زندگینامه جامع حضرت فاطمه (س) | هر آنچه لازم است درباره حضرت زهرا (س) بدانید

حضرت فاطمه زهرا (س)، دختر پیامبر اسلام (ص) و حضرت خدیجه کبری (سلام الله علیها)، همسر امیرالمومنین (ع) و مادر امام حسن و امام حسین (علیهم السلام) و یکی از پنج بانوی مقدس عالم هستند. زهرا، صدّیقه، مُحَدَّثه، سیدة نساء العالمین و…از القاب آن بزرگوار می باشد که زهرا به معنی درخشنده، مشهورترین آنهاست. همچنین اُمّ اَبیها به معنای مادر پدر خود، مشهورترین کنیه آن حضرت است. ایشان، دختر معصوم، همسرمعصوم و مادر معصوم بوده و خود نیز دارای مقام عصمت می باشند. در ایران، سالروز ولادت حضرت فاطمه(س)، روز زن و مادر نامگذاری شده است.

در این مطلب، ویژگی های کلی، فضائل و دوره های مختلف زندگی حضرت فاطمه (سلام الله علیها)، ارائه می شود، امید است با مطالعه این مقاله شناخت خوبی نسبت به زندگی حضرت فاطمه (س) پیدا کنید.

مشخصات و ویژگی های کلی حضرت فاطمه (س)

مشخصات کلی حضرت عبارت است از:

• نام: فاطمه
• کنیه: اُمّ‌اَبیها، اُم‌الائمه، ام‌الحسن، ام‌الحسین و ام‌المحسن اُمّ‌الخیرة، اُمّ‌المؤمنین، اُمّ‌الأخیار، اُمّ‌الفضایل، اُمّ‌الأزهار، اُمّ‌العلوم، اُمّ‌الأسماء
• القاب: زهرا، صدّیقه، مُحَدَّثه،بَتول، سیدة نساء العالمین، منصوره، طاهره، مُطهّره، زَکیّه، مبارکه، راضیه، مرضیه
• جایگاه: دخترپیامبر اسلام، مادر امامان و یکی از پنج بانوی برتر جهان 
• تاریخ ولادت: 20 جمادی الثانی، 5 سال بعد از بعثت
• محل تولد: مکه
• اصل و نسب: بنی هاشم، قبیله قریش
• پدر: حضرت محمد (ص)
• مادر: حضرت خدیجه (س)
• طول عمر: 18 سال
• محل اقامت: مکه، مدینه
• همسر: حضرت علی (ع)
• فرزندان: امام حسن، امام حسین، حضرت زینب، حضرت ام کلثوم (سلام الله علیهم)
• شهادت: 3 جمادی الثانی سال 11 ق
• مدفن: مدینه

 خلاصه ای از زندگی حضرت فاطمه (س)

خلاصه ای از زندگی دختر پیامبر اسلام حضرت فاطمه زهرا (س) از این قرار است:

• ولادت: حضرت زهرا (س) از خاندانبنی‌هاشم و از قبیله قریش بودند. بنی‌هاشم از خاندان‌های برجسته ولی تهیدست در مکّه بودند. اغلب منابع شیعی، ولادت ایشان را ۵ سال پس از بعثت دانسته اند. ایشان در روز جمعه20 جمادی الثانی ولادت یافتند.
• جایگاه حضرت: حضرت فاطمه (س)،ملقب به زهرا، دختر پیامبر اسلام و خدیجه کبری و همسر علی ابن ابیطالب و یکی از پنج بانوی مقدس و مقرب نزد خداوند هستند. زهرا، بَتول، سیدة نساء العالمین (برترین زن در دو عالم) و اُمّ اَبیها از القاب ایشان است. فاطمه، تنها زن همراه پیامبر(ص) به شمار می‌رود. همچنین آن حضرت سومین معصوم و همچنین دختر معصوم، همسر معصوم و مادر معصوم نیز هستند.
• شهادت: پس از شهادت رسول خدا (ص) و حوادث بعد از آن، مظلومیت علی ابن ابیطالب (ع) و از دست رفتنحق اهل بیت پیامبر (ص)، روح و جسم فاطمه زهرا سخت آزرد شد و به شهادت ایشان انجامید. بنابر وصیت خود حضرت، ایشان را شبانه و به صورت پنهانی به خاک سپردند به طوری‌ که متاسفانه محل دفنشان نیز مشخص نیست.

فضائل، مناقب و جایگاه حضرت زهرا (س)

تعدادی از فضائل و ویزگی های حضرت عبارت است از:

• عصمت: شیعیان بر اساس آیه تطهیر، حدیث بضعه و احادیث بیان کننده عصمت اهل بیت(ع)، اجماع قطعی برعصمت و طهارت حضرت فاطمه زهرا (س) مانند پیامبر اکرم (ص) و امیرالمؤمنین (ع) دارند. آن حضرت طبق روایات، عصمت کبرای الهی هستند.
• عبادت: اتصال دائم به خدا، شب‌زنده‌داری و نماز و دعادر حق دیگران، روزه‌داری و همچنین زیارت قبور شهدا از ویژگی‌های رفتاری حضرت بوده و برخی از نمازها و دعاها به ایشان منسوب است.
• سرور زنان: فاطمه (سلام الله علیها)، تنها بانوی همراه پیامبر(ص) در روزمباهله بودند. پیامبر (ص)، فاطمه(س) را برترین زن در دو عالم معرفی کرده و خشم و خشنودی ایشان را خشم و خشنودی خداوند دانسته اند. در منابع اهل سنت نیز آمده است که فاطمه، برترینِ زنان بهشت و امت است.
• ادامه دهنده نسل پیامبر: از فضائل حضرت فاطمه (س) این است که نسل پیامبراز ایشان ادامه یافته و مفسران استمرار نسل پیامبر از فاطمه را مصداق کوثر یعنی خیر فراوان، در سوره کوثر دانسته‌اند و نیز ایشان از طرف خداوند، ام الائمه (مادر امامان)، نامگذاری شدند.
• سخاوت: از مصادیق سخاوت حضرت، انفاقاهدای لباس نو در شب عروسی، هدیه دادن گردنبند خود به فقیر و بخشیدن غذای خود به مسکین، یتیم و اسیر است. 
• محدثه بودن: حضرت را محدثه نامیدند زیرا فرشتگانبا ایشان سخن گفته و از اخبار آینده خبر داده و در سختی ها ایشان را تسلی می دادند.
• شفیعه کبرای روز قیامت: آن بانوی دو عالم تمام شیعیان و محبین و دوستان آنان را در روز قیامت شفاعت خواهند کرد.
• معیار و میزان بودن: در زیارت‌نامه حضرت زهرا (س) است که پذیرفتنولایت و اطاعت از ایشان، مانند پذیرفتن ولایت همه انبیاء و اطاعت از آنها دانسته شده است و اطاعت از ایشان همراه ثبات ‌قدم، انسان را از پلیدی‌ها و گناهان پاک می کند.
• محبوب پیامبر: شیخ صدوق (ره)، به سند معتبر روایت کرده است که چون رسول اکرم (ص) از سفر برمی گشتند، اوّل به خانه حضرت فاطمه (س) سر می زدندو بعد به خانه خود می رفتند.

ویژگی های ظاهری حضرت زهرا (س)

حضرت زهرا (س)، از نظر چهره شبیه ترین مردم به رسول خدا (ص) بودند و در بین اسامی ایشان، نامهای حوراء، فاطمه، بتول، حوراء‌الانسیه، تفاحه الفردوس، زهرا،جمال الاباء، شرف الانباء، نوریه، درّهٌ البیضاء‌ (گوهرتابناك)، غرهٌ غراء (سپیدروی نورانی)، عذراء (دوشیزه)، گویای دنیایی از زیبائی و جمال برای آن حضرت است. پیامبراكرم (ص) در وصف آن بانو چنین می فرمایند: اگر برای زیبایی تجسمی بود همانا فاطمه می شد، همچنان که بارها به امیرالمومنین علی (ع) فرمودند: ای اباالحسن چه نیکو وزیباست همسرت فاطمه، برتو مژده به شادمانی می دهم که من تو را به ازدواج سرور زنان جهان درآوردم. 

ولادت و دوران کودکی حضرت فاطمه زهرا (س)

حضرت فاطمه (س)، ۲۰ جمادی‌الثانی، سال 5 بعثت در مکه و در منزل حضرت خدیجه (س) و پیامبر اسلام (ص) به دنیا آمدند و برخلاف سنت معمول آن زمان که مردم مکه نوزادان خود را به دایه‌هایی از روستاها می‌سپردند، حضرت خدیجه (س) شخصا پرستاری از دختر خود فاطمه را به‌عهده گرفتند. زندگی حضرت فاطمه (س) از ابتدا همراه با سختی های فراوان بود. از دست دادن مادر و حضرت ابوطالب، توطئه قتل رسول خدا (س) توسط قریش و خشونت های مشرکان علیه ایشان و تحمل فشارهای اقتصادی اجتماعی در شعب ابی طالب، از جمله آن ها بودند. بعد از تصمیم قریش برای کشتن پیامبر (ص) و هجرت ایشان از مکه به مدینه، حضرت فاطمه (س) همراه حضرت علی (ع) و برخی از زنان، به مدینه هجرت کردند.

دوران نوجوانی و جوانی حضرت فاطمه (س)

حضرت در تمام دوره های سخت مانند آزار مشرکان و محاصره در شعب ابی طالب همراه و همدم پیامبر خدا بودند و پس از رحلت ابوطالب و عدم حمایت بنی هاشم از رسول خدا (ص) و اعلام فاداری مردم مدینه به اسلام و پیامبر، به مدینه هجرت کردند. همچنین همراهی با پیامبر وانجام فعالیت‌های اجتماعی در برخی از جنگ‌ها از جمله فتح مکه از جمله کارهای آن بانوی بزرگوار بعد از هجرت بود.

ازدواج حضرت فاطمه (س)

حضرت فاطمه (س) در سال دوم هجرت با امام علی (ع) ازدواج کردند. سن حضرت در زمان ازدواج، بین ۹ تا ۱۱ سال گفته اند، البته بعضی منابع 15 یا 18 سال نیز گفته اند. برخی نکات مربوط به ازدواج حضرت در ادامه خواهد آمد:

• فضیلت حضرت: حضرت فاطمه زهرا (س) به دلیل نسبت فرزندی با رسول خدا (ص)و داشتن برتری اخلاقی و دینی نسبت به زنان هم عصر خود، مورد احترام مسلمانان بوده و خواستگاران زیادی از آن میان داشتند
• خواستگاری حضرت علی (ع): امام علی (ع) در حضور پیامبر از بیان خواسته ی خود شرم داشتند اما پیامبر که به مقصود ایشان پی برده بودند لبخندی زدند و سپس درخواست امیرمومنان (ع) را به حضرت زهرا (س) منتقل کرده و ویژگی‌های رفتاری و فضیلت او را برای فاطمه (س) بیان کردند که با رضایت فاطمه همراه شد.
• مهریه حضرت: رسول خدا (ص) به امیرمومنان (ع) فرمودند آیا چیزی داری کهمهریه فاطمه قرار دهی؟ امام عرض کردند جز شمشیر و شتر آبکش و زره چیزی ندارم. پیامبر (ص) نیز فرمودند: شمشیر را برای جهاد و شتر را برای آب‌دادن به نخل‌های خرما و بارکشی در سفر می‌خواهی، قیمت زره را مهر فاطمه قرار بده.
• مراسم عقد و عروسی: مراسم عقد آن دو بزرگوار در حضور مسلمانان درمسجد و مراسم عروسی شان سال دوم هجری، بعد از جنگ بدر در شوال یا ذی‌الحجه برگزار گردید.
• زندگی مشترک: زندگی مشترک آن دو بزرگوار بسیار زاهدانه بود. حضرت فاطمه در پوشاک و خوراک به حداقل قناعت می‌کردند و کارهای خانه را نیز به عهده‌ی دیگران نمی‌گذاشتند. پیامبر اکرم (ص) فرمودند:ای على اگر تو نبودى، برای فاطمه روى زمین کفو و همتایی نبود.

فرزندان حضرت فاطمه (س)

تعداد فرزندان حضرت صدیقه کبری (س)، 5 تن است:

• امام حسن (ع): اولین فرزند حضرت علی و حضرت فاطمه و دومین امامشیعیان که در سال 3 هجرت به دنیا آمدند.
• امام حسین (ع): دومین فرزند این ازدواج مبارک و سومین امام شیعیان که در سال 4 هجرت به دنیا آمدند.
• حضرت زینب(س): سومین فرزند این خانواده که در سال 5 هجرت به دینا آمدند.
• حضرت ام کلثوم (س): آخرین فرزندی که در خانه حضرت به دنیا آمد. ایشان سال 6 هجرت به دنیا آمدند.
• حضرت محسن (ع): حضرت محسن پیش از تولد به علت ضربه ای که به حضرت زهرا(س) وارد شد، سقط شدند و به شهادت رسیدند. ایشان اولین شهید راه ولایت بودند.

وقایع خاص زندگی حضرت فاطمه (س)

وقایع زندگی حضرت فاطمه زهرا (س)، به طور خلاصه به بخشهای زیر تقسیم می گردد:

• هجرت به مدینه: بعد از وفات حضرت ابوطالب مکه دیگر برای رسول خدا مکان امنی نبود و به دنبال مسلمان شدن عده ای از اهل مدینه (یثرب)، پیامبر خدا (ص) تصمیم بههجرت به گرفتند. پیامبر (ص) در قباء منتظر امام علی (ع) و مادرشان فاطمه بنت اسد وحضرت فاطمه (س) و دیگر یاران خود شدند. آن ها قبل از رسیدنشان به پیامبر در هر منزلگاهی که می رسیدند به عبادت خدا می پرداختند که در شأن آنها این آیات نازل گردید: الَّذِین یذْکرُون اللَّه قِیامًا وَقُعُودًا و على جُنُوبِهِمْ وَیتَفکرُونَ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَذَا بَاطِلًا. آنهایی که در هر حال، ایستاده و نشسته و در حال خفتن، خدا را یاد کنند و دائم در خلقت آسمانها و زمین فکر کرده، پروردگارا تو این را بیهوده نیافریده ای.
• زندگی حضرت در مکه: حضرت زهرا (س) در کودکی شاهد توطئه دشمنان برای قتل پیامبر بودند و پس از آن 3 سال زندگی سختی را از لحاظ معیشتی و اجتماعی در شعب ابی طالب گذراندند. در 5 سالگی مادرشان حضرت خدیجه (سلام الله علیها) را از دست دادند. گاه دشمنان، خاک یا خاکستر بر سر پیامبر (صلی الله علیه وآله) می ریختند و فاطمه زهرا (علیها السلام) در حالیکه گریه می کردند سر و صورت پدر را پاک می کردند پیامبر نیز می فرمودند: دخترم! غمگین مباش و اشک مریز که خداوند حافظ و نگهبان پدر توست.
• ازدواج با امیرالمومنین (علیه السلام): پیامبر همواره می فرمودند درباره ازدواج زهرا (س)، منتظروحی الهی هستم. وقتی حضرت علی (ع) به خواستگاری فاطمه (س) رفتند پیامبر به فاطمه فرمودند: على بن ابى طالب، کسى است که خویشاوندى و فضیلت و اسلامش را مى شناسى و من از خدا خواسته‌ام که تو را به ازدواج بهترینِ آفریدگانش درآورد نظرت چیست؟ فاطمه (علیها السلام) سکوت کرده و پیامبر فرمودند: اللّه اکبر! سکوت او [نشانه] رضایت اوست. سپس جبرئیل (ع) نزد پیامبرآمده وعرض کرد: اى محمّد! او را به ازدواج على بن ابى طالب درآور که خداوند، این دو را براى هم پسندیده است.
• شعب ابی طالب: حضرت زهرا (س) حدودا 2 ساله بودند کهقریش تصمیم به کشتن پیامبر گرفتند، حضرت ابوطالب از فرزندان عبدالمطلب خواست تا با داخل شدن به شعب ابوطالب، از جان رسول خدا (ص) دفاع کنند. همه غیر از ابولهب و ابوسفیان بن حارث بن عبدالمطلب به شعب رفتند. قریش نیز آن ها را به مدت 3 سال محاصره و تمام پیوندهای اقتصادی، اجتماعی، خانوادگی و را با آنان قطع کرد که منجر به سختی بسیاری برای پیامبر و یارانشان شد. قریش راه ورود غذا و آب را بر روی آنان بسته بود وآن ها حتی قادر به برطرف کردن مایحتاج خود نبودند.
• سقیفه: مخالفت حضرت فاطمه (س) با حکومت غصبی خلیفه اول و بیعت نکردن با او، باعث شد ایشان همراه با امیرالمومنین علی (ع) و حسنین (ع) به در خانه صحابه رفته و با یادآوری واقعه غدیر، آنها را به یاری بطلبند. صحابه نیز می‌گفتند اگر قبل ازبیعت با ابوبکرمی آمدید، با علی بیعت می کردیم. این در حالی ست که اهل بیت پیامبر (ص) در آن زمان مشغول تدفین پیامبر (ص) بودند.
• غصب فدک: فدک باغی بود که پیامبر خدا (ص) ان را به حضرت زهرا بخشیده بودند و خلیفه اول آنرا از مالکیت ایشان خارج کرد. در پی اعتراضات حضرت به این اقدام غاصبانه، ابو بکر تصمیم گرفت فدک را به اهل بیت پیامبر برگرداند اما عمرابن خطاب مانع شد. حضرت نیز پس از بی‌نتیجه ماندن تلاششان، به مسجد پیامبر رفتند خطبه فدکیه را خواندند و خلیفه اول و حامیانش را غاصب و اهل دوزخ دانستند.
• هجوم به خانه حضرت: پس از آنکه امیرمومنان و حضرت زهرا (سلام الله علیهما)، با خلیفه وقت بیعت نکردند، عمر و همراهانش به در خانه آنها آمده و درب خانه را آتش زدند و امیرمومنان را دست بسته برای بیعت سمت مسجد می کشیدند فاطمه زهرا (س) خواستند مانع این کار شوند که قنفذ آن قدر با تازیانه بر پشت و پهلوهای ایشان زد تا دست حضرت از دامان امام جدا شد. در این جریان و بخاطر شدت ضربات وارده به حضرت زهرا (س)، جنین ایشان که محسن نام داشت سقط شد.
• عیادت ابوبکر و عمر از حضرت زهرا: پس از ماجرای سقیفه و مضروب و بستری شدن حضرت زهرا (س)، ابوبکر وعمر بن خطاب به عیادت آن حضرت آمدند حضرت از آن دو روى برگرداندند. ابوبکر گفت: اى دختر پیامبر! از شما خواهش می‌‌کنیم که ما را ببخشید و از ما درگذرید! حضرت فاطمه زهرا (س) فرمودند: آیا از پیامبر شنیدید که فرمود: فاطمه پاره تن من است. هر که او را بیازارد مرا آزرده و هر که مرا بیازارد خدا را آزرده است. آن دو گفتند: بله شنیدیم، آنگاه حضرت فرمودند: پروردگارا! شاهد باش این دو نفر مرا آزردند! با شما سخن نمی‌‌گویم تا پروردگارم را ملاقات کنم و از شما شکایت نمایم.

جنگ ها در زمان حضرت فاطمه (س)

حضرت زهرا (ع) در اغلب جنگ‌ها، یا باردار بودند و یا کودک خردسال داشتند. با این وجود ایشان در جنگ ها، کنار پیامبر خدا بودند و به عنوان پرستار یا برای آبرسانی‌‌ حضور داشتند و برای پدر و همسر غذا می‌بردند.

• جنگ احد: در جنگ اُحد، رسول خدا (ص) به شدّت زخمى شدند، حضرت فاطمه (س) همراه زنان به اُحد رفتند. امام على (ع) با سپر خود آب مى ریختند و حضرت فاطمه (س) خون را از چهره رسول خدا (ص) مى شستند. در جایی که خون بند نمى آمد، قطعه حصیرى را سوزاندند و خاکستر آن را بر زخم گذاشتند تا خون بند بیاید. سپس پیامبر و امیرمومنان (سلام الله علیهما)، شمشیرهاى خود را به حضرت فاطمه (س) دادند تا آنها را بشویند. پس از آن، بانوی گرامی دو عالم، هر دو سه روز یک بار به زیارت حضرت حمزه و دیگرشهداى احد مى رفتند.
• جنگ احزاب: در جنگ احزاب و محاصره ی مدینه، آن حضرت نان می پختند و قسمتی از نیازمندی های مجاهدان را تأمین می کردند.
• فتح مکه: هنگام فتح مکه برای پدر خیمه ای برپا کردند و آب را برای ایشان آماده ساختند تا غبار جنگ را از تن بشویند و راهی مسجد الحرام شوند.

خطبه های حضرت زهرا (س)

حضرت صدیقه طاهره (س) در طول زندگی کوتاه ولی پربار خود، چندین بار برای مردم سخنرانی کردند که در ادامه به بخشی از آنها اشاره می شود:

• اولین خطبه در مسجد مدینه بود که ابوبکر و جمعی از مهاجران و انصار در آنجا حضور داشتند.
• خطبه ی دوم، سخنرانی حضرت در جمع زنان مهاجر و انصار که در روزهایی که به علت بیماری بستری بودند به عیادت ایشان رفته بودند.
• سخنرانی در میان مردم کوچه و بازار در دفاع از حق امیرالمومنین علی (ع) و افشاگری لازم درباره ی سیر ارتجاعی مردم
• سخنرانی در نکوهش پیمان شکنان و مردم بی تفاوت و ساکت
• یادآوری و هشداربه گروهی که می خواستند با بهانه تراشی گفته های پیامبر درباره غدیر را به فراموشی بسپارند.
• افشای این حقیقیت که عوامل مصیبت ها از پست ترین قبایل عرب، قبیله ی تیم (ابوبکر بن ابی قحافه) و از حیله بازترین قبایل عرب، قبیله ی عدی (عمر بن الخطّاب)، بوده که چون نتوانستند بر علی (علیه السّلام) پیشی بگیرند، کینه ی او را به دل گرفتند و با رحلت پیامبر خد (ص) آن بغض و کینه ها نمایان شد.

حضرت فاطمه (س) در زمان خلفا

از مهمترین وقایع زندگی حضرت پس از پیامبر (ص) و در زمان خلفا می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• تجمع یاران غدیر: پس از نادیده گرفتن سخن پیامبر و انتخاب ابوبکر به عنوانخلیفه، فاطمه (س) به همراه علی (ع) عباس بن عبدالمطلب، سلمان فارسی،ابوذر غفاری، عمار بن یاسر، مقداد، اُبیّ بن کَعب، و گروهی از بنی‌هاشم در خانه حضرت زهرا گرد هم آمدند و از بردن اجباری علی (ع) برای بیعت با ابوبکر ممانعت کردند.
• بیعت اجباری: عمراهالی خانه را تهدید کرد که در صورت سرپیچی از دستورش، خانه را آتش می‌زند. که در نهایت به همراه دیگر یارانش با خشونت وارد خانه شدند. حضرت فاطمه (س) مهاجمان را تهدید کرد که اگر از خانه بیرون نروند به خدا شکایت خواهد کرد آنان خانه را ترک کردند اما به جز علی و بنی‌هاشم همه تحصن‌کنندگان را به مسجد بردند و به اجبار برای ابوبکر بیعت گرفتند.
• هجوم به خانه حضرت: یاران خلیفه دوباره برای بیعت گرفتن از امیرمومنان و بنی هاشم به خانه فاطمه (س) هجوم بردند و درِ خانه را آتش زده و با زور باز کردند. حضرت فاطمه که پشت در بودند مجروح شدند که بر اثر آن جنینشان سقط شد و در بستر بیماری افتادند.
• خشم حضرت از خلفا: پس از گرفتن بیعت اجباری و مصادره فدک، حضرت صدیقه طاهره (س)، بر ابوبکر و عمر تا پایان عمر شریف خود خشمناک بودندتا جایی که بانوی رحمت عذرخواهی آن دو را که با وساطت امیرالمومنین خدمت حضرت زهرا رسیدند نپذیرفتند و در دیدار با آن دو، روی خود را به دیوار کردند و به آن دو این حدیث پیامبر را یادآوری کردند که خشنودی و خشم پیامبر در خشنودی و خشم فاطمه است.

آثار و میراث معنوی حضرت فاطمه (س)

تعدادی از آثار به جا مانده از دختر پیامبر اسلام (ص) عبارت است از:

• تسبیحات حضرت زهرا (س): تسبیحات فاطمه زهرا (س) ذکری است که فاطمه ازپدر خود، پیامبراسلام فرا گرفتند و خشنود گردیدند این تسبیحات شامل 34 مرتبه اللّهُ اَکبَرُ،33 مرتبه اَلْحمدُللّه و 33 مرتبه سُبْحانَ اللّه است.
• مصحف فاطمه: مصحف فاطمه (س)، کتابی است شامل الهامات فرشته ها به حضرت زهرا (س) که امام علی(ع) آنها را می نوشته اند. بنابر روایات این صحیفه، در دست امامان بوده و هم‌اکنون در دست امام زمان (عج) است.
• خطبه فدکیه: خطبه فدکیه یا خطبه لُمَّه، یکی از سخنرانی های مشهور حضرت است که بهماجرای غصب خلافت و مصادره فدک می پردازد.
• مسنَد فاطمه و اخبار فاطمه: تعدادی از روایات مصحف فاطمهمعروف شد در کتاب‌هایی مستقل با عناوینی نظیر مسنَد فاطمه و اخبار فاطمه تدوین شده‌اند که برخی از آن ها در طول زمان مفقود شده‌اند.
• نماز حضرت زهرا: نمازهایی هستند که حضرت فاطمه زهرا (س) آنها را از پیامبر (ص) یاجبرئیل آموخته بودند.
• اشعار منسوب به فاطمه (س): در منابع تاریخی و روایی اشعاری منسوب به حضرت است که مربوط به دو دوره ی پیش از رحلت پیامبر و پس از رحلت ایشان است. درباره اشعار آن بانو تک ‌‌‌نگاری‌هایی نیز منتشر شده است.
• خطبه عیادت: هنگامی که زنان مهاجرانو انصار بعد از مضروب شدن حضرت به عیادتشان رفتند، ایشان به ایراد سخنرانی پرداخته و عدم حمایت آنها را از حضرت علی (علیه السلام) نکوهش کردند آنان را از وضعیت آینده خویش با خبر نمودند.
• حدیث لوح فاطمه: این حدیث نقل شده ازپیامبر، برای اثبات امامت دوازده امام شیعه و ذکر نام همه جانشینان پیامبر اسلام (ص) از امیرمومنان علی ابن ابیطالب (ع)، تا امام مهدی (عج) است.
• دعای نور: دعای نور دعایی است که حضرت سلمان فارسی از حضرت صدیقه طاهره (علیها السلام) برای پیشگیری و درمان تب و لرز آموخت.

روایات مهم حضرت فاطمه (س)

برخی از مهمترین روایات نقل شده از بانوی دو عالم عبارت است از:

• کسی که عبادت های خالصانه خود را به سوی خدا فرستد، پروردگار بزرگ‌، برترین مصلحت او را به سویش فرو خواهد فرستاد.
• ای پسر جانم، اوّل همسایه را باید رسید و آخر خود را.
• وقتی پیغمبر خدا (ص) به ایشان فرمودند چه چیز برایزن بهتر است؟ فاطمه (س) عرضه داشتند: آنکه نبیند مردی را و نبیند مردی او را.
• نزدیک‌ترین حالات زن به خدا آن است که ملازم خانه خود باشد و بیرون از خانه نشود.
• حضرت صدیقه کبری (سلام الله علیها) فرمودند: پدرم به من فرمود: هر که بر تو صلوات بفرستد بیامرزد حق تعالی او را و ملحق سازد او را به من در هر جا از بهشت که باشم.
• بهترین شما کسی است که در برخورد با مردم نرم تر و مهربان تر باشد و ارزشمندترین مردم کسانی هستند که با زنان خود مهربان و بخشنده اند.

آیات و روایات مربوط به حضرت فاطمه (س)

سوره کوثر، آیه تطهیر، آیه مودت، آیه اطعام، حدیث بَضعه، واقعه مباهله و… در شأن و فضیلت حضرت فاطمه زهرا (س) نازل و نقل شده‌اند که در ادامه به تعدادی از آنها اشاره می گردد:

• آیه مباهله: فَمَنْ حَاجَّک فِیهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَک مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَکمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَکمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَکمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْکاذِبِینَ سوره آل عمران، آیه ۶۱

 ترجمه: پس هر کس با تو درباره عیسی در مقام مجادله برآید بعد از آنکه به احوال او آگاهی یافتی، بگو: بیایید ما و شما فرزندان (حسنین) و زنان (حضرت فاطمه) و کسانی را که به منزله خودمان (امام علی) هستند بخوانیم، سپس به مباهله برخیزیم (در حق یکدیگر نفرین کنیم) تا دروغگویان (و کافران) را به لعن و عذاب خدا گرفتار سازیم.

• آیه تطهیر: انَّمَا یرِیدُ اللَّهُ لِیذْهِبَ عَنکمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیتِ وَ یطَهِّرَکمْ تَطْهِیرًا. سوره احزاب آیه ۳۳

ترجمه: بی‌گمان، خدا اراده کرده است تا آلودگی را از شما اهل بیت (خاندان پیامبر) بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند.

• آیه مودت: قُل لَّا أَسْأَلُکُمْ عَلَیهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَی. آیه ۲3سوره شوری

ترجمه: (ای پیامبر!) بگو در ازای آن (رسالت) پاداشی از شما نمی‌خواهم، مگر دوستی درباره خویشاوندان (5 تن آل عبا).

• سوره کوثر: إِنَّا أَعْطَینَاک الْکوْثَرَ.

ترجمه: اى پیامبر، ما به تو خیر و برکت فراوان (فاطمه) عطا کردیم.

• آیه اطعام: وَ یُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلى‏ حُبِّهِ مِسْکیناً وَ یَتیماً وَ أَسیراً. سوره انسان آیه 8

ترجمه: و غذا را در عین دوست داشتنش، به مسکین و یتیم و اسیر انفاق می کنند.

• رسول‌خدا (ص): ایشان در وصف مقام دختر گرامیشان فرمودند:
  • فاطمه پاره تن من است هرکه او را شاد گرداند مرا شاد گردانیده است و هرکه او را آزرده کند مرا آزرده است، فاطمه (علیها‌السلام) عزیزترین مردم است نزد من.
  • دخترم! هیچ کدام از زنان جهان ارزش و مقام تو را ندارند. پس در صبر و بردباری همانند کم ترین زنان نباش; زیرا تو سید و بزرگ زنان بهشتی.
  • بی شک فاطمه علیها السلام حوریه ای است که به صورت انسان آفریده شده است.
  • هر کس فاطمه علیها السلام دخترم را دوست بدارد، در بهشت با من است، و هر کس با او دشمنی ورزد، در آتش (دوزخ) است.
  • ای على اگر تو نبودى، فاطمه را بر روى زمین کفوو همتایی نبود.
  • روز قیامت یك صدائی بلند می‌شود كه إی مردم غضّ بصر كنید كه فاطمه (س) می‌خواهد عبور كند.
  • اگر به بوی بهشت اشتیاق می‌كردم فاطمه را بو می‌كردم.
  • سرور زنان بهشت فاطمه است.
  • اولین كسانی كه وارد بهشت می‌شوند، علی و فاطمه هستند.
  • فاطمه پاره وجود من است، هر كه او را بیازارد مرا آزرده است.
  • فاطمه بهجت و سرور قلب من است و دو پسرش میوه دل من هستند.
• امام صادق (ع): هر کس به شناخت حقیقی فاطمه علیها السلام دست یابد، بی گمان شب قدر را درک کرده است.
• امام زمان (عج): در دختر پیامبر خدا صلی الله علیه و آله برای من الگوی نیکویی است.

شهادت حضرت فاطمه (س)

هجوم به خانه فاطمه زهرا و امیرالمومنین اندکی پس از شهادت پیامبر (ص)، منجر به آسیب دیدگی و بستری شدن حضرت زهرا (س) شد و ایشان پس از مدت کوتاهی (بین 75 تا 95 روز پس از پیامبر) در ۳ جمادی‌الثانی سال ۱۱ ه ق در 18 یا 23 سالگی به شهادت رسیدند. امام صادق (ع)، علت شهادت دختر پیامبر (س) را سقط جنین ایشان در اثر ضربه قنفذ با غلاف شمشیر ذکر کرده اند. حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) بنا به وصیت همسر خود، غسل و تکفین آن بانوی بزرگوار را انجام داده و شبانه و مخفیانه، آن پیکر پاک را دفن کردند و اثر قبر ایشان را محو نمودند در حالیکه آب دیده های مبارکشان همراه اندوه فراوان جاری بود. تا به امروز کسی از محل مزار ایشان خبری ندارد.

وصایای حضرت فاطمه (س)

بخشی از وصیت های حضرت زهرا (س) به نزدیکانشان از این قرار است:

• وصیت برای مراسم تکفین و تدفین خود: حضرت فاطمه (س) در روزهای آخر حیات خود، به حضرت امیرالمؤمنین علی (ع) وصیتنمودند که مردم را بر بیماری ایشان مطلع نگردانند و خود متوجه غسل و تکفین ایشان شوند و شبانه ایشان را دفن نمایند تا مبادا مخالفان در نماز گزاردن بر پیکر و مراسم تدفینشان شرکت کنند، سپس درخواست کردند که بر بالینم رو به روی صورت من بنشین و زیاد قرآن بخوان و دعا کن زیرا در چنین لحظه هایی مردگان به انس گرفتن با زندگان نیاز دارند. ای اباالحسن! تو را وصیّت می کنم که مرا فراموش نکنی و پس از وفات من همواره مرا زیارت کنی. من تو را به خدا می سپارم و درباره فرزندانم سفارش نیکوکاری دارم.
• وصیت به اسماء بنت عميس: اسماء می گوید، فاطمه (سلام الله علیها) به من وصيت كرد كسى جز من و امیر مومنان علی (ع) او را غسل ندهد.
• وصیت به ازدواج امیرمومنان (ع): حضرت زهرا (س) به همسر خود عرض کردند که خدایت پاداش نيك دهد اى پسر عموى رسول خدا. نخستين وصيت من آن است كه پس از من امامه‌، دختر خواهرم را به ازدواج خود در آورى چون او نسبت‌ به فرزندان من همانند خودم مهربان است و مردان نيز ناچارند همسرى از زنان داشته باشند.
• وصیت درباره مال خویش: در كتاب دلايل طبرى ازقول امام باقر (ع) آمده است كه فرمودند: فاطمه وصيت كرد از مال خودش به زنان پيغمبر و زنان بنى‌هاشم، به هر كدام دوازده اوقيه بدهند و به امامه‌، خواهر زاده ایشان نيز همين مقدار بدهند.
• وصیت درباره حوائط (باغ) هفت گانه: ایشان وصیت نمودند که حوائط هفت گانه در دست امام على (ع) باشد و پس از امیرمومنان به امام حسن (ع) و پس از ایشان به امام حسين (ع) برسد و سپس در دست‌ بزرگترين فرزندان ایشان قرار گيرد.
• وصیت به وقف و صدقه: بر اساس این وصیت، هشتاد اوقیه از باغ‌های حضرت به‌عنوانصدقه وقف شد تا هر سال در ماه رجب، از سود آن ۴۵ اوقیه برای همسران پیامبر (ص) و باقی برای نیازمندان بنی‌هاشم و بنی‌عبدالمطلب انفاق شود.
• وصیت برای دختر ابوذر: بر این اساس، صندوقچه‌ای کوچک و مقداری از اموال و اثاثیه به دخترابوذر غفاری بود رسید. همچنین حضرت زهرا (س) وصیت کرد لباس‌هایش برای یکی از دو دخترش باشد.
• وصیت درباره روستای ام‌العیال: ام العیال، روستایی بینمکه و مدینه و متعلق به فاطمه (س) بود که چشمه‌ای جوشان داشت و بیش از بیست هزار نخل را آب می‌داد. درآمد سالانه این روستا هشتاد هزار دینار بود که حضرت وصیت کردند ام‌العیال به‌ صورت صدقه باشد.
• وصیت برای تابوت خود: حضرت زهرا (س) بهاسماء بنت عمیس فرمودند دوست ندارند بعد از وفات، روی تخته‌ای حمل شوند که بدنشان نمایان باشد. اسماء نیز شبیه تابوتی که در حبشه دیده بود که تمام بدن را می‌پوشاند برای آن بانوی بزرگوار آماده کرد. فاطمه زهرا (س)، با دیدن آن تابوت برای اسما دعا کردند. به گفته برخی محققان این اولین تابوتی بود که در اسلام ساخته شد.
• وصیت به حضرت علی (ع): به نام خداى بخشاينده و مهربان، اين است آنچه دختر رسول خدا بدان وصيت مى‌كند، و اين وصيت را در حالى مى‌كند كه گواهى مى‌دهد معبودى جز خداى يكتا نيست و گواهى مى‌دهد محمد (ص) بنده و رسول اوست و گواهى مى‌دهد كه بهشت‌ حق است و جهنم حق است و قيامت‌ خواهد آمد و هيچ گونه شكى در آن نيست و گواهى مى‌دهد كه خداى تعالى هر كس را كه در گورهاست مبعوث و زنده خواهد كرد. اى على منم فاطمه دختر محمد كه خداى تعالى مرا به ازدواج تو در آورد تا در دنيا و آخرت از آن تو باشم و تو در انجام كارهاى من سزاوارتر از ديگران هستى. كار حنوط و غسل و كفن مرا در شب انجام ده و بر من نماز بخوان و شبانه مرا دفن كن و كسى را خبر نكن تو را به خدا مى‌سپارم و بر فرزندان خود تا روز قيامت‌ سلام مى‌رسانم.

بارگاه حضرت فاطمه (س)

قبر مطهر حضرت به دلیل وصیت خودشان که نمی خواستند ستم کنندگان در حق پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) در مراسم تدفین حضور داشته باشند از دید عموم مردم مخفی ماند و جز عده انگشت شمارحاضر در تدفین، کسی از آن جایگاه اطلاعی ندارد. 4 مکانی که بیشتر احتمال می رود حضرت آنجا دفن شده باشد:

• روضة النبی: جایی میان منبر و مرقدپیامبر (ص) در مسجد النبی است.
• خانه حضرت فاطمه (س) و امام علی(ع): از جمله مکان هایی ست که احتمال دارد مدفن دختر پیامبر (ص) باشد.
• قبرستان بقیع: آرامگاهی در شهر مدینه در نزدیکی مرقد مطهر پیامبر خدا (ص)
• خانه عقیل بن ابی‌طالب: خانه عقیل، خانه‌ای بزرگ، در کنار قبرستان بقیع بود.

ابهامات و شبهات در مورد حضرت فاطمه (س)

برخی از شبهات مطرح شده درباره حیات و شهادت حضرت فاطمه زهرا (س) عبارتند از:

• ابهام- باغ فدک ارثیه حضرت زهرا علیهاالسلام بود یا ملک ایشان: حضرت زهرا (س) باغ فدک را به ارث نبرده بودند بلکه مالک آن بودند. به این معنا که پیامبر (ص) در زمان حیات خود این باغ را به فاطمه زهرا بخشیده بودند و دیگر جزء اموال پیامبر نبود. اعتراض حضرت به مصادره فدک در حالی بود که ایشان با اختیار داشتن آن باغ سه شبانه روز خود و خانواده شان فقط با آب افطار کردند. در واقع ایشان تعلق خاطر به مسائل مادی نداشتند بلکه در برابر زور و غصب و مصادره مال شخصی خویش تسلیم نشدند.
• ابهام- علت دفن شبانه حضرت فاطمه زهرا (س): این عمل اعتراضی بود به حوادث بعد از پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) و سکوت مردم در برابر ظلم.
• ابهام- علت بیان دو تاریخ برای شهادت حضرت زهرا سلام‌الله علیها: اینکه شهادت حضرت را 75 یا 95 روز پس از رحلت پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) عنوان کرده اند به این خاطر است که در خطی که در گذشته رایج بوده نقطه‌گذاری معمول نبود و دندانه‌ها را درست نمی‌گذاشتند بنابراین سبعین و تسعین قابل تشخیص نبوده است.
• ابهام- دلیل باز نکردن درب خانه توسط امام علی (ع): در منابع تاریخی از جمله تاریخ دمشق و احتجاج طبرسی آمده است که پیامبر نیز گاهی به ام سلمه یا عایشه می فرمودند که درب منزل را باز کنند، گرچه طبق آنچه ابن تیمیه در کتاب منهاج السنة نوشته است، کسی در منزل را باز نکرد بلکه مهاجمان به زور وارد خانه حضرت (س) شدند.
• ابهام-می گویند اصلاً خانه های مدینه در نداشتند: خداوند در سوره نور می‎فرماید:… وَلَا عَلَى أَنْفُسِكُمْ أَنْ تَأْكُلُوا مِنْ بُيُوتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ آبَائِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أُمَّهَاتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ إِخْوَانِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أَخَوَاتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أَعْمَامِكُمْ أَوْ بُيُوتِ عَمَّاتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أَخْوَالِكُمْ أَوْ بُيُوتِ خَالَاتِكُم ْأَوْ مَا مَلَکتُم مَّفَاتِحَهُ أَو صَدِیقِکُم لَیسَ عَلَیْکُم جُنَاحٌ أَن تَأْکُلُوا جَمِیعًا أَوْ أَشْتَاتًا یعنی (شما در بعضی خانه ها ـ مانند خانه عمو، دایی، عمه، خاله و همچنین کسانی که مفتاح و کلید منزل خود را به شما می‎دهند ـ می توانید بدون اجازه غذا بخورید). می دانیم که مفتاح به معنای کلید است و اگر خانه، در و قفل نداشته باشد کلید معنا ندارد. در کتاب صحیح مسلم که معتبرترین کتاب اهل سنت پس از قرآن است آمده است که پیغمبر اکرم (ص) دستور داده بودند که: شب‎ها درها را ببندید. آیا حصیر و پرده را می‎بندند؟ همچنین در کتاب الادب المفرد نوشته اند که: درِ خانه عایشه یک لنگه و از جنس چوب درخت ساج بوده است.
• ابهام- انکار شهادت حضرت زهرا با استدلال به غیرت عرب! گذشته از مسئله ی غیرت در مردان عرب یا غیر عرب، می دانیم که وجود استثناء یک واقعیت است چنانچه در تاریخ نمونه های آن وجود دارد که به چند نمونه از ان ها در ادامه اشاره می شوید:
• سوره تکویر آیه 98: و هنگامى كه از دختر زنده به گور شده پرسيده شود: به كدامين گناه كشته شد؟
• سوره نحل آیه 58: هر گاه به يكى از آنان مژده (تولد) دختر داده شود، چهره‏اش سياه مى‏ گردد در حالى كه او خشم شديد (خود) را فرو برد
• همچنین ابن كثير دمشقى نقل مى‌كند: فاطمه دختر خطاب آمد تا از شوهرش دفاع كند، عمر آن چنان او را زد كه سرش شكست”
• و احمد بن حنبل در مسند خود مى‌نويسد: زينب دختر رسول خدا (ص) از دنيا رفت، زنان می گريستند، عمر با تازيانه‌ در حضور رسول خدا شروع به كتك زدن زنان کرد پیامبر خدا (ص) تازيانه را از او گرفت و فرمود: آرام باش، با اين زن‌ها چکار داری؟ بگذار گريه کنند…
• ابهام- علت دفاع نكردن امام علی (علیه السلام) از همسر خود: امیرمومنان علی (ع) بنده خداست و هر قدمی که بر می دارند جز برای بندگی خدا نیست. شمشیر اگر می زدند برای خدا می زدند و اگر کنار می نشستند و سکوت می کردند باز هم برای خدا بود. آن بزرگوار به فرمان رسول خدا (ص)، مأمور به صبر و سکوت بودند زیرا رسول خدا (ص) به ایشان فرموده بودند: تو را به بردباري در برابر آنچه كه از اين گروه به تو و فاطمه زهرا (سلام الله عليها) خواهد رسيد سفارش مي كنم، صبر كن تا بر من وارد شوي. چنانچه وقتی خانه مولا علی (علیه السلام) را گشودند رو به عمر کرده و فرمودند: اي پسر صحّاك (عمر)! اگر مقدرات خداوندي و پيمان و سفارش رسول خدا (صلي الله عليه وآله) نبود، هر آينه مي فهميدي كه تو قدرت ورود به خانه مرا نداري.

نگاه ادیان و اشخاص سرشناس به حضرت فاطمه (س)

در این بخش، نگاهی می اندازیم به نظرات تعدادی از مشاهیر درباره صدیقه کبری حضرت زهرا (س):

• عباس‌ محمود عقّاد نویسنده‌ و ادیب‌ و روزنامه نگارمصری: اگر در آئین مسیحیت صورت مریم عذرا مورد تقدیس قرار گیرد، لاجرم در اسلام باید صورت فاطمه بتول به پاکی ستوده شود.

• شهید مرتضی مطهری: هیچ مردی جز پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) و علی بن ابی طالب (علیه السلام)، به پای حضرت زهرا (علیهاالسلام) نمی رسد. زهرا (س) بر فرزندان خود که امامند و بر همه پیامبران جز خاتم الانبیا (ص)، افضل هستند و برتری دارند.

• سلیمان کتانی نویسنده، شاعر و ادیب مسیحی لبنانی: قهرمانی نیرویی نیست که مستند به تن و بازو باشد، یا مستند به تاج و تخت، بلکه قهرمانی چیزی است که منطق، عقل، رشد و فهم را به کار گیرد آن گاه هدف ها را تعیین کند و برنامه را ترسیم نماید و قهرمانی زهرا (علیهاالسلام) چیزی جز این معنی بزرگ نبود.

• ماسینیون مستشرق و پژوهشگر معروف فرانسوی: وردها و دعاهای ابراهیم از وجود دوازده نور که منشعب از فاطمه (س) هستند خبر می دهد. تورات موسی از آمدن محمد (ص) و دختر پر برکت او و دو آقازاده به مانند اسماعیل و اسحاق (حسن و حسین) نوید می دهد و انجیل های عیسی (ع) از آمدن احمد نوید می دهد و نیز بشارت می­دهد که دختر پر برکتی خواهد داشت که دو پسر به دنیا می آورد.

• آیت الله جوادی آملی: دربارهٴ حضرت زهرا سخن گفتن سَهل و ممتنع است، سُهولتش برای فراوانی فضیلت است و امتناع و صعوبت آن برای عمق و ژرفا.

• هانری کربن: چهارده نفری که وظیفه ارشاد معنوی و ولایت را پس از رسالت پیغمبر (ص) عهده‌دار شده‌اند، شخص پیغمبر و دخترش فاطمه (ع) و دوازده امام هستند.

• کریستوفر کلوهسی کشیش کاتولیک: کتاب فاطمه دختر محمد (ص) که نخستین کتاب آکادمیک انگلیسی‌زبان درباره دخت مکرم پیامبر اسلام (ص) است، در 373 صفحه و برای نخستین‌بار در سال 2009 توسط انتشارات آمریکایی جورجیاس به چاپ رسید و ویرایش دوم آن در سال 2018 روانه بازار شد. مولف این کتاب تلاش دارد با استناد به منابع شیعی و اهل تسنن، به معرفی شخصیت والای حضرت فاطمه زهرا (س) بپردازد. همچنین ایشان طی یک سخنرانی، به بررسی شباهت‌ها میان دختر پیامبر اسلام (ص) و حضرت مریم (س) پرداخت.

• علامه ابن شهر آشوب مازندرانی: او صدیقه است به رفتارش، مبارکه است به حالاتش، طاهره است به کردارش، زکیّه است به انصافش، رضیّه است به گفتارش، مرضیه است به دلالت هایش، محدثه است به شفقتش، آزاده است به بخشندگیش و خانم است به صدقاتش. او همچون دژی است استوار به مکان،او برگزیده خدای رحمان و نجیب زاده ای با حشمت است.
• توفیق ابوعلم نویسنده و پژوهشگر مصری: زهرا همان بانویی است که میلیون ها آدمی را چشم و دل به سوی اوست، بانویی که پدرش او را مادر پدر خود (ام ابیها) می خواند. در عظمت شأن و رفعتِ مقامِ ارجمند او همین بس که او تنها دختر بزرگوار پیامبر بزرگ (ص)، همسر امام علی بن ابی طالب (ع) و مادر حسن و حسین علیهما السلام است و در حقیقت او آرامِ جان و سرورِ دلِ پیامبر خدا بود. کلام و منطق اش گویا، مکارم اخلاقیش در نهایت بزرگواری، عطایا و فیض اش به هر سو پراکنده بود.
• عبد الحمید بن ابی الحدید: فرستاده خدا، فاطمه را بیش از آنچه که در مخیله مردم می گنجید تکریم و تعظیم می نمود.

حضرت فاطمه (س) از دیدگاه اهل سنت

حضرت زهرا (س) در میان اهل سنت نیز به عنوان سیده نساء العالمین (بانوی زنان دو جهان) شهرت دارند چنانچه از عایشه نیز نقل شده که پیامبر خدا، فاطمه را خیر النساء (بهترین زنان عالم) می خواندند.

• سیوطی: ما عقیده داریم برترین زنان عالم، مریم و فاطمه اند.
• آلوسی: در حدیث آمده است حضرت فاطمه (بتول) برترین زنان گذشته و آینده است.
• ابن صباغ مالکی: در افتخار فاطمه همین بس که دختر پیامبر (ص) خیرالبشر است، فاطمه‌ای که ولادتش پاک است و به اتفاق همه مسلمین سیده است.
• دکتر علی ابراهیم حسن: در زندگی فاطمه انواع عظمتها را می‌بینیم که همچون بلقیس از راه داشتن ثروت و زیبائی ظاهری به دست نیاورده است و همچون عایشه، شهرت خویش را از راه رهبری جنگجویان به چنگ نیاورده است بلکه از درون جانش و کمالات نفسش ریشه می‌گیرد.
• ترمذی: او در صحیح خود از عایشه نقل کرده است که کسی را ندیدم که به صورت ودلیل و هدایت، از فاطمه به رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) شبیه‌تر باشد، وی هرگاه بر پیامبر وارد می‌شد، پیامبر خدا (ص) به‌ سوی او بر‌می‌خاست و او را می‌بوسید و در جای خود می‌نشاند.
• فخر رازی: فخر رازی از مفسران اهل سنت می گوید کوثر به معنای فرزندان پیامبر (ص) است. گفته‌اند که این سوره در مقام تخطئه کسی نازل گردید که آن حضرت (پیامبر خدا) را به جهت نداشتن (یا باقی نماندن) فرزندان مورد سرزنش قرار داد. لذا معنای آیه این می‌شود که: خداوند نسلی به پیامبر (ص) عطا فرماید که در طول قرون و اعصار پایدار خواهد بود.
• اهل سنت و آیه تطهیر: دانشمندان بسیاری از اهل سنت مانند مسلم صاحب کتاب صحیح که اهل سنت دراعتبار روایات آن تردیدی ندارند، احادیث مربوط به ایه تطهیر در شان حضرت زهرا (س)، امیرالمومنین و حسنین را در کتاب‌های خود آورده‌اند و بر آن صحه گذاشته اند، از جمله آنکه پس از نزول آیه تطهیر، رسول خدا (ص)، تا مدت ها وقتی از کنار خانة حضرت فاطمه(س) عبور می کردند، اهل خانه را با این تعبیر مورد خطاب قرار می‌داند: الصلاة، اهل البیت، انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیراً.

ادعیه و زیارت نامه های مربوط به حضرت

دعاهای مربوط به حضرت زهرا عبارتند از:

• زیارتنامه حضرت، یا ممتحنه امتحنک الله…
• حرز حضرت فاطمه (س)
• زیارت روز یکشنبه
• تعویذ حضرت زهرا (س)
• دعای روز سوم هر ماه

اوقات مربوط به حضرت فاطمه (س)

تعدادی از این اوقات عبارت است از:

• روز یکشنبه متعلق به اميرالمؤمنين و فاطمه زهرا عليها السلام
• روز شهادت آن بانوی بزرگوار
• ساعت خاص آن حضرت، ساعت آخر شب، يك ساعت به اذان صبح است كه بهترين ساعات و وقت استجابت دعا است.

مکان های منسوب به حضرت فاطمه (س)

از جمله مکان های منسوب به صدیقه طاهره، اماکن زیر می باشد:

• بیت الاحزان: پس ازشهادت رسول خدا (ص)، حضرت زهرا (س) در سوگ پیامبر و مصائب پس از ایشان، بسیار گریه می کردند که با شکایت گروهی از مردم مدینه روبه‌ رو شدند، پس از آن امام علی (ع)، مکانی به نام بیت الاحزان را در قبرستان بقیع ساختند تا حضرت فاطمه زهرا (س) به جایی بیرون از مدینه برای گریه و عزاداری بروند، این بنا در سال 1344 ق، به دست وهابیان تخریب شد.

• قبرستان بقیع: بنا بر ‌گفتهی دانشنامهی اسلام، تقریباً تمام منابع موافق این موضوع هستند که حضرت فاطمه کبری (س) درقبرستان بقیع دفن شده‌ اند.

• خانه حضرت فاطمه (س): خانه حضرت در طرف شرق مسجدالنبی (ص)، هم رديف ديگر حجره‌های رسول الله (ص) و در وسط آن‌ها قرار داشت که در توسعه مسجد النبی آن مکان مقدس را تخریب کردند و امروزه در محدوده ضریح پیامبر(ص) قرار دارد.

کتاب شناسی

در این بخش با تعدادی از کتابهایی که درباره زندگی و شخصیت حضرت فاطمه زهرا (س) است، آشنا خواهید شد:

• مسند فاطمة الزهراء: به قلمعزیزالله عطاردی کتابی ست روایی به زبان عربی حاوی روایاتی که ازحضرت زهرا (س) نقل شده است.
• نهج الحيات: نوشته محمد دشتي فرهنگنامه ای از سخنان حضرت فاطمه است.
• دلائل الامامه: نوشته محمد بن جریر طبری صغیر کهن‌ترین مسند موجود درباره فاطمه(س) در میان کتب روایی شیعیان است.این کتاب به زبان عربی درباره زندگانی،معجزات و فضایل حضرت زهرا(س) و امامان شیعه(ع) نگاشته شده است.
• بیت الاَحزان فی مصائبِ سیدة النِسوان: شیخ عباس قمی، نویسندهکتاب منتهی الآمال مصائبی حضرت زهرا (س) را در این کتاب جداگانه آورده است.
• مناقب فاطمة الزهراء و ولدها: اثر محمد بن جریر طبری امامی
• فضائل فاطمة الزهراء از نگاه دیگران: اثرناصر مکارم شیرازی
• فاطمه زهرا از نظر روایات اهل سنت: اثر محمد واصف
• السقیفه و فدک: اثر جوهری بصری از کتب اهل سنت درباره حضرت زهرا (س)
• دانشنامه فاطمی (س): زیر نظر علی‌اکبر رشاد به زندگی،‌ منزلت، آثار و معارف حضرت فاطمه (س) و مباحث فقهی، حقوقی و اجتماعی زن و خانواده در 6 جلد پرداخته است. این دانشنامه در سال ۱۳۹۴ش در هفدهمین همایش کتاب سال حوزه برگزیده شد.
• کتاب صحیفه فاطمیه: این کتاب شامل دعاهای حضرت زهرا (س) می باشد.
• فاطمه زهرا شادماني دل پيامبر (فاطمه الزهرا بهجت قلب المصطفي): اثری از احمد رحماني همداني و حسن افتخارزاده سبزواري، اصل كتاب به زبان عربي است و جزو كتاب‌هاي دست يك درباره حضرت زهرا (س) و زواياي پنهان زندگي ايشان است. 
• فاطمه الزهرا از ولادت تا شهادت: تالیف علامه سيد محمد كاظم قزويني با ترجمه ی علي كرمي
• زندگاني فاطمه زهرا: به قلم سيد جعفر شهيدي اين كتاب بيش از 15 مرتبه تجديد چاپ شدهاست.
• زندگاني صديقه كبري حضرت فاطمه زهرا (س): نوشته عبدالحسين دستغيب
• بحارالانوار: جلد 43 كتاب شريف بحارالانوار
• اسرار فدك: تالیف محمد باقر انصاري و سيد حسين رجائي كه تمام اختلاف نسخه‌ها را مشخص كرده است. 

آثار ادبی و هنری مربوط به حضرت فاطمه (س)

تعدادی از آثار هنری درباره شخصیت و وقایع زندگی حضرت صدیقه طاهره (س) عبارتند از:

• آثار نمایشی: نمایشنامه های کوچه های مدینه (محمد عزیزی) بانوی بی نشان (سید حسین فدایی حسین)، مجموعه نمایشنامه بانوی نامیرا (علیرضا غنجی و بهناز امینی)،نمایش فاطمه (نویسنده و کارگردان مریم ‌شعبانی)، وهم (محمد امین دستکار)، غم نامه مولا (نویسنده و کارگردان عادل اله)
• انیمیشن: انیمیشن بانوی بهشتی را مرکز تولید و نشر دیجیتال انقلاب اسلامی (متنا) در سال ١٣٩٧ش تولید و منتشر کرده است که در آن، شهادت حضرت فاطمه زهرا (س) به تصویر کشیده شده است.
• فیلم سینمایی: فیلم سینمایی بانوی بهشتبه کارگردانی الی‌کینگ در سال 2020 میلادی ساخته شد و به صورت محدود به نمایش درآمد.
• شعر: از حدود قرن 5 هجری تا به امروز شاعران بسیاری از جمله، دقیقی، فردوسی، غضائری‌رازی، ناصرخسرو، سنایی، قوامی‌رازی، عطار نیشابوری، سعدی، خواجوی کرمانی، حسین واعظ‌کاشفی، بابا فغانی شیرازی، هلالی جغتائی و اهلی شیرازی اشاره کرد. همچنین وحشی بافقی، محتشم کاشانی، عاشق اصفهانی، قاآنی شیرازی، جیحون یزدی، صفای اصفهانی، ادیب‌الممالک فراهانی، محمدتقی بهار، محمد‌حسین غروی‌اصفهانی، صغیر اصفهانی، مهدی الهی‌قمشه‌ای، شهریار، محمدتقی میرشفیعی، قاسم صرافان، محمدمهدی عبدالهی، فاطمه طارمی، سیده فاطمه موسوی و مرضیه عاطفی درباره حضرت فاطمه زهرا (س) شعر سروده اند.
• داستان: کتاب تو از بهشت آمده ای (نویسنده: فریبا کلهر)، دو کتاب با عنوان بانوی بی نشان (دکتر نادر فضلی و هادی قطبی)، کشتی پهلو گرفته (سید مهدی شجاعی)، فاطمه فاطمه است (نویسنده: دکتر علی شریعتی)
• موسیقی: آهنگهای بی بی بی حرم (حامد زمانی و عبدالرضا هلالی)، حضرت مهتاب، شبیه تو میلاد و ازدواج حضرت (حامد زمانی)، دختر فکر بکر من (محمد حشمتی)، علی و زهرایی (پویا بیاتی)، بانو (مهراج محمدی)، چشم ملک گریان شده، در مدینه، یا فاطمه و حضرت زهرا گل یاسه ویزه ولادت حضرت (علی فانی)
• خوشنویسی: خوشنویسان برتری چون شمس آفاق حسینیان، مرسده گونه، مرضیه شجاعی، فائزه بهبودی و سپیده مبرهن به سرپرستی اکرم السادات شرق‌آزادی آثار برتر خود را در به نمایش گذاشتند…
• نقاشی: تابلوهای سمت ملکوت (مهدی فرخی)، غربت حضرت زهرا و مهر و ماه (علی بحرینی)، کوثر (استاد فرشچیان)

لغات و اصطلاحات پر کاربرد زندگینامه حضرت فاطمه (س) عبارت است از:

• عصمت: عصمت، محفوظ بودن شخص معصوم از گناه و خطاست.
• اجماع: اِجْماعیا اتفاق نظر به معنی یکسان بودن نظر فقیهان همه دوره‌ها بر پذیرش یا رد یک حکم شرعی است.
• شعب ابی طالب: شِعْب ابی‌طالب، درّه‌ای میان دوکوه ابوقبیس و خندمه در مکه است. در سال هفتم بعثت، رسول خدا(ص)، بنی‌هاشم و مسلمانان به سبب آزارهای مشرکان مکه به شعب پناه جستند و سه سال در محاصره اقتصادی و اجتماعی در این مکان به سر بردند. 
• سقیفه: سقیفه بنی‌ساعده، ایوان مسقفی درمدینه بوده که پس از رحلت پیامبر اسلام، عده‌ای از مسلمانان در آن جمع شدند و با ابوبکر به عنوان جانشین پیامبر (ص)، بیعت کردند.
• فدک: فَدَک، دهکده‌ای حاصلخیز در نزدیکی خیبر، در منطقه حِجاز بود که یهودیان در آن زندگی می‌کردند. این منطقه در جنگ خیبر، بدون درگیری به دست مسلمانان افتاد. پیامبر پس از نزول آیه (وَآتِ ذَا الْقُرْ‌بَی حَقَّهُ… و حق خویشاوند را بده)، آن را به دخترش فاطمه (س) بخشید.
• مسجد الحرام: مشهورترین و مقدس‌ترینمسجد در جهان اسلام، واقع در شهر مکه است که کعبه،قبله مسلمانان، در آن قرار دارد.
• مهاجرین: مهاجرینیا مهاجران، به مسلمانانی گفته می شد که ساکن مکه بودند و پس از مسلمان شدن و تحمل فشارهای مشرکان، به دستور پیامبر (ص)، به مدینه مهاجرت کردند.
• انصار: اَنْصار، یاانصار النبی(ص،) لقب مسلمانان مدینه از تیره‌های اوس و خزرج بود که پیش از هجرت، با پیامبر اکرم(ص) هم پیمان شدند و پس از هجرت در حمایت و یاری آن حضرت و مهاجران، پایداری کردند.

• ویکی شیعه
• ویکی فقه
• و سایر وبسایت های محتوایی حوزه علوم دینی