بیماری سوء هاضمه‌ چیست؟ | راهنمای جامع علائم، علل، پیشگری و درمان بیماری سوهاضمه‌

سوء هاضمه‌ یا دُش‌ گواری عبارت‌ است‌ از يك‌ نوع‌ احساس‌ ناراحتي‌ مبهم‌ در قفسه‌ سينه‌ يا شكم،‌ بدون‌ علت‌ ساختاري‌ مشخص‌ كه‌ به‌ هنگام‌ خوردن‌ يا آشاميدن‌ يا به‌ فاصله‌ كمي‌ پس‌ از آن‌ رخ‌ مي ‌دهد و می‌تواند برای مدت زیادی طول بکشد. در بیشتر موارد سوء هاضمه با زخم ‌های معده و رفلاکس معده ایجاد می ‌شود. سوء هاضمه همانند اسهال، یبوست، هموروئید، شقاق، سنگ کیسه صفرا، آپاندیسیت، ورم معده، سندروم روده تحریک پذیر، کبد چرب، زخم معده، رفلاکس معده، سلیاک، کولیت زخمی، دیورتیکولیت، پانکراتیت، سیروز کبد، پولیپ روده بزرگ، انسداد روده و … یکی از انواع بیماری های دستگاه گوارش بدن انسان است.

در این مطلب، شیوع، علائم، علل، تشخیص، درمان و شرایط مراجعه به پزشک برای بیماری سوء هاضمه، ارائه می شود. امید است با مطالعه این مطلب شناخت خوبی از این بیماری به دست آورید.

علائم شایع سوء هاضمه

موارد زیر شامل نشانه ‌های بروز سوء هاضمه در افراد می ‌باشد:

• نفخ یا آروغ‌
• تهوع‌ خفيف‌
• سوزش‌ سر دل‌
• ترش‌ كردن‌
• بی اشتهایی
• سیری و‌ پري‌ (زود هنگام)

نکته: دراز کشیدن در عرض دو ساعت پس از صرف غذا می ‌تواند به سرعت علائم سوء هاضمه را ایجاد کند. بنابراین بین آخرین وعده غذایی خود در روز و زمان خواب فاصله بیشتری بگذارید.

علل بیماری سوء هاضمه

از منظر طب سنتی علت سوء هاضمه می تواند سوء مزاج سرد و تر معده ‌باشد و همچنین از نظر پزشکان این عارضه یک اختلال اولیه ‌است؛ بدین معنا که لزوماً بیماری ‌های خاصی باعث این عارضه نمی‌ شود. شایع ‌ترین محرک ‌ها عبارت ‌اند از:

• زخم معده
• هلیکوباکتر پیلوری
• التهاب معده
• التهاب کیسه صفرا
• خوردن برخی از دارو ها (مانند: آنتی بیوتیک‌ ها، دارو های ضد التهابی غیر استروئیدی)
• نوشیدن بیش از حد الکل
• خوردن غذا های چرب یا تند
• سریع خوردن غذا
• نوشیدن بیش از حد کافئین
• استعمال سیگار

عوارض احتمالی سوء هاضمه

معمولا سوء هاضمه باعث بروز عوارض جدی نمی ‌شود؛ اما اگر علائم آن شدید باشد، می ‌تواند غذا خوردن را با مشکل مواجه کرده و بر روی تعادل غذایی و میزان دریافت کالری تاثیر منفی بگذارد.

شیوه تشخیص بیماری سوء هاضمه

برای تشخیص سوء هاضمه، پزشک یک معاینه کلی انجام داده و در مورد سوابق پزشکی و علائم از شما سوالاتی می‌ کند. اگر این عارضه خفیف باشد، این ارزیابی برای تشخیص کافی است. اما اگر علائم شدید (مانند کاهش وزن یا استفراغ مکرر را تجربه کنید یا بالای ۵۵) سال باشید، آزمایش ‌های زیر انجام می ‌شوند:

• آزمایش خون: برای بررسی کلیه، کبد، تیروئید، کم‌ خونی و سایر اختلالات متابولیک، آزمایش خون انجام می ‌شود.
• تست تنفس و آزمایش مدفوع: برای تشخیص هلیکوباکترپیلوری این دو آزمایش انجام می ‌شود. این باکتری با زخم معده مرتبط است.
• آندوسکوپی: از یک اسکوپ نازک و انعطاف ‌پذیر که دارای یک دوربین کوچک و نور متصل است، برای ارزیابی داخل بدن استفاده می‌ کنند. آندوسکوپی برای بررسی ناهنجاری ‌ها در دستگاه گوارش فوقانی و همچنین برای افرادی که علائم پایدار داشته یا سن بالایی دارند، انجام شده و نمونه ‌ای از بافت برداشته می ‌شود.
• آزمایشات تصویر برداری: برای بررسی مشکلاتی مانند انسداد روده باید تصویربرداری با اشعه ایکس یا سی ‌تی ‌اسکن انجام شود.

درمان سوء هاضمه

درمان سوء هاضمه در طب سنتی می تواند به صورت زیر باشد:

• نوشیدن آب: یکی از راهکار های عالی برای درمان سوء هاضمه، هیدراته نگه داشتن بدن است. بدن برای اینکه همه بخش ها را به اندازه کافی به کار بگیرد، به آب نیاز دارد. آب همچنین سیستم گوارش را بهبود می بخشد، جذب مواد مغذی را افزایش می دهد و باعث تسکین ضربان قلب می شود.
• نوشیدن چای انیسون: چای انیسون برای سیستم گوارش و عصبی بسیار مفید است. برای تهیه چای انیسون یک قاشق غذا خوری از دانه انیسون را در یک فنجان آب داغ بریزید و اجازه دهید چند دقیقه بجوشد و سپس دانه های انیسون را جدا کنید و چای را به آرامی بنوشید. بهتر است که این چای را نیم ساعت بعد از غذا مصرف کنید.
• نوشیدن چای گلپر: یک قاشق غذا خوری پودر ریشه گلپر را در یک فنجان آب بریزید. 2 الی 4 دقیقه آن را بجوشانید و سپس بگذارید تا خنک شود. گلپر ها را از آن جدا کنید و آرام آرام بنوشید.
• نوشیدن چای بابونه: چای بابونه برای درمان سوء هاضمه و دیگر مشکلات گوارشی مفید است و هیچ عوارض جانبی ندارد.
• پوست لیمو شیرین: پوست لیمو شیرین حاوی لیمونن است که یک ماده فعال است و به تسکین سوء هاضمه و بهبود درد آن کمک می کند. کافی است دو هفته از دمنوش پوست خشک لیمو شیرین استفاده کنید.
• نوشیدن چای بادرنجبویه: مصرف دمنوش بادرنجبویه سوء هاضمه شما را به شدت بهبود می بخشد. برای تهیه این دمنوش یک قاشق چای خوری برگ بادرنجبویه را داخل یک عدد ماهی تابه بریزید. 200 میلی لیتر آب تازه را به برگ های بادرنجبویه اضافه کنید و سپس آن را بجوشانید و 20 دقیقه صبر کنید.

همچنین در دمان سوء هاضمه در طب جدید، اگر سوء هاضمه با تغییر سبک زندگی بهبود پیدا نکند، پزشک دارو هایی را تجویز می‌ کند. در اولین مرحله دارو های آنتی‌ اسید بدون نسخه تجویز شده و در مراحل بعدی ممکن است دارو های زیر تجویز شوند:

• مهارکننده‌ های پمپ پروتئین: این دارو ها اسید معده را کاهش می ‌دهند. اگر همراه با سو هاضمه دچار سوزش سر دل شوید، این گزینه برای درمان مناسب است.
• مسدودکننده ‌های گیرنده H-2: این دارو ها اسید معده را کاهش می ‌دهند. به درمان زخم معده نیز کمک می ‌کنند.
• دارو های ضدافسردگی و ضد اضطراب: دارو هایی مانند نورتریپتیلین و آمی تریپتیلین ممکن است به شل شدن اسفنکتر تحتانی مری و کاهش علائم سوء هاضمه کمک کنند.
• آنتی‌بیوتیک ‌ها: برای درمان عفونت ‌های باکتریایی مانند هلیکوباکترپیلوری این دارو ها تجویز می ‌شوند.
• پروکینتیک ‌ها: این دارو ها به تخلیه سریع ‌تر معده کمک می ‌کنند.

نکته: درمان های ارائه شده بر اساس منابع معتبر و صرفا جهت آشنایی با رویکرد درمان ارائه شده است. طبیعتا جهت درمان این بیماری لازم است به پزشک مراجعه نمایید.

شرایط مراجعه به پزشک در درمان سوء هاضمه

سوء هاضمه می ‌تواند نشانه یک بیماری جدی‌ تری مانند زخم معده یا گاهی سرطان باشد. اگر علاوه بر سوء هاضمه علائم زیر را تجربه کردید، در اسرع وقت به پزشک خود مراجعه کنید:

• تنگی نفس و تعریق
• استفراغ مکرر و خونی
• ابتلا به کاهش وزن ناگهانی و بی‌ دلیل
• درد در فک، گردن، قفسه سینه یا بازو
• ابتلا به سوزش سر دل (بیش از دو بار در هفته)
• درد شديد در قسمت‌ فوقاني‌ شكم‌ در سمت‌ راست‌
• داشتن سابقه خانوادگی ابتلا سرطان معده

پیشگیری از ابتلاء به سوء هاضمه

بهترین راه پیشگیری از سوء هاضمه تغییر سبک زندگی است. اقدامات موثر دیگر در جهت پیشگیری این بیماری عبارتند از:

• آهسته غذا بخورید
• حداقل سه ساعت قبل از خواب غذا نخورید
• وعده ‌های غذایی خود را کوچک کرده و در چند وعده بخورید تا هضم آن ها راحت ‌تر باشد
• مصرف نوشیدنی ‌های حاوی کافئین را تا حد ممکن کاهش دهید
• مصرف الکل و سیگار را ترک کنید (زیرا پوشش داخلی معده را تحریک می کنند)
• لباس ‌های تنگ نپوشید (این نوع لباس‌ ها به معده فشار وارد کرده و باعث ورود محتویات معده به مری می ‌شود)
• با شکم پر ورزش نکنید (حداقل یک ساعت بعد از غذا فعالیت بدنی داشته باشید)
• بعد از خوردن غذا دراز نکشید

شیوع سوء هاضمه در جهان و ایران

میزان شیوع سوء هاضمه در سطح جهان ۱۱ تا ۲/۲۹ % گزارش شده است.همچنین در کشور های در حال توسعه شیوع سوء هاضمه ۱۵ تا ۳۰ درصد گزارش شده است. همچنین در مطالعه ی جمعیت عمومی تهران میزان شیوع ۵/۸ %، در جمعیت عمومی شیراز ۹/۲۹ % و در جمعیت عمومی تبریز بین ۳۹۸۳ فرد بررسی شده ۹/۲ % بوده است.

لغات و اصطلاحات مهم در زمینه بیماری سوء هاضمه عبارت است از:

• هلیکوباکترپیلوری: عفونت هلیکوباکتر پیلوری زمانی رخ می‌ دهد که باکتری هلیکوباکتر پیلوری معده شما را آلوده کند. عفونت هلیکوباکتر پیلوری یکی از علل شایع زخم گوارشی است که هم ‌اکنون بیش از نیمی از مردم جهان آن را تجربه می ‌کنند.

• وبسایت درمانگران ایران
• ویکی پدیا
• وبسایت درمانکده
• وبسایت دکترتو