کولیت زخمی (اولسروز) چیست؟ | راهنمای جامع علائم، علل، پیشگری و درمان

کولیت زخمی یا کولیت اولسروز (اولسرو) یا کولیت اولسراتیو یا پس ‌روده ‌آماس زخمی ( (Ulcerative Colitis، نوعی بیماری التهابی روده است که روده‌ ها به خصوص روده بزرگ (شامل پس ‌روده (کولون) و راست ‌روده (رکتوم))را درگیر می ‌کند و نوعی پس ‌روده ‌آماس (کولیت) است. در این بیماری در روده‌ بزرگ‌ زخم‌ هايي‌ به‌ وجود مي‌ آيد و بيمار دچار اسهال‌ خوني‌ مي‌ شود. در نواحی زخمی ملتهب، ممکن است آبسه‌ هايی در بافت‌ ديواره‌ داخلی روده‌ بزرگ‌ پديد بیاید. همچنین امكان‌ دارد كوليت‌ اولسرو با بعضی‌ از عفونت ‌های باكتريايی‌ روده‌ بزرگ‌ اشتباه‌ گرفته‌ شود. شایان ذکر است اين‌ بيماری‌ در هر سنی و در هر دو جنس‌ می تواند رخ‌ دهد، اما در خانم ‌های‌ 40-15 ساله‌ شايع ‌تر است‌. کولیت زخمی همانند اسهال، یبوست، هموروئید، شقاق، سنگ کیسه صفرا، آپاندیسیت، ورم معده، سندروم روده تحریک پذیر، کبد چرب، زخم معده، رفلاکس معده، سلیاک، دیورتیکولیت، پانکراتیت، سیروز کبد، پولیپ روده بزرگ، انسداد روده و … یکی از انواع بیماری های دستگاه گوارش بدن انسان است.

در این مطلب، شیوع، علائم، علل، تشخیص، درمان و شرایط مراجعه به پزشک برای بیماری کولیت زخمی، ارائه می شود. امید است با مطالعه این مطلب شناخت خوبی از این بیماری به دست آورید.

انواع بیماری کولیت زخمی

از انواع بیماری کولیت زخمی می توان به موارد ذیل اشاره کرد:

• کولیت کرون: خونریزی مقعدی بیماری‌ های اطراف مقعد مانند فیستول، آبسه، زخم‌ ها، ضایعات پوستی و درد مفاصل در این نوع از بیماری بسیار شایع‌ تر است.
• کولیت عفونی: کولیت عفونی یک بیماری مسری است که در اثر عفونت در کولون یا روده بزرگ ایجاد می شود. این وضعیت می تواند از یک ویروس مانند نوروویروس، یک باکتری مانند سالمونلا یا یک انگل و معمولاً از غذا یا آب آلوده ناشی می شود.
• کولیت فولمینانت: باعث توقف موقت انقباضات طبیعی دیواره‌ی روده می‌شود.
• کولیت کلاژن: در کولیت کلاژنی، لایه ضخیمی از کلاژن که نوعی پروتئین همبند است، در بافت روده بزرگ تشکیل می شود. علائم ممکن است ناپدید شده و برگردند.
• کولیت میکروسکوپی: کولیت میکروسکوپیک التهاب روده بزرگ (کولون) است که باعث اسهال آبکی و مداوم می‌شود. اسم این بیماری از این واقعیت گرفته میئ‌شود که برای تشخیص آن باید در زیر میکروسکوپ بررسی شود. زیرا ممکن است این بافت با روش سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر نرمال به نظر برسد.
• کولیت لنفوسیتی: یک دلیل برای اسهال مزمن است. این یک زیر مجموعه از کولیت میکروسکوپی است که از طریق اسهال مزمن، آبدار، غیر خونی و یافته‌ های طبیعی آندوسکوپیک و رادیولوژیک تشخیص داده می ‌شود. دلیل این اختلال ناشناخته است.
• کولیت اولسراتیو: به التهاب مزمن روده بزرگ، کولیت اولسراتیو می‌گ ویند که شایع ‌ترین نوع کولیت روده محسوب می ‌شود. التهاب و بیماری در کولیت اولسراتیو از راست روده شروع شده و کم‌ کم گسترش پیدا می‌ کند.
• کولیت تهاجمی
• کولیت شیمیایی

مقایسه بیماری کولیت اولسراتیو و کرون

کرون و کولیت روده از انواع بیماری التهابی روده است که ممکن است به دلیل شباهت به هم اشتباه گرفته شوند. مشخصات مشابه آن ها عبارت است از:

• علائم اولیه ی آن ها مانند اسهال، دل درد، گرفتگی شکم، خونریزی مقعدی، کاهش وزن، خستگی و بیحالی مشابه است،
• مرد و زن را به طور مساوی تحت تاثیر قرار می دهد اما بیشتر به سن بستگی دارد،
• بیشتر در بین سنین ۱۵ تا ۳۵ سال و افراد با سابقه ی خانوادگی بیماری التهابی روده، ظاهر می شود،
• در هر دو مورد سیستم ایمنی بیش فعال نقش دارد اما عوامل دیگر نیز موثرند،
• براساس سال ها تحقیقات پزشکان هنوز قادر به تشخیص علت هر دو بیماری نشده اند.

همچنین تفاوت این دو بیماری شامل موارد زیر می شود:

• التهاب در بیماری کرون در هر نقطه از روده رخ می دهد اما در کولیت اولسراتیو، فقط در روده بزرگ (روده بزرگ و رکتوم) ظاهر می شود،
• در عین حال که کولیت اولسراتیو باعث ایجاد التهاب و زخم در لایه بالایی مخاط روده بزرگ می شود، در بیماری کرون ممکن است تمام لایه های روده ملتهب شده و همراه با زخم باشند،
• کولیت اولسراتیو ، بیرونی ترین بافت روده را که مخاط نامیده می شود تحت تاثیر قرار می دهد اما کرون همه ی لایه های بافت از سطحی ترین قسمت تا عمقی ترین قسمت را تحت تاثیر قرار می دهد.

علائم شایع بیماری کولیت زخمی

از علائم و نشانه های کولیت زخمی می توان به موارد ذیل اشاره کرد:

• اجابت مزاج مکرر به صورت دفع مدفوع شل
• دفع خون و چرک در مدفوع
• احساس فوریت برای دفع
• خون‌ ریزی از مقعد
• درد های شدید شکمی هم‌ زمان با حرکات روده
• احساس دفع ناقص و باقی ماندن مدفوع در شکم
• درد در مفصل‌ ها (چرا که کولیت زخمی گاه علاوه بر دستگاه گوارش بر سایر اعضای بدن نیز تأثیر می‌گذارد و منجر به التهاب مفاصل و مشکلات پوستی می‌شود).

همچنین علائم‌ به‌ هنگام‌ حمله‌ حاد نیز عبارتند از:

• عرق
• تهوع
• بی اشتهایی و کاهش وزن
• کم آب شدن بدن
• نفخ شکم
• افزایش اسهال خونی (تا 10- 20 بار اجابت مزاج در روز)
• تب‌ (حتي‌ تا حد 40 درجه‌ سانتيگراد)

علل بیماری کولیت زخمی

از دیدگاه طب سنتی، علت اولیه کولیت، اضافه شدن مزاج منفعله ای خشکی به روده است، یعنی روده با خشکی مواجه می شود. هر چند در بعضی بیماران ممکن است این مزاج منفعله ای خشکی ناشی از سودا باشد ولی در اکثر موارد ناشی از صفرا ست.

پاسخ بدن نسبت به این خشکی روده، ایجاد رطوبت و تولید بلغم است. پس همزمان هم خشکی داریم هم بلغم! از دیدگاه طب سنتی غلبه ی دو خلط یا دو مزاج که تقریباً ضد همدیگر هستند یعنی صفرا و بلغم عامل بیماری کولیت می باشد. (یعنی غلبه دو خلط گرم و خشک و سرد و تر). به همین دلیل این بیماری، یک بیماری صعب العلاج معرفی شده است. به این خاطر که اگر برای بیمار دارو های ضد بلغم تجویز کنیم حال وی بدتر خواهد شد و اگر از دارو های ضد صفرا تجویز کنیم باز مدتی حال بیمار بهبود یافته و سپس حال او بدتر خواهد شد. در واقع در هر دو حالت ممکن است مدتی حال بیمار رو به بهبودی برود ولی پس از مدتی استفاده، دیگر جوابگو نیست.

علت بیماری کولیت از دیدگاه طب جدید می توان به موارد ذیل اشاره کرد:

• استعداد ژنتیکی: کولیت زخمی تمایل به گسترش در خانواده دارد که مطرح کننده نقش زمینه های ارثی در ایجاد این بیماری است. در حدود حداکثر 1/4 درصد بیماران مبتلا، یک فامیل درجه یک (خواهر، برادر، یا والدین) مبتلا به این بیماری هستند.
• عوامل محیطی: عوامل محیطی مانند رژیم غذایی پر چرب، آلودگی هوا، دود سیگار، استرس و عدم رعایت بهداشت خطر ابتلا به کولیت اولسراتیو را بیشتر می‌کنند.
• واکنش بیش از حد سیستم ایمنی روده: پس از ورود عفونت ویروسی یا باکتریایی به بدن، سیستم ایمنی فعال می‌ شود تا زمانی که عفونت برطرف گردد، اما گاهی سیستم ایمنی بدن همچنان پس از برطرف شدن التهاب واکنش نشان می‌ دهد که نتیجه‌ اش التهاب مداوم همراه با کولیت اولسراتیو خواهد بود. برخی هم کولیت روده را بیماری خود ایمنی می ‌دانند که حاصل نقص در سیستم ایمنی بدن است.
• عوارض جانبی دارو: مصرف برخی دارو ها مثل دارو های ضد التهاب غیر استروئیدی (ایبوپروفن، آسپرین، ناپروکسن…) دارو های ضد آکنه، آنتی بیوتیک‌ ها، و دارو های ضد بارداری از جمله دارو هایی هستند که ممکن است خطر ابتلا به کولیت روده را افزایش دهند.
• عفونت: همچنین عفونت های ویروسی، انگلی و میکروبی می توانند این بیماری را در افرادی که زمینه ژنتیکی دارند، تشدید کند. ویروس‌ ها و باکتری ‌های وارد شده به روده بزرگ باعث عفونت و التهاب کولون می‌ شوند.

عوارض احتمالی بیماری کولیت زخمی

اگر این التهاب روده ای تحت درمان نباشد، افراد مبتلا به کولیت زخمی در معرض عوارض زیر قرار می ‌گیرند:

• سوراخ شدن روده: طولانی شدن التهاب و زخم روده بزرگ باعث ضعیف شدن دیواره روده و در نهایت سوراخ شدن دیواره می‌شود. با سوراخ شدن دیواره روده، باکتری‌ و محتویات روده به فضای شکم نشت می‌ کنند و عارضه‌ ای به ‌نام پریتونیت به ‌وجود می‌آید که التهاب پریتونیوم (صفاق) است. شکم از مایعات، پر و متورم می‌شود. نتیجه ‌اش هم مسمومیت خون و واکنش التهابی کل بدن به عفونت خواهد بود.
• مگاکلون سمی: به گیر کردن گاز داخل روده‌ ها می‌ گویند که بیشتر در مبتلایان کولیت زخمی شدید دیده می‌شود. احتباس گاز درون روده باعث متورم شدن روده بزرگ شده و ریسک پارگی روده بزرگ، سپتی سمی و شوک را چند برابر می ‌کند.
• ایجاد لخته خون: احتمال ایجاد لخته خون در بیماران التهاب روده سه برابر بیشتر است که احتمالاً به این دلیل است که التهاب مزمن باعث ایجاد واکنش شیمیایی شده که خون را غلیظ می‌ کند و احتمال ایجاد لخته خون بیشتر می‌ شود. کم آبی بدن، عدم تحرک برای مدت طولانی، مصرف دارو های استروئیدی، قرص ضد بارداری و عمل جراحی در بیماران مبتلا به کولیت روده خطر ایجاد لخته خون را تشدید می‌ کند.
• سرطان روده بزرگ و راست روده: 5 تا ۸ درصد مبتلایان به بیماری کولیت زخمی حدوداً بیست سال بعد از تشخیص بیماری و جدی نگرفتن درمان به سرطان کولورکتال مبتلا می ‌شوند.
• سوء تغذيه‌
• تحليل‌ رفتن‌ بدن‌
• يا ناتواني‌ مزمن‌
• التهاب‌ مفاصل‌، چشم ‌ها و پوست‌

شیوه تشخیص بیماری کولیت زخمی

از جمله متداول ترین روش های تشخیص کولیت می توان موارد ذیل را نام برد:

• آزمایش خون: اجزای شیمیایی مورد بررسی قرار می‌ گیرند و در صورت شدید بودن کولیت هم آزمایش رسوب گلبول قرمز (ESR) انجام خواهد شد.
• آزمایش کشت مدفوع: وجود خون و عفونت بررسی می شود
• آزمایش باریوم انما: مایع باریوم وارد روده بزرگ شده و تا داخل روده در اسکن نشان داده می شود
• اندوسکوپی (درون بینی) پس روده (endoscopy): به پزشک اجازه می ‌دهد بررسی مستقیمی بر روی روده بزرگ یا راست روده انجام دهد. این کار از طریق لوله نازک و قابل انعطافی که از طریق مقعد وارد شده‌ است، انجام می‌ شود. در هنگام درون ‌بینی، ممکن است پزشک یک تکه کوچک از جدار روده را برای بررسی بیشتر آزمایشگاهی بردارد که به آن بافت ‌برداری (biopsy) می ‌گویند. این کار به تشخیص دقیق تر بیماری کمک می‌ کند. همچنین این نمونه‌ ها در ارزیابی تغییرات دستگاه گوارش و سیر بیماری و غربالگری و تشخیص زود هنگام سرطان مورد استفاده قرار می ‌گیرند.
• تصویر برداری اشعه ایکس از روده بزرگ
• سی ‌تی اسکن لگن یا شکمی

درمان بیماری کولیت زخمی

درمان کولیت هنوز راهکار قطعی ندارد. حتی بهترین روش های طب سنتی برای درمان کولیت هم قطعی نیستند و ممکن است بر روی برخی افراد جواب ندهند. با این حال درمان و تسکین درد کولیت زخمی در طب سنتی می تواند مصرف موارد زیر موثر باشد:

• خوردن چایی بابونه: بابونه معده را تسکین می دهد، سبب از بین رفتن نفخ می شود و ماهیچه های روده را شل می کند تا گرفتگی عضلات را برای اکثر افراد تسکین دهد. با اضافه کردن 15 گرم از دمنوش گل بابونه به آبجوش و مصرف روزانه سبب تسکین روده خود شوید.
• مصرف چایی سبز: چای تهیه شده از برگ های تخمیر نشده دارای پلی فنول است که می تواند سطح مواد شیمیایی مانند فاکتور نکروز تومور و اینترلوکین ها را که باعث التهاب در روده می شوند، کاهش دهد. این ها همان مواد شیمیایی هستند که توسط دارو های بیولوژیکی برای درمان کولیت زخمی مصرف شده اند.
• خوردن دمنوش زنجبیل: این ادویه از ساقه ریزوم گیاه زنجبیل نامیده می شود. سرشار از پلی فنول هایی مانند جینجرول، شوگائول و زینگرون است که همگی دارای خواص آنتی اکسیدانی و ضد التهابی هستند. افرادی که مکمل زنجبیل را به مدت 12 هفته مصرف کردند علائم شدیدتری نداشتند و کیفیت زندگی بهتری داشتند. این لزوما به این معنا نیست که چای زنجبیل برای کولیت اولسروز مفید است ، اما این یک نشانه امیدوار کننده است.
• مصرف کندر: این ماده واکنش های شیمیایی رخ داده در در اثر التهاب را خنثی کرده و سبب تسکین درد میشود. عوامل غیر استروئیدی و ضد التهابی سبب تسریع در درمان نیز خواهد شد.
• مصرف دانه رازیانه: رازیانه یکی از مهمترین اقلام غذایی است که در لیست بهترین درمان برای روده بزرگ و نفخ قرار می گیرد و همچنین برای از بین بردن گاز مفید اس. بنابراین سبب احساس راحتی بیشتری می شود.
• مصرف آلوئه ورا: مصرف ژل بدست آمده از این گیاه پر فایده، روزانه 5 بار از بروز علائم و درد این بیماری جلوگیری می کند. نوشیدن آب آلوئه ورا نیز خواص ضد التهابی داشته و آرامش زیادی را بوجود می آورد.
• استفاده از آب علف گندم: این نوشیدنی بیماری را بهبود نمی بخشد اما درد و رنج حاصل از این بیماری را کاهش می دهد. آغاز با مصرف روزانه 4 قاشق چای خوری و افزایش آن سبب مبارزه با بیماری به صورت قوی خواهد شد.
• مصرف زرد چوبه: کورکومین موجود در ریشه این گیاه نوع یاز آنتی اکسیدان هاست که با خاصیت ضد التهابی عاملی برای درمان و حتی رفع کولیت نیز می باشد. مصرف روزانه یک فنجان از دمنوش این گیاه بسیار موثر می باشد.
• استفاده از نعناع: یکی از فواید نعناع توانایی آن در درمان روده بزرگ است. می توانید برگ نعناع را به همراه سالاد به شکل تازه بخورید، یا می توانید چای نعناع تهیه کنید که هر دو در درمان روده بزرگ مفید هستند.
• خوردن عسل سیاه: عسل سیاه برای درمان نفخ و از بین بردن مشکلات روده استفاده می شود. روزانه یک قاشق غذاخوری عسل سیاه می توانید با معده خالی بخورید تا از مشکلات روده خلاص شوید.
• مصرف گلاب و تخم بارهنگ: یک لیوان گلاب به همراه یک قاشق مربا خوری تخم بارهنگ داخل ظرفی ریخته، پس از جوش آمدن، ده دقیقه ملایم بجوشد. بعد از ولرم شدن با کمی عسل شب ها موقع خواب میل شود. طول درمان بسته به نوع بیماری 40 الی 120 روز می باشد. (اگر مشکلات روده همراه با مشکلاتی از معده باشد در نسخه بالا از نصف لیوان گلاب و نصف لیوان عرق نعناع استفاده می شود).
• خوردن شوید: سه قاشق غذا خوری شوید را با دو لیوان آب بجوشانید، تا اینکه فقط یک لیوان آب باقی بماند. سپس ترکیب را صاف کرده و همراه با عسل میل کنید. مصرف روزی یک تا پنج بار این دمنوش همراه با خاکشیر و بارهنگ برای رفع حالت تهوع، دل ‌پیچه و اسهال معجزه می‌ کند.

همچنین بهتر است که مبتلایان به کولیت زخمی، خوراکی ‌های زیر را از رژیم غذایی خود حذف کنند:

• الکل و نوشیدنی های گاز دار
• کافئین
• لوبیا خشک ‌شده، نخود فرنگی و حبوبات
• میوه (میوه خشک شده) و سیبزیجات خام
• غذاهای حاوی گوگرد یا سولفات
• گوشت
• ذرت بو داده
• غذا های ادویه دار و فیبر دار
• شکر تصفیه شده
• دانه ها
• محصولات لبنی (برای افرادی که عدم تحمل لاکتوز دارند)
• محصولات حاوی سوربیتول (آدامس بدون قند و آب نبات)

درمان بیماری روده زخمی در طب جدید با توجه‌ به‌ شدت‌ و وسعت‌ التهاب‌، پاسخ‌ به‌ درمان‌ های‌ قبلی‌، و تأثير بيماری بر زندگی فرد انجام‌ مي ‌گيرد. روش های درمانی کولیت زخمی عبارتند از:

• گام اول- تجویز دارو: در ابتدا برای درمان، داروهای زیر تجویز می شود:
  • دارو های ضد التهابی برای کولیت روده: آمینوسالیسیلات ها و کورتیکواستروئید ها از جمله دارو های متداول ضد التهابی هستند که برای کاهش علائم بیماری برای فرد تجویز می شوند. به دلیل عوارض جانبی که این دارو ها دارند معمولاً در طولانی مدت برای بیمار تجویز نمی شوند. (به دو شکل قرص و شیاف با نام‌ های مزالامین، بالسالازید و سولفاسالازین عرضه می‌شوند).
  • سرکوبگر های سیستم ایمنی: این نوع دارو ها به کاهش التهاب روده ها کمک می کنند ولی از سوی دیگر به سرکوب سیستم ایمنی هم مشغول می شوند. گاهی ترکیبی از این دارو ها با انواع دیگری از دارو ها می تواند برای فرد موثرتر واقع شود.
  • آنتی بیوتیک ها: افرادی که به به کولیت روده مبتلا می باشند، تب دارند و احتمالاً به عفونت مبتلا هستند، برای درمان و پیشگیری از عفونت باید از آنتی بیوتیک استفاده کنند.
  • دارو های ضد اسهال: برای بیمارانی که علاوه بر علائم دیگر بیماری کولیت، به اسهال هم مبتلا هستند، لوپرامید تجویز می شود. این دارو یکی از دارو های ضد اسهال است که باید با احتیاط فراوان و با تجویز پزشک مصرف شود. زیرا این دارو احتمال ابتلا به بیماری روده های بزرگ شده را افزایش می دهند.
  • مسکن ها: برای بیمارانی که درد می برند ولی شدت درد متوسط است می توان استامینوفن تجویز کرد. (مصرف دارو هایی مانند ایبوپروفن، آسپیرین، ناپروکسن و دیکلوفناک می تواند باعث شدت یافتن علائم بیماری شود).
  • مصرف مکمل های آهن: اگر به خونریزی از روده ها مبتلا هستید می توانید برای پیشگیری از کم خونی و یا درمان کم خونی از مکمل های آهن استفاده کنید.
• گام دوم- جراحی: طبق نظر پزشکان در شرایط زیر جراحی برای کولیت زخمی لازم به نظر می رسد:
  • شدت بیماری حاد باشد
  • میزان تورم به‌ حدی است که دیگر به هیچ درمانی پاسخ نمی‌ دهد
  • شدت عوارض بیماری بیشتر شده باشد
  • لایه‌ های کولونی دچار تغییرات پیش سرطانی شده باشند
  • درمان با رژیم غذایی هم جواب نداده باشد.

شرایط مراجعه به پزشک در درمان بیماری کولیت زخمی

در این شرایط به پزشک مراجعه کنید:

• اگر دچار تب‌ و لرز شود
• چنانچه دفعات‌ اجابت‌ مزاج‌ يا خونريزی‌ زياد شود
• چنانچه دچار زردی چشم ها و پوست و تیره شدن ادرار شود
• اگر استفراغ‌ شروع‌ شود يا درد شكم‌ افزايش‌ يابد
• اگر شكم‌ متسع‌ شود
• اگر شما يا يكی‌ از اعضای‌ خانواده‌ تان علايم‌ كوليت‌ اولسرو را داريد

پیشگیری از ابتلاء به کولیت زخمی

برخی از موارد مهم که در پیشگیری از کولیت زخمی توصیه شده است، عبارت است از:

• آب کافی در طول روز مصرف کنید
• از مصرف غذا های چرب اجتناب کنید
• وعده های کوچک در طول روز مصرف کنید

شیوع کولیت زخمی در ایران

کولیت زخمی یکی از بیماری های شایع در ایران است که روز به روز در حال افزایش است. این بیماری 20 سال قیل چندان شایع نبوده و علت شیوع فعلی تغییر در سیستم تغذیه ای است که همان دور شدن از غذاهای سنتی و روی آوردن به غذا های فوری و فست فود ها می باشد.

لغات و اصطلاحات مهم در زمینه بیماری کولیت زخمی عبارت است از:

• فیستول: فیستول یا ناسور به هر نوع ارتباط غیرطبیعی یا مجرای ارتباطی بین دو اندام مختلف یا دو بخش جداگانه از بدن یا حتی دو رگ که در حالت طبیعی باید از هم جدا باشند گفته می ‌شود.
• سیگموئیدوسکوپی: به آزمایشی گفته می ‌شود که به منظور بررسی کولون سیگموئید انجام می‌ گیرد. در برخی از موارد لازم است علاوه بر کولونوسکوپی که می ‌تواند تمامی قسمت ‌های روده را بررسی کند از سیگموئید هم استفاده کرد. این وسیله می‌ تواند سومین کولون نزولی که رکتوم را به مقعد متصل می ‌کند، بررسی نماید.
• التهاب پریتونیوم (صفاق): معمولا نشان دهنده سوراخ شدن روده است که محتوای روده، از جمله باکتری به داخل حفره شکم وارد می شود.
• سرطان کولورکتال: که همچنین به نام‌های سرطان کولون، سرطان رکتوم یا چنگار روده بزرگ نیز شناخته می ‌شود، به رشد سلول‌های سرطانی در کولون یا رکتوم (بخشی از روده بزرگ) گفته می ‌شود. این بیماری به دلیل رشد و تکثیر غیرطبیعی سلول‌ ها اتفاق می ‌افتد.
• فاکتور نکروز تومور: نام گروهی از سیتوکین‌ ها هستند که موجب آپوپتوز (خزان یاخته‌ای) سلول ‌ها می‌شوند. این سایتوکین ‌ها اغلب در سلول‌ های ایمنی تولید می‌ شوند و در بسیاری از واکنش‌ های ایمنی بدن نیز نقش دارند.
• اینترلوکین ها: سیتوکین‌ های ساخته شده توسط انواع گوی چه‌ های سفید خون هستند که اغلب بر لنفوسیت ‌های دیگر مؤثر می‌ باشند. این ترکیبات در سیستم ایمنی نقش مهمی دارند. تعداد آنها بسیار زیاد است و با شماره مشخص می‌شوند مانند اینترلوکین ۱۷. این پروتئین ‌ها با تنوع زیادی که دارند عملکرد هایی خارج از سیستم ایمنی هم دارند.
• کورکومین: کورکومین یا دی فرولوئیل متان جزء فعال ادویه زردچوبه است و دارای خواص ضد التهابی می ‌باشد. کورکومین یک آنتی ‌اکسیدان قوی است.

• وبسایت درمانگران ایران
• کتاب اولین پزشک خانواده
• کتاب مزاج شناسی (به همراه نسخه های استاد خیراندیش)
• ویکی پدیا
• وبسایت دکتر تو
• وبسایت مدیکال نت
• وبسایت دکتر طاهری