بیماری کم خونی همولیزی (همولیتیک) چیست؟ | علائم، علل، پیشگری و درمان

نوعی اختلال خونی است که ارتباط مستقیمی با تخریب گویچه های سرخ خون دارد. کم خونی همولیتیک نوعی کم‌خونی ناشی از همولیز (تخریب گلبول قرمز) است. همولیز می‌تواند داخل عروقی یا خارج عروقی (مانند طحال) باشد. بیماری می‌تواند ارثی یا اکتسابی و خفیف تا کشنده باشد. در این مطلب انواع، علائم، علل، تشخیص، درمان برای بیماری کم خونی همولیزی، ارائه می شود. امید است با مطالعه این مطلب شناخت خوبی از این بیماری کم خونی همولیزی به دست آورید.

انواع کم خونی همولیزی

انواع بیماری کم خونی همولیزی شامل موارد زیر است:

• کم‌خونی همولیتیک خودایمن گرم: این نوع که همولیز گرم نیز نامیده می‌شود شامل آنتی‌بادی‌های IgG است. این آنتی‌بادی‌ها در دمای ۳۷ درجه سانتی‌گراد یا دمای طبیعی بدن به گلبول‌های قرمز خون متصل می‌شوند. این نوع، ۸۰ تا ۹۰ درصد موارد بیماری را شامل می‌شود. علائم معمولاً به تدریج و طی دوره‌ای چند هفته‌ای تا چند ماهه ظاهر می‌شود. با این حال، گاهی اوقات ممکن است به طور ناگهانی و ظرف چند روز ظاهر شوند.
• کم‌خونی همولیتیک خودایمن سرد: این نوع بیماری، همولیز سرد نیز نامیده می‌شود. در این نوع از کم‌خونی همولیتیک خودایمن، آنتی‌بادی‌های IgM یا آگلوتینین‌های سرد هنگامی که خون در معرض دمای سرد قرار می‌گیرد، به ویژه ۰ تا ۴ درجه سانتی‌گراد، به گلبول‌های قرمز متصل می‌شوند. این نوع، ۱۰ تا ۲۰ درصد از موارد کم‌خونی همولیتیک خودایمن را در برمی‌گیرد.
• کم‌خونی همولیتیک خودایمن اولیه و ثانویه: کم‌خونی همولیتیک خودایمن می‌تواند اولیه یا ثانویه نیز باشد. کم‌خونی همولیتیک خودایمن اولیه حالتی است که هیچ نشانه‌ای از بیماری زمینه‌ای وجود ندارد. کم‌خونی همولیتیک خودایمن ثانویه حالتی است که بین این اختلال و یک عارضه‌ ی دیگر ارتباطی وجود دارد. از بیماری‌های خودایمنی که با کم‌خونی همولیتیک خودایمن ثانویه ارتباط دارند یا ممکن است ارتباط داشته باشند شامل روماتیسم مفصلی، لوپوس منتشر یا لوپوس اریتماتوس سیستمیک، سندرم شوگرن، کولیت زخمی یا کولیت اولسروز، بیماری تیروئید، تیروئیدیت هاشیموتو، بیماری مزمن کلیه و برخی دیگر عارضه‌هایی باشد که سیستم ایمنی بدن را تضعیف می‌کند.

علائم شایع کم خونی همولیزی

از علائم بیماری کم خونی همولیزی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

• تب و لرز
• رنگ پریدگی
• ضعف عمومی و احساس خستگی
• بعضی علایم خاص متناسب با عامل ایجاد کننده ی بیماری.

علل بیماری کم خونی همولیزی

علت های بیماری کم خونی همولیزی عبارت است از:

• زهر انواع مارهای سمی.
• ورود سموم به محیط داخلی بدن (آرسنیک یا سرب).
• ورود برخی از باکتری های بیماری زا به بدن و تولید سم در محيط.
• ابتلا به انواع بیماری های انگلی (مالاریا، کرم قلاب دار، کرم نواری و…)
• واکنش آلرژیایی به برخی از داروها.
• انتقال خون ناسازگار به بدن

شیوه تشخیص کم خونی همولیزی

در مورد تشخیص بیماری کم خونی همولیزی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

• شمارش کامل خون: شمارش کامل خون (CBC) اجزای مختلف سازنده‌ ی خون را اندازه‌گیری می‌کند. این آزمایش شامل اندازه‌گیری سطح هموگلوبین و درصد هماتوکریت است. سطح پایین هر دوی اینها می‌تواند نشانه‌ ی کم‌خونی باشد.
• تست کومبس: این آزمایش خون به دنبال شناسایی آنتی‌بادی‌هایی است که ممکن است روی گلبول‌های قرمز خون تأثیر بگذارند.
• شمارش رتیکولوسیت: این آزمایش خون میزان رتیکولوسیت‌ها را که گلبول‌های قرمز اندکی نارس هستند اندازه‌گیری می‌کند. نتیجه‌ی این آزمایش می‌تواند تعیین کند که آیا مغز استخوان گلبول‌های قرمز خون را با سرعت مناسب می‌سازد یا خیر. اگر سطح هموگلوبین بدن به دلیل خونریزی یا تخریب گلبول‌های قرمز پایین باشد، میزان رتیکولوسیت‌ها بیشتر از دامنه مرجع خواهد بود. تولید زیاد گلبول‌های قرمز می‌تواند نشانه کم‌خونی باشد.
• آزمایش بیلی‌روبین: کبد، بیلی‌روبین را که ماده‌ای زردرنگ و حاضر در صفرا است تولید می‌کند. آزمایش خون می‌تواند میزان بیلی‌روبین موجود در خون را اندازه‌گیری کند. هنگامی که سلول های خونی می‌میرند، هموگلوبین وارد جریان خون می‌شود. هموگلوبین به نوبه خود تجزیه شده و به بیلی‌روبین تبدیل می‌شود. این وضعیت به یرقان منجر می‌شود که باعث می‌شود چشم‌ها و پوست رنگ زردی پیدا کنند. بالا بودن بیلی‌روبین در خون می‌تواند نشانهی کم‌خونی، آسیب کبدی یا بیماری دیگری باشد.
• آزمایش هاپتوگلوبین: هاپتوگلوبین پروتئینی است که کبد تولید می‌کند. این پروتئین در بدن به نوع خاصی از هموگلوبین متصل می‌شود. مقدار هاپتوگلوبین در خون سرعت تخریب گلبول‌های قرمز خون را نشان می‌دهد.
• آزمایش آگلوتینین سرد: سندرم آگلوتینین سرد یک نوع نادر از کم‌خونی همولیتیک خودایمن است که در آن علائم بیماری هنگام قرار گرفتن شخص در دمای بین۰ تا ۱۰ درجه سانتی‌گراد بدتر می‌شود. آگلوتینین‌ها آنتی‌بادی‌هایی هستند که باعث به هم چسبیدن گلبول‌های قرمز می‌شوند. آگلوتینین‌های سرد در دماهای سرد فعال هستند و آگلوتینین‌های گرم در دمای طبیعی بدن فعال هستند. تعیین اینکه آگلوتینین گرم است یا سرد گاهی اوقات می‌تواند به توضیح علت بروز این اختلال کمک کند.

درمان کم خونی همولیزی

درمان بیماری کم خونی همولیزی هم به روش درمان خانگی و هم به روش درمان پزشکی عبارت است از:

اول- درمان خانگی یا توصیه های عمومی: به توصیه های زیر جهت درمان و بهبود بیماری کم خونی همولیزی در خانه توجه داشته باشید:

• خودداری از پرداختن به فعالیت های جسمی سنگین.
• استراحت و حفظ آرامش جسمی.
• سایر راهکارها به نوع عامل بیماری زا بستگی دارد.
• عمل به توصیه های پزشک.

دوم- درمان پزشکی: درمان پزشکی بیماری کم خونی همولیزی عبارت است از:

• رفع عامل ایجاد کننده ی بیماری که به تناسب نوع آن متفاوت می باشد.
• از بین بردن عوارض ناشی از تماس با عامل بیماری زا که با توجه به نوع عامل متفاوت و متغیر است.

پیشگیری از ابتلاء به کم خونی همولیزی

پیشگیری از برخی از انواع کم‌خونی همولیتیک خودایمن امکان‌پذیر نیست، اما پزشکان می‌توانند افرادی را که عفونت ویروسی دارند و یا آن هایی که از داروهای خاصی استفاده می‌کنند، تحت نظر بگیرند تا از عدم ابتلای آنها به کم‌خونی همولیتیک خودایمن اطمینان حاصل کنند. کم‌خونی شدید می‌تواند بسیاری از مشکلات دیگر مانند بیماری‌های قلبی و ریوی را بدتر کند. بنابراین، در صورت بروز هر گونه علائمی که می‌تواند نشان‌دهندهی کم‌خونی همولیتیک خودایمن باشد، شخص باید با پزشک تماس بگیرد.

• کتاب راهنمای گام به گام دکتر در خانه_تالیف نفیسه دری صفت
• کتاب اولین پزشک خانواده_تالیف دکتر بابک اعتمادی
• محتوای تخصصی حوزه پزشکی