوان و شاداب هستند، اقدام به برداشت نمایید.
  • هرگز اجازه ندهید سبزی گل بدهد. گلدهی باعث می شود که مواد مغذی گیاه صرف تولید گل شده و درنتیجه سرعت رشد برگ های نعناع کُند می شود.


!
اگر قصد شما از پرورش گیاه نعناع اسانس گیری است، برداشت محصول باید در مرحله گلدهی صورت گیرد.

  • برداشت نعنا:
    • ساقه ها را از ارتفاع ۴ تا ۵ سانتیمتری ببربد.
    • قسمت بالایی ساقه ی نعناع را با قیچی تیز برش بزنید.
    • حدود 2 تا 3 بار در سال می توانید از نعناع برداشت کنید.


!
اگر برگ ها را می چینید در یک زمان بیش از 1 الی 3 برگ را نچینید.

نکات کلیدی

  • خاک مناسب نعنا بهتر است ترکیبی از کوکوپیت و پیت ماسباشد و برای تغذیه از ورمی کمپوست استفاده کنید تا سبزی شما کاملا ارگانیک باشد.
  • نعناع به آبیاری متوسط و منظم نیاز دارد. زیرا خشکی تأثیرمنفی بر اسانس آن دارد. البته نعناع مکان‌ های غرفابی را تحمل می‌کند، ولی این شرایط برای رویش نعناع نامناسب است.
  • نعناع تا حدی به خشکی مقاوم است و آبیاری کشتزار تأثیر مناسبی بر عملکرد نعناع دارد.
  • با تغییر درجه حرارت در فصل رویش مقدار اسانس و کیفیت آن تغییر می‌ کند. برگ های جوان در مقایسه با برگ های قدیمی ‎تر عطر تندتری دارند.
  • بهتر است از دادن کود به سبزی‌ها خودداری کنید چون باعث تغییر طعم گیاه می‌شود.
  • برای بیشتر گل و گیاهان آپارتمانی می توان از ترکیب: کوکوپیت، پیت ماس و پرلیتدر گلدان استفاده کرد. مزیت آن بهداشتی تر بودن آن نسبت به خاک باغچهو سبک بودن آن است.
  • بهتر است برای کاشت هر گیاهی، خاک را ضدعفونی کنید. در کشت خانگی، مناسب ترین شیوه ی ضدعفونی، مخلوط کردن خاک با 5 درصد خاکستر ذغالو 5 درصد تفاله چای است به گونه ای که برای 10 کیلوگرم خاک 500 گرماز هر کدام کافی است.

لغات و اصطلاحات

  • فیتوکمیکال‌ها (برگرفته از واژه phyto به معنای «گیاه» در زبان یونانی): ترکیباتی شیمیایی هستند که به‌طور طبیعی در گیاهان به وجود می‌آیند و معمولاً اشاره به ترکیباتی دارند که بیشتر اثرات پزشکی دارند تا تغذیه‌ای.
  • تیمول ( Thymol ): یک ترکیب شیمیایی ضد باکتریایی است و در گیاهانی مانندآویشن وجود دارد.
  • کشت کرتی: در کشت یا آبیاری کرتی، زمین را به قطعاتبا اندازه های مختف و به شکل مربع یا مستطیل تقسیم بندی نمایید. برای مرزبندی بین آن ها دورتا دور هر بخش را باید دیوارهای کوتاه خاکی قرار داد. به هر کدام از این قطعات ساخته شده کرت گفته می شود. در بین کرت ها جوب آب قرار می گیرد که با گردش آب درون، عملیات آب رسانی انجام می شود. در این نوع کشت بذرها را یکنواخت بپاشید.
  • کشت خطی: در شیوه خطی شیارهایی با فواصل و عمق معین در زمین ایجاد می شود. در این شیارها، بذرها را قرار می دهند و خاک کنار هر شیار را روی بذرها می ریزند. در این کشت بهتر است به ترتیبی بذرها را در شیارها قرار دهید که فاصله بذرها از یکدیگر 1 تا 2 سانت و فاصله شیارها 10 تا 15 سانت باشد. در نهایت خاک های اطراف شیارها را روی بذرها بریزید و با فشار کم آبیاری نمایید.
  • پوسال یا کمپوست (compost): کودی است که از بازیافت مواد ارگانیک(مواد زائدی که از گیاهان و حیوانات برجای می مانند) به دست می آید. کمپوست، جایگزینی برای کودهای شیمیایی است که خاک را تقویت می کند و باعث می شود خاک بتواند مدت طولانی‌تری آب را در خود نگه دارد.
  • کوکوپیت (cocopeat): نوعی بستر کشت است که با استفاده از الیاف پوست و پوشش میوه نارگیل تهیه می شود. شایان ذکر است کوکوپیت به صورت فشرده عرضه می شود و بعد از اضافه شدن آب به ۱۵ برابر تبدیل می شود.
  • پیت ماس (peat moss): بقایای نوعی خزه و جلبک است. ابتدا این خزه ها جمع آوری شده و طی فرآیندی آماده سازی می شود. پیت ماس تا ۲۰ برابر وزن خود آب جذب می کند لذا برای حفظ رطوبت خاک عالی است.
 

نظرات کاربران

1 دیدگاه در “مراحل و نکات کاشت نعنا در باغچه و گلدان”

  1. صالحی گفت:
    18 تیر 1402 در 6:12 ب.ظ

    مشتاقانه منتظرم نعناهایی که کاشتم زودتر دربیاد

    پاسخ

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

شش + 10 =