آداب مهم خوردن غذا در طب سنتی | 25 نکته مهم در هنگام و بعد از خوردن غذا

اندیشمندان طب سنتی و اسلامی مواردی که روی گوارش و هضم غذا تأثیر می گذارد را مشخص نموده اند. تیم محتوای دانوما در یک دسته بندی مشخص و براساس منابع معتبر این موارد را ارائه نموده است. در این مطلب، رویکرد و توصیه های کلی آداب غذا، آداب هنگام خوردن غذا و آداب پس از خوردن غذا، ارائه می شود. امید است با مطالعه این مقاله شناخت خوبی نسبت به آداب کلیدی خوردن غذا داشته باشید.

رویکرد کلی آداب غذا در طب سنتی

توصیه های کلیدی طب سنتی و اسلامی، عبارت است از:

• شروع غذا و اتمام غذا با یاد خدا: خوردن غذا را با نام خدا (بسم الله) شروع کرده و با شکرگزاری از خالق (الحمدلله) به اتمام برسانید.
• نوشیدن قبل از غذا: نیم ساعت قبل از غذا یک لیوان آب را در 3 جرعه بنوشید.
• خوردن غذا در زمان گرسنگی: قبل از احساس گرسنگی واقعی (اشتهای صادق)، نباید به غذا خوردن پرداخت. چراکه در حالت سیری، غذا خوردن و یا پاسخ مثبت دادن به اشتهای کاذب، باعث تداخل غذای خورده شده با غذای داخل معده شده و در هضم صحیح اختلال ایجاد می کند.
• اعتدال در خوردن غذا: در غذا خوردن باید حد اعتدال را رعایت کرد یعنی مقدار غذای خورده شده نه آنقدر زیاد باشد که باعث سنگینی معده و احساس ناراحتی و حالت تهوع و … شود و نه آنقدر کم باشد که باعث ضعف و لاغری و از دست رفتن قوت بدن شود.
• رعایت فاصله زمانی میان وعده های غذایی: غذا خوردن قبل از اینکه غذای قبلی از معده خارج شده باشد، منجر به هضم ناقص در معده شده و محصول نهایی هضم معده که برای تولید اخلاط به کبد تحویل داده می شود، فرآورده خوبی نخواهد بود. بنابراین از آنجا که اخلاط خوبی تولید نخواهد شد، منجر به ایجاد انواع بیماری ها در کل بدن و مخصوصا کبد می شود. به همین دلیل است که در طب سنتی، توصیه به کاهش وعده های غذایی به دو وعده شده است.
• خوردن دو وعده اصلی غذا در روز: بهتر است وعده های غذایی خود را به دو وعده در روز (ابتدای روز و ابتدای شب)، میل کنید و اگر عادت به خوردن نهار دارید، آن را سبک میل کرده و از خوردن غذاهای سنگین و با طبع سرد بپرهیزید.
• خوردن غذا با آرامش: با آرامش و آهستگی غذا بخورید. اهمیت این موضوع به حدی است که طبق فرمایش امام رضا (ع)، مدت زمانی که سر سفره غذا می مانید، جزو عمر محسوب نمی شود. طبق تحقیقاتی در سال 2011 در استرالیا، مشاهده شد که کاهش سرعت غذا خوردن، نقش بسیاری در کم کردن وزن دارد.
• عدم مداومت و زیاد خوردن یک نوع غذا: این امر صحیح نیست و لازم است در روزهای مختلف، غذاهای متنوع استفاده کرد اما در یک وعده نباید از غذاهای متنوع استفاده نمود.

• عدم خوردن بیش از یک وعده غذای پخته در روز: اگر روزانه فقط یک وعده غذای پخته میل کنیم از بسیاری از بیماری ها پیشگیری کرده و اضافه وزن پیدا نمی کنیم.

• عدم افراط در غذای با طبع گرم یا سرد: افراط در مصرف غذاهای با طبیعت گرم یا سرد سبب ایجاد سوءمزاج، گرم یا سرد در کبد و کل بدن می شود. بنابراین افراد در هیچ کدام صحیح نیست.
• عدم خوردن غذای سنگین: غذاهای لزج مانند حلیم، کله پاچه، بامیه، الویه و نیز غذاهای غلیط مانند سوسیس و کالباس که از گوشت گاو تهیه می شوند، همبرگرد، پیتزا، قارچ، غذاهای تهیه شده از آرد مثل ماکارونی، آش رشته، حلوا، خمیر پیتزا و … به دلیل ایجاد انسداد در عروق کبد و سایر اعضا غذاهای مناسبی نیستند (مخصوصا اگر فرد دارای فعالیت های سنگین نبوده و ورزش های سنگین یا به طور مداوم انجام ندهد).

آداب هنگام خوردن غذا

آداب و توصیه های خوردن غذا طبق طب سنتی عبارت است از:

• خوردن نمک قبل و بعد غذا: خوردن نمک قبل و بعد از غذا باعث خنثی شدن محیط اسیدی دهان (سالم ماندن دندان ها) و رفع بسیاری از بیماری های معده می شود.
• رعایت ترتیب خوردن غذا: در خوردن غذا باید به ترتیب و پرهیز از درهم خوری توجه جدی کرد. غذاهایی که دارای زمان متفاوت هضم می باشند، نباید در یک زمان و با هم خورده شوند، به خصوص اگر مدت هضم آن ها تفاوت زمانی زیادی با هم داشته باشد. در صورت تمایل به مصرف همزمان، ابتدا باید غذای زودهضم و پس از کمی درنگ (به اندازه زمان لازم برای هضم غذای اول)، غذای دیرهضم میل شود.
• جویدن کافی غذا: غذا را خوب بجوید (هر لقمه در حدود 33 مرتبه). این عمل باعث از یک سو تحریک بیشتر مرکز سیری در هیپوتالاموس مغز و احساس سیری می شود. از سوی دیگر موجب ترشح کامل غدد بزاقی، هضم غذا و ضدعفونی شدن فضای دهان می شود.
• پرهیز از پرخوری: زیاده روی در خوردن باعث ضعف معده و زمینه سازی برای بسیاری از بیماری ها خواهد شد.
• نخوردن آب و نوشیدنی با غذا: خوردن آب یا سایر نوشیدنی ها مانع از قرار گیری غذا در قسمت تحتانی معده می شود. باید توجه داشت که عمل هضم غذا وظیفه ی این قسمت از معده است. باتوجه به آموزه های جدید علمی، نوشیدنی ها باعث رقیق شدن ترشحات معده و غیرفعال شدن آنزیم های لازم برای هضم غذا در معده می شوند.
• تمرکز در هنگام خوردن غذا: مشغول کردن ذهن به مسائل متفرقه مانند صحبت کردن بیش از حد، تماشای تلویزیون، گوش دادن به موسیقی، مطالعه کردن و …) در حین غذا خوردن باعث عدم تمرکز و به دنبال آن هضم بدغذا می شود.
• عدم حرکت و ایستادن در زمان خوردن غذا: ایستاده یا در حال حرکت غذا خوردن باعث اختلال در هضم غذا می شود.
• دست کشیدن از غذا قبل از سیری: قبل از احساس سیری کامل کامل باید دست از غذا خوردن کشید و نباید تمام حجم معده را از غذا انباشته کرد. چراکه در خلال هضم، بین اجزای غذا فاصله می افتد و حجم کلی آن افزایش می یابد (در واقع باید از قبل برای این افزایش حجم جایی در معده باقی باشد و در غیر این صورت نباید انتظار هضم مناسب از دستگاه گوارش داشت).
• عدم داغ و با عجله خوردن غذا

آداب پس از خوردن غذا

همچنین پس از خوردن غذا نیز لازم است موارد زیر را رعایت کنید:

• عدم انجام فعالیت های سنگین بعد از غذا: از فعالیت سنگین بعد از خوردن غذا مانند ورزش کردن، حتما بپرهیزید چراکه این امر از هضم کافی و صحیح غذا جلوگیری می کند. البته قدم زدن کوتاه و آرام بعد از غذا توصیه می شود.
• عدم خواب بلافاصله پس از غذا: بلافاصله بعد از غذا خوابیدن سودازا بوده و خون غلیط تولید می کند و باعث کاهش قوه ی حافظه و ضعف قوهی بینایی می شود.
• عدم خوردن چای بلافاصله بعد از غذا: چای خوردن بلافاصله بعد از غذا ایجاد کم خونی و موجب بیماری های گوارشی می شود و بهتر است که با غذا فاصله داشته باشد، همچنین چای معمولی مضر بوده و از دمنوش های سنتی و ایرانی مصرف نمایید.

لغات و اصطلاحات این مقاله عبارت است از:

• اشتهای کاذب: گاهی به علت تجمع مواد و اخلاط نامناسب در بدن و ریختن گاه و بی گاه آن به دهانه معده، شخص مرتب احساس گرسنگی کاذب می کند و به دنبال آن به ریزه خواری می پردازد در حالی که بدن واقعا در آن زمان نیاز به غذا خوردن ندارد.
• سوء مزاج: وقتی مزاج عادی عضو یا کل بدن از حالت طبیعی منحرف شده باشد.

• کتاب تغذیه در طب ایرانی اسلامی، نوشته دکتر غلامرضا کردافشاری و همکاران
• کتاب حفظ سلامتی از دیدگاه طب سنتی ایران، نوشته دکتر محسن ناصری
• کتاب شناخت طبایع، جلد یک، نوشته دکتر سیدعلی الوالحبیب